Наколькі ўплывовыя Папа і Каталіцкая царква ў свеце?

Паводле апошніх даных Ватыкана, больш за 1,4 мільярда чалавек ва ўсім свеце вызнаюць каталіцызм. Гэта каля 17% насельніцтва Зямлі, піша Бі-бі-сі.

Папа Францішак і прэзідэнт ЗША Барак Абама ў 2015 годзе. Фота: Chip Somodevilla / Getty Images 

Нядзіўна, што падчас свайго турнэ па Азіі ў 2024 годзе Папа Францішак збіраў велізарныя натоўпы: амаль палова насельніцтва Усходняга Тымора наведала імшу пад адкрытым небам. За год да гэтага больш за мільён чалавек не спалохаліся пякучага сонца, узяўшы ўдзел у імшы ў аэрапорце Кіншасы ў Дэмакратычнай Рэспубліцы Конга падчас турнэ пантыфіка па дзвюх краінах Афрыкі.

Здольнасць прыцягнуць такую колькасць людзей і выклікаць у іх такі энтузіязм — толькі адно са сведчанняў значнага ўплыву Папы і Каталіцкай Царквы ва ўсім свеце.

Папа ўзначальвае не толькі католікаў, але і горад-дзяржаву Ватыкан і яго кіруючы орган — Святы Пасад. У адпаведнасці з міжнародным правам Святы Пасад лічыцца суверэнным утварэннем. Іншымі словамі, ён — афіцыйны ўдзельнік міжнародных адносін і мае паўнавартасныя дыпламатычныя адносіны з 184 краінамі, а таксама з Еўрапейскім саюзам.

Становішча Папы як кіраўніка дзяржавы і ўрада, а таксама лідара больш чым мільярда вернікаў, робіць яго адным з самых уплывовых духоўных лідараў у свеце. Святы Пасад мае статус пастаяннага назіральніка ў Арганізацыі Аб’яднаных Нацый. Хаця ў яго няма права голасу, ён можа прысутнічаць на пасяджэннях і выкарыстоўваць свой уплыў для фарміравання дыскусій.

Напрыклад, напярэдадні падпісання Парыжскага пагаднення па клімаце ў 2015 годзе Папа Францішак раскрытыкаваў «пыхліва абыякавых» тых, хто, паводле яго слоў, ставіць фінансавыя інтарэсы вышэй за намаганні па выратаванні планеты. Час і фармулёўкі яго выступлення былі ўспрыняты як асабліва карысныя краінамі Глабальнага Поўдня.

У 2024 годзе Святы Пасад заблакаваў абмеркаванне правоў жанчын на кліматычным саміце ААН пасля ўзніклых разыходжанняў наконт геяў і трансгендарных людзей. Абмяркоўвалася дамоўленасць, якая павінна была забяспечыць фінансавую дапамогу жанчынам, што змагаюцца з кліматычнымі зменамі.

Ватыкан, Саудаўская Аравія, Расія, Іран і Егіпет былі занепакоеныя тым, што ў тэкст могуць быць уключаны трансгендарныя жанчыны, і хацелі, каб з яго былі выдалены згадкі пра геяў. Хаця царкву за гэта рэзка крытыкавалі, тым не менш гэта добры прыклад яе здольнасці ўплываць на пагадненні, што датычаць жыцця людзей ва ўсім свеце.

Аднак менавіта ўклад царквы ў развіццё дэмакратыі за апошнія 25 гадоў з’яўляецца яе найвялікшым дасягненнем, лічыць прафесар Дэвід Холенбах з Цэнтра рэлігіі, міру і сусветных адносін Джорджтаўнскага ўніверсітэта ў ЗША.

Другі Ватыканскі сабор 1960-х гадоў, на якім Царква крытычна ацаніла свае ключавыя вучэнні і кірунак сваёй дзейнасці, прымусіў яе ўзяць на сябе абавязкі па абароне правоў чалавека і рэлігійнай свабоды, што, паводле прафесара Холенбаха, «стала вялікім прарывам».

Прафесар Холенбах спасылаецца на працу палітолага Сэмюэла Хантынгтана, у якой гаворыцца: «Падчас пантыфікату Яна Паўла ІІ, аж да пачатку пантыфікату Францішка, з краін, што перайшлі ад аўтарытарызму да дэмакратыі, тры чвэрці былі краінамі з моцным каталіцкім уплывам».

Ватыкану, аднак, не заўсёды ўдаецца ўплываць на сусветных лідараў. Калі віцэ-прэзідэнт ЗША Джэй Дзі Вэнс — сам католік — з дапамогай тэалагічных аргументаў апраўдваў палітыку свайго ўрада адносна іміграцыі, пантыфік напісаў рэзкае пасланне, у якім сцвярджаў, што сам Ісус быў уцекачом.

Былы дырэктар Іміграцыйнай і мытнай паліцыі ЗША Том Хоман, які ў цяперашняй адміністрацыі кантралюе працу памежнай службы — таксама католік — у адказ прапанаваў Папу «паправіць каталіцкі Касцёл».

А ў 2020 годзе былы прэзідэнт Бразіліі Жаір Балсанару таксама абрынуўся з крытыкай на Папу Францішка пасля таго, як пантыфік заклікаў абараніць Амазонку. «Папа можа быць аргенцінцам, але Бог — бразілец», — сказаў Балсанару.

Уплыў царквы на грамадства ў Еўропе слабее, многія сцвярджаюць, што яе кансерватыўная пазіцыя па такіх сацыяльных пытаннях, як кантрацэпцыя і аборты, не адпавядае сучаснасці. Адмова Папы Францішка дазволіць жанчынам займаць некаторыя кіраўнічыя пасады, напрыклад, станавіцца святаркамі або дыяканамі, гэта падкрэслівае.

Хаця Каталіцкая царква па-ранейшаму важная сіла ў Лацінскай Амерыцы, магутнасць, якой яна калісьці валодала, аслабла. Калісьці царква фармавала і прасоўвала абмежавальныя законы пра аборты па ўсім рэгіёне, але за апошнія 20 гадоў Уругвай, Мексіка, Аргенціна і Калумбія зрабілі аборты больш даступнымі, ігнаруючы каталіцкае вучэнне.

Хрысціяне веры евангельскай набіраюць пазіцыі ў рэгіёне — як па колькасці вернікаў, так і па палітычным уплыве. Некаторыя аналітыкі прагназуюць, што ў Бразіліі, краіне з найбуйнейшай колькасцю католікаў у свеце, усяго праз пяць гадоў каталіцызм перастане быць рэлігіяй большасці.

А пастаянныя выкрыцці сэксуальных злоўжыванняў з боку святароў і роля царквы ў іх утойванні падрываюць яе аўтарытэт ва ўсім свеце.

І ўсё ж, хто б ні ўзначаліў Каталіцкую царкву, ён будзе мець уплыў, даступны толькі нешматлікім іншым лідарам.

Часткова гэта тлумачыцца тым, што пантыфік займае месца на вяршыні найбуйнейшай галіны хрысціянства і з’яўляецца кіраўніком дзяржавы ў сваім уласным праве. Цалуе ён ногі процістаячым бакам у Паўднёвым Судане або суцяшае мігрантаў у лагеры бежанцаў у Грэцыі — дзеянні пантыфіка і пазіцыя Каталіцкай царквы будуць і надалей у значнай ступені вызначаць ход глабальных дыскусій па самых розных пытаннях.

Каментары да артыкула