Razam z sapraŭdnaj anhlijskaj harbataj Ahmad Tea zhadvajem najbolš jarkija, niezvyčajnyja, ščaślivyja, a časam adčajnyja šluby ŭ historyi brytanskaj karony — ad lehiend pra karala Artura da historyi kachańnia prynca Hary i aktrysy Miehan Markł, u jakich chutka čakajecca papaŭnieńnie ŭ siamji.
Nie žaniciesia ź fiejami
Ci isnavaŭ karol Artur u realnaści? A kali tak, ci byŭ u jaho Kamiełot, kruhły stoł, rycary? Ci heta byŭ pravadyr brytaŭ, jaki žyŭ u sałamianaj chałupie i hieraična zahinuŭ u baraćbie z zavajoŭnikami? Padrabiaznaściaŭ nichto nie viedaje, choć u rozny čas anhličanie «znachodzili» kostki karala Artura, jaho asabistyja rečy i navat toj samy kruhły stoł.
Lehiendy pra Artura stali papularnymi ŭ CHII stahodździ, z padačy trubadura Krećjena de Trua i adlustroŭvajuć chutčej realnaść siaredniaviečnaj rycarskaj Jeŭropy.
Historyi pra Artura i Hvinieŭru ŭ roznych varyjantach paŭtarali bardy, miniezinhiery, piśmieńniki i režysiory, siarod jakich i Mark Tvien z Hajem Ryčy. Karaleva Hvinieŭra ŭ tych lehiendach usprymajecca z padazreńniem. Prydvorny čaraŭnik Mierlin navat adhavorvaŭ karala žanicca ź joj: nie było peŭnaści, što Hvinieŭra — čałaviek, a nie jakaja-niebudź fieja. I sapraŭdy: nie paśpieŭšy źjavicca pry dvary, jana zaviała raman z maładym rycaram Łansełotam. Jon dabivaŭsia jaje prychilnaści pad nosam u muža, zaniataha dziaržaŭnymi spravami. Karol to prahaniaŭ Łansełota preč, to viartaŭ nazad, pierakanaŭšysia, što pačućci da jaho žonki ŭ rycara čysta płataničnyja. Urešcie Hvinieŭru źvinavacili ŭ zdradzie i źbiralisia spalić. Ale Łansełot u apošni momant vyratavaŭ jaje.
Isnavańnie luboŭnaha trochkutnika vyklikała katastrofu cełaha karaleŭstva: u mižusobnaj vajnie zahinuŭ Artur, Hvinieŭra syšła ŭ klaštar. Choć, pavodle inšaj viersii, Artur nie pamior, a prosta śpić u piačory ŭ Šatłandyi i čakaje zručnaha momantu, kab znoŭ adradzić svajo karaleŭstva.
Ale heta ŭsio kazki. U realnaści karalam davodziłasia bolš zajmacca palitykaj, čym kachańniem. Saksy suprać narmanaŭ, Jorki suprać Łankastaraŭ, kataliki suprać pratestantaŭ, vihi suprać tory… Dzie tut miesca dla asabistych pačućciaŭ?
Ema i jaje čatyry karali
Z rańnich siaredniaviečnych chronik možna tolki zdahadvacca pra emocyi karaloŭ dy karalevaŭ. Što adčuvała, naprykład, Ema Narmandskaja, addadzienaja zamuž za karala Anhlii Etelreda Nienavučanaha, kali ŭciakała ź dziećmi za mora? Anhliju zachapili datčanie, jaje muž zhinuŭ, sprabujučy advajavać uładu. A Emu ŭziaŭ zamuž novy anhlijska-dacki karol Knud Vialiki. Jon chacieŭ zabiaśpiečyć sabie tryvałaje stanovišča na anhlijskim tronie, ažaniŭšysia z karalevaj.
Ema była starejšaja za Knuda na 13 hod — u tyja časy heta było amal pakaleńnie. Moža, jana zakachałasia ŭ maładoha vikinha? Pakinuŭšy synoŭ Eduarda i Alfreda na vychavańnie babuli, Ema ŭsie svaje siły addavała novaj siamji.
Kali Knud pamior, jana intryhavała i vajavała, kab karalom staŭ ich syn Chartknud. Ale i jon doŭha nie pažyŭ, i ŭłada ŭ Anhlii dastałasia Eduardu, synu Emy ad jaje pieršaha šlubu. Jon vidavočna kryŭdavaŭ na maci, jakaja abminała jaho ŭvahaj, a tamu zabraŭ u jaje ŭsie ziemli i dziaržaŭnuju kaznu, pakinuŭšy adzin majontačak. Tam Ema i dažyła viek.
Sam Eduard byŭ žanaty z Edytaj, dačkoj mahutnaha erła Hodvina, jakomu naležała tracina Anhlii. Adnak dziaciej jany nie mieli, bo Eduard daŭ abiet nie kranacca žančyn… Zatoje jaho kananizavali.
Adsutnaść dziaciej u apošniaha zakonnaha karala dała padstavy dla zavajavańnia Anhlii narmanami ŭ 1066 hodzie. Hiercah Vilhielm Zavajoŭnik paličyŭ, što jon najbližejšaja radnia: niezakonnanarodžany ŭnučaty plamieńnik maci karala.
Tak, karaleŭski šlub byŭ spravaj palityčnaj. Ale zdarałasia, što raźlik supadaŭ z uzajemnaj simpatyjaj — jak u vypadku Eduarda I i Eleanory.
Zamužam za terminataram
Byŭ čas, kali anhlijskija karali vałodali pałovaj Francyi. U pryvatnaści, im naležała Haskoń, radzima D'Artańjana. Tudy ŭ 1254 vypraviŭ «na praktyku» svajho 13-hadovaha syna Eduarda karol Hienrych III. Kali karabiel z tatam viartaŭsia ŭ Anhliju, prync stajaŭ na bierazie i horka płakaŭ. Ale skora ŭ susiednim karaleŭstvie Kastylija znajšłosia suciašeńnie — pryncesa Eleanora. Hienrych III pasvataŭ jaje za syna z prazaičnaj metaj: kab kaścilskija karali supakoilisia i nie sprabavali adabrać Haskoń.
Eduard i Eleanora pražyli razam 36 hod, u ich było ci to dvanaccać, ci to piatnaccać dziaciej. Pryčym navat pry takim tempie karaleva nie siadzieła ŭ zamku z frejlinami. Jana supravadžała muža ŭ kryžovym pachodzie i va ŭsich vojnach.
U Palestynie, kali Eduarda paraniŭ u ruku atručanym kinžałam padasłany zabojca, Eleanora adsmaktała z rany atrutu. Inšyja krynicy, praŭda, kažuć, što jana svaim płačam tolki pieraškadžała lačyć karala i jaje vyhnali z pałatki. (A lačeńnie zaklučałasia ŭ tym, što doktar sa słovami «zaraz budzie mocna baleć» zrezaŭ pačarniełaje miasa vakoł rany.) Navat syna Eduarda, spadkajemcu trona, Eleanora naradziła va Uelsie, kudy karol vypraviŭsia z vojskam łavić miascovaha karala Łlivielina.
Eduard I na fonie nievysokich siaredniaviečnych ludziej vyhladaŭ jak terminatar: mieŭ rost 188 sm, byŭ vielmi dužy, da taho ž u jaho zdaralisia prypadki šalenstva. Prydvornyja bajalisia jaho jak ahniu (adzin navat pamior ad strachu padčas sprečki ź im).
Ale svaju karalevu Eduard biaźmierna šanavaŭ, i, kali Eleanora pamierła, haravaŭ i ŭstalavaŭ až dvanaccać pakłonnych kryžoŭ u pamiać pra jaje. Adno z łondanskich skryžavańniaŭ ad taho času i nazyvajecca Čarynh-Kros.
Paśla Eduard, viadoma, ažaniŭsia.
Uvohule, pa kolkaści žonak usich anhlijskich karaloŭ pieraŭzyšoŭ Hienrych VIII.
Dźviuch zabiŭ, ź dźviuma raźvioŭsia
Charyzma karala Hienry biła napavał. Navat akcioru Džonatanu Rys-Majersu, jaki hraŭ jaho rolu ŭ sučasnym sieryjale «Ciudory», spatrebiłasia paśla psichałahičnaja dapamoha: nie moh vyjści z vobrazu. Z šaści svaich žonak dźviuch Hienrych VIII pakaraŭ śmierciu, a jašče dźviuch vyhnaŭ.
U jaho vypadku jakraz pačućci paŭpłyvali na vialikuju palityku, a nie naadvarot. Kali Papa admoviŭsia skasavać jaho šlub z Kaciarynaj Arahonskaj, karol Hienrych zasnavaŭ u Anhlii asobnuju ad Rymu anhlikanskuju carkvu, jakuju sam i ŭznačaliŭ.
Ale Hanna Balejn, ź jakoj zakachany Hienrych ažaniŭsia nasupierak Papu, nie zmahła naradzić jamu spadkajemca. Jana skončyła žyćcio pad siakieraj kata, abvinavačanaja ŭ dziaržaŭnaj zdradzie i asabistaj niaviernaści karalu.
Jość viersija, što pad upłyvam hetaj trahičnaj historyi ich dačka Elizabiet I, adnaasobnaja karaleva Anhlii, nikoli nie vychodziła zamuž. A da jaje ž svatalisia takija impazantnyja ludzi, jak maskoŭski car Ivan Žachlivy.
Karalevy-adzinočki
Elizabiet I, z epochaj jakoj źviazvajuć uzdym Vialikabrytanii — tut i Šekśpir, i hieahrafičnyja adkryćci — była nie adzinaj karalevaj biez karala. Adnaasobna kiravała Matylda, abo Mot (i heta skončyłasia hramadzianskaj vajnoj u XII stahodździ), była Džejn Hrej, «karaleva dzieviaci dzion», była Viktoryja, «babula Jeŭropy», ad imia jakoj cełuju epochu ŭ historyi krainy nazvali «viktaryjanskaj».
Dyj siońniašniuju karalevu, 92-hadovuju Elizabiet II, jak niekali jaje prababku Viktoryju, možna nazvać «babulaj Jeŭropy». Jana absalutnaja rekardsmienka i pa časie znachodžańnia na tronie, i pa vieku. I taksama kiruje adna, jaje 97-hadovy muž Filip maje tytuł prynca, a nie karala.
Prašu zvolnić mianie z pasady karala
Raźvićcio miedyja ŭ XX stahodździ źmianiła karaleŭskaje žyćcio. Ravieśnik Napaleona Vilhielm IV moh mieć dziesiać (!) pazašlubnych dziaciej ad peŭnaj aktrysy i nikomu da hetaha asabliva nie było spravy, a Eduardu VIII, jaki staŭ karalom Vialikabrytanii ŭ 1936-m, anałahičny miezaljans kaštavaŭ tronu.
Ledź zaniaŭšy pasad, jon pačaŭ źjaŭlacca na aficyjnych pryjomach u kampanii zamužniaj amierykanki Uolis Simpsan. Suprać suviazi z aktrysaj rezka vystupiŭ parłamient, pastaviŭšy karalu ultymatum. Eduard, pakaralavaŭšy niapoŭny hod, vyraksia tronu na karyść svajho brata Albierta, baćki siońniašniaj karalevy.
«Ja znajšoŭ niemahčymym vykonvać abaviazki karala biez dapamohi i padtrymki žančyny, jakuju ja kachaju», — adznačyŭ jon.
Siamja ličyła Uolis Simpsan niamieckaj špijonkaj, dyj Eduard adkryta simpatyzavaŭ Hitleru napiaredadni Druhoj suśvietnaj vajny. Jość viersija, što adchileńnie ad tronu mieła i palityčnyja pryčyny.
Čarlz, Kamiła i Dyjana
Sumny prykład dziadźki Eduarda, vidać, zmušaŭ karalevu Elizabiet II prydzirliva hladzieć na patencyjnych niaviestak. I kali spadkajemca tronu, prync Uelski Čarlz u 1970-ja pasiabravaŭ z Kamiłaj Šand, karaleva była kateharyčnaja: nahi jaje ŭ nas nie budzie.
Pachodžańnie Kamiły pytańniaŭ nie vyklikała, jana była arystakratka i, znajomiačysia z Čarlzam, navat pažartavała: «U majoj prababki byŭ raman z vašym pradziedam, možam paŭtaryć?»
Karaleva była niezadavolenaja aktyŭnym śvieckim i asabistym žyćciom Kamiły i jaje adnosinami z aficeram Parkier-Boŭłzam. Elizabiet II terminova raspačała pošuki vartaj niaviesty dla Čarlza. Vybar spyniŭsia na 20-hadovaj Dyjanie Spenser, unučcy jaje staroj siabroŭki. Z Dyjanaj słabacharaktarny Čarlz pasłuchmiana ažaniŭsia.
I, pradkazalna, harmaničnaha šlubu nie było. Naprykład, Dyjanie chaciełasia «pryhožaha žyćcia», a Čarlz ličyŭ najlepšym adpačynkam siadzieńnie siarod schiłaŭ dzie-niebudź u Šatłandyi z knižkaj Junha. Dyj Kamiła ŭvieś čas niabačna stajała pamiž imi.
Navat napiaredadni viasiella Čarlz dasłaŭ Kamile, jakaja prychvareła, bukiet kvietak z cydułkaj «Dla Hłedzis ad Freda» (heta ich kanśpiratyŭnyja imiony). Taksama prync Uelski staŭ chryščonym baćkam syna Kamiły i aficera Parkier-Boŭłza, za jakoha jana vyjšła zamuž.
Pačalisia siamiejnyja skandały, naciahnutaść u adnosinach praryvałasia navat na publicy. Apošniaj kroplaj staŭ zapis telefonnaj razmovy Čarlza z Kamiłaj, jaki trapiŭ u presu. U adkaz Dyjana dała ščyraje intervju pra siamiejnaje žyćcio z pryncam. Šlub razvaliŭsia. Kamiła, darečy, raźvitałasia z mužam jašče raniej.
Dyjana rychtavałasia vyjści zamuž za syna jehipieckaha miljardera, ale ŭ 1997 jany zahinuli, raźbiŭšysia na mašynie ŭ aŭtamabilnym tuneli ŭ Paryžy.
Paśla taho prajšło jašče vosiem hod, pakul karaleva dała-taki Čarlzu dazvoł ažanicca z Kamiłaj. Jany vyhladajuć ščaślivymi razam.
Žonki z naroda
Historyja Čarlza, mahčyma, trochi źmiakčyła strohuju karalevu, i na šluby ŭnukaŭ jana hladzieła ŭžo spakajniej. Dyj čas pamianiaŭsia.
Starejšy, prync Uiljam, jaki, najchutčej, stanie nastupnym karalom, jašče va ŭniviersitecie paznajomiŭsia z Kiejt Midłtan, dziaŭčynaj «prostaha» pachodžańnia, ale nie ź biednaj siamji. Na simpatyčnuju vydatnicu prync źviarnuŭ uvahu padčas studenckaha pakazu mod: jana vyjšła na podyum u vielmi prazrystaj sukiency. Darečy, heta zanuda Kiejt paśla adhavaryła Uiljama kinuć univiersitet. Ich raman ciahnuŭsia vosiem hod i skončyŭsia viasiellem, na jakoje było zaprošana dźvie tysiačy čałaviek — i jašče dva miljardy pahladzieli jaho ŭ internecie.
Ciapier u pary troje dziaciej — Džordž, Šarłota i Łui. Małaja pryncesa Šarłota — užo ci ni bolšaja zorka tabłoidaŭ, čym jaje mama.
«Ja časam dumaju: jak ža mnie apraŭdać čakańni majoj babuli i majoj siamji», — kazaŭ małodšy ŭnuk karalevy, prync Hary ŭ dakumientalnym filmie, pryśviečanym 90-hodździu Elizabiet II. I ŭrešcie prydumaŭ jak: pryvioŭ u pałac amierykanskuju kinaaktrysu Miehan Markł.
U tvorčaj karjery smuhlavaj Miehan byli navat eratyčnyja kinastužki. Karaleva-babula papieražyvała trochi i źmiryłasia: unukaŭ lubiać bolej za dziaciej. Letaś Hary i Mehan pabralisia šlubam, zaprasiŭšy na viasielle 1200 prostych ludziej z usioj krainy. Ciapier para čakaje dzicia.
Moža, u hetym i sakret doŭhažycharstva dy papularnaści brytanskaha karaleŭskaha domu: jaho viernaść tradycyjam idzie poruč z razumieńniem svajho času i ŭmieńniem źmianiacca.
Fota Voli Aficeravaj, Shutterstock, Wikimedia
Kamientary