Амаль 10 гадоў таму ў Беларусі грымела «справа сямнаццаці». Як далей склаўся лёс яе фігурантаў-сілавікоў?

У 2016 годзе ў Мінску прайшлі суды па рэзананснай «справе сямнаццаці». Так СМІ ахрысцілі працэс над удзельнікамі буйной сеткі па продажу наркотыкаў LegalMinsk. Акрамя кіраўнікоў, кур'ераў і іншых «супрацоўнікаў» сеткі на лаве падсудных апынуліся і сілавікі з КДБ і ГУБАЗіК. Першапачаткова ўсе трое атрымалі ад 14 да 15 гадоў калоніі, але пазней прысуд абскардзілі ў Вярхоўным судзе, з абвінавачвання выключылі шэраг эпізодаў пра наркотыкі, і тэрміны ім скарацілі да васьмі-дзевяці гадоў. «Люстэрка» пры дапамозе «Кіберпартызанаў» даведалася, што вядома пра далейшы лёс былых сілавікоў, а таксама арганізатара сеткі Канстанціна Вілюгі.

Абвінавачаныя па «справе сямнаццаці». Мінск, люты 2016 года. Фота: Tut.by

Што за «справа сямнаццаці»?

Судовыя пасяджэнні па «справе сямнаццаці» пачаліся ў 2016 годзе. У СМІ тады называлі гэтую гісторыю «самай гучнай справай аб распаўсюдзе наркотыкаў».

Гаворка ішла пра сетку па продажы псіхатропаў LegalMinsk, якая працавала ў Беларусі каля трох гадоў — з 2011 года (пазней філіялы сеткі з'явіліся ў Расіі). Гандлявалі ў ёй спайсамі і іншымі псіхатропамі, якія доўгі час выдавалі за звычайныя курыльныя сумесі і міксы.

На сайце быў пазначаны нумар тэлефона дыспетчара, у якога можна было замовіць у розных аб'ёмах тую ці іншую сумесь. Пасля званка аператар звязваўся з кур'ерам і паведамляў пра замовы. Спайсы перадавалі каля станцый метро, буйных гандлёвых цэнтраў.

Наркакур'ераў і прадаўцоў затрымлівалі, але паколькі гэтыя сумесі не былі забароненыя, іх адпускалі. Тады закон змянілі, пад забарону трапіла адна формула спайсу. Але стваральнікі LegalMinsk вынайшлі іншую, уключылі ў забаронены спіс яе — распрацавалі трэцюю. І так вынаходзілі новыя формулы пастаянна.

Ім дапамагалі з гэтым сілавікі. Яны дзяліліся з арганізатарамі сеткі ўсёй аператыўнай інфармацыяй па наркатычным рынку. А таксама правяралі ўзоры наркотыкаў з новымі формуламі ў крыміналістычным цэнтры МУС. І ўжо пасля гэтага тыя траплялі ў продаж.

У выніку на лаве абвінавачаных апынуліся 17 чалавек. Ім выставілі абвінавачванні па васьмі артыкулах Крымінальнага кодэкса, уключаючы ч. 1, 2, 3 арт. 285 (стварэнне злачыннай арганізацыі альбо ўдзел у ёй), ч. 1, 3, 4 арт. 328 (незаконны абарот наркатычных, псіхатропных рэчываў, іх прэкурсораў і аналагаў), ч. 3 арт. 424 (злоўжыванне ўладай або службовых паўнамоцтваў), ч. 3 арт. 455 (злоўжыванне ўладай, перавышэнне ўлады альбо бяздзейнасць улады) і г. д.

Пракуратура ацаніла агульны даход структуры ў суму каля 1,6 мільёна даляраў. Падчас суда абвінавачаныя заяўлялі пра ціск, адвакат аднаго з іх звяртала ўвагу на парушэнні падчас следства. У выніку фігуранты атрымалі тэрміны ад двух да 19 гадоў пазбаўлення волі.

З КДБ у таксі

Дзмітрый Вераценскі — былы супрацоўнік цэнтральнага апарата КДБ. Яму паставілі ў віну аказанне наркагандлярам паслуг па экспертызе псіхатропаў і выдачу аператыўнай інфармацыі пра метады працы сілавікоў.

У апошнім слове тады 43-гадовы Вераценскі казаў, што вельмі даражыў сваёй службай у органах дзяржбяспекі і «ніколі не мог здагадвацца, што апынецца ў такім становішчы». Мужчына прасіў пра апраўданне, сцвярджаючы, што факты, якія сведчаць супраць яго, былі «перакручаныя». У выніку суд прысудзіў яго да дзевяці гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму.

Дзмітрый Вераценскі падчас суда па «справе сямнаццаці». Мінск, люты 2016 года. Фота: Tut.by

Мяркуючы па запісах рэестраў, якія ёсць у распараджэнні «Кіберпартызанаў», Вераценскі адбываў пакаранне ў калоніі № 3 «Віцьба», куды часта трапляюць былыя чыноўнікі і сілавікі. Там ён знаходзіўся як мінімум з 2017 да 2021 года і працаваў на ўнутраным прадпрыемстве (цяпер там дзейнічае швейная вытворчасць, прадпрыемствы па дрэваапрацоўцы і перапрацоўцы металу).

Улетку 2021 года Вераценскі вызваліўся, адбыўшы тэрмін цалкам або амаль цалкам (якраз тады змяніліся правілы падліку часу, праведзенага ў СІЗА, што скараціла тэрміны ўсім зняволеным).

Непрацяглы час былы сілавік лічыўся ў агенцтве па працаўладкаванні «Дэўбрэйн», а затым да 2023 года быў аформлены ў праектна-будаўнічым прадпрыемстве «Мінскаблсельбуд», зарэгістраваным у Слуцку. У 2023-2024 гадах ён быў працаўладкаваны ў «таксі Эўрыка» (дакладная пасада ў рэестрах не пазначаная).

Цяпер мужчыну 52 гады.

Былы спецслужбіст вярнуўся ў родны горад

Ігар Карыцкі — былы старшы оперупаўнаважаны ва ўпраўленні КДБ па Брэсцкай вобласці. Яго, як і Вераценскага, абвінавацілі ў арганізацыі правядзення хімічных даследаванняў псіхатропаў, а таксама ў дапамозе наркадылерам.

Ігар Карыцкі падчас суда па «справе сямнаццаці». Мінск, люты 2016 года. Фота: Tut.by 

У апошнім слове 36-гадовы экс-афіцэр практычна плакаў і прасіў апраўдання, называў абвінавачванне «галаслоўным», а паказанні сведак — атрыманымі праз шантаж і пагрозы.

Па рашэнні суда Карыцкі атрымаў восем гадоў пазбаўлення волі ў калоніі ўзмоцненага рэжыму. Дзе ён адбываў пакаранне — звестак няма. У рэестрах не захавалася інфармацыі пра яго працаўладкаванне падчас зняволення.

На волю ён выйшаў датэрмінова ў пачатку 2019 года (на той момант яму заставалася каля 3,5 года тэрміну). Паводле інфармацыі «Нашай Нівы», вызвалілі яго па памілаванні.

Паводле даных рэестраў, пасля гэтага Карыцкі некалькі гадоў працаваў у Брэсцкім ТДА «Факел», якое займаецца рамонтам гатовых металічных вырабаў. У гэтай арганізацыі ён быў працаўладкаваны як мінімум да вясны 2024 года.

Цяпер мужчыну 45 гадоў.

Супрацоўнік ГУБАЗіК перайшоў у грузаперавозкі

Канстанцін Дзенісевіч — былы супрацоўнік аднаго з упраўленняў па Мінску ГУБАЗіК МУС. У «справе сямнаццаці» яго таксама абвінавацілі ў дапамозе з экспертызай псіхатропаў у экспертна-хімічных цэнтрах МУС, якія ён курыраваў, «зліве» аператыўнай інфармацыі, а таксама асабістай дапамозе ў барацьбе з канкурэнтамі LegalMinsk.

Канстанцін Дзенісевіч падчас суда па «справе сямнаццаці». Мінск, люты 2016 года. Фота: Tut.by

У апошнім слове 35-гадовы Дзенісевіч сцвярджаў, што абвінавачванні супраць яго будаваліся на няправільна патрактаванай перапісцы, а справа «занадта заангажаваная супрацоўнікамі ГУБАЗіК, якія таксама не хацелі высветліць ісціну, а толькі атрымаць пасады».

Суд прысудзіў сілавіка да васьмі гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму. Дзенісевіч адбываў пакаранне ў ВК-3 (гэта «Віцьба»), у 2020 годзе яго перавялі ў больш мяккія ўмовы — у папраўчую калонію-паселішча № 26 у Дзятлаўскім раёне. Там ён знаходзіўся да ліпеня 2021 года (верагодна, да заканчэння тэрміну, які скараціўся па новых правілах).

Пасля гэтага ён працаваў у дзвюх мінскіх кампаніях, якія займаюцца грузаперавозкамі. А ў 2022-2023 гадах дадаткова быў аформлены ў «таксі Эўрыка» — тую ж службу, куды пасля прыйшоў і іншы былы фігурант справы Дзмітрый Вераценскі.

Цяпер Дзенісевічу 45 гадоў.

А што з кіраўніком наркашопа?

Выпускнік журфака БДУ, які супрацоўнічаў з газетай «СБ. Беларусь сегодня», Канстанцін Вілюга — галоўны фігурант «справы сямнаццаці». Яго абвінавачвалі ў тым, што ў студзені 2011 года ён стварыў і кіраваў наркасеткай LegalMinsk з падраздзяленнямі ў Расіі і Беларусі.

Канстанцін Вілюга (у цэнтры) падчас суда па «справе сямнаццаці». Мінск, люты 2016 года. Фота: Tut.by

На судзе 31-гадовы Вілюга сцвярджаў, што напісаў яўкі з павіннай пад ціскам супрацоўнікаў ГУБАЗіКа, якія, паводле яго слоў, пагражалі затрыманнем бацькоў і адпраўкай у камеру да гомасэксуалістаў. Таксама ў судзе высветлілася, што да затрымання ён быў інфарматарам спецслужбаў, а Дзмітрый Вераценскі меў зносіны з ім «па сваёй прафесійнай дзейнасці».

У апошнім слове Вілюга настойваў, што справа была сфабрыкаваная, а ключавы сведка даваў паказанні пад ціскам.

Па рашэнні суда ён атрымаў 19 гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму. З даных рэестраў вынікае, што Вілюга адбываў пакаранне ў Івацэвіцкім раёне (верагодна, у калоніі № 22 «Воўчыя норы», куды трапляюць асуджаныя за нарказлачынствы).

З 2017 да 2024 года мужчына быў працаўладкаваны ў арганізацыі пад назвай «дзяржаўнае прадпрыемства № 5». Яно ўваходзіць у структуру Дэпартамента выканання пакаранняў і займаецца вытворчасцю мэблі, тавараў для дома і спецадзення. Самая актуальная даступная інфармацыя пра мужчыну датаваная студзенем 2024 года, на той момант ён працягваў працаваць на закрытым прадпрыемстве.

Цяпер Канстанціну Вілюгу 40 гадоў. Калі ён адбудзе свой тэрмін цалкам, то вызваліцца ў 2032 годзе ва ўзросце 47 гадоў.

Як склаліся лёсы вядомых губазікаўцаў, якія займаліся «справай сямнаццаці»?

«Справай сямнаццаці» займаліся ў тым ліку супрацоўнікі ГУБАЗіК. Інтэрв'ю пра расследаванне давалі два чалавекі: Міхаіл Бедункевіч, начальнік 3-га ўпраўлення па супрацьдзеянні экстрэмізму ГУБАЗіК, і Мікалай Карпянкоў, на той момант начальнік гэтай структуры. Яны ж праходзілі сведкамі і выступалі ў судзе.

Злева — Міхаіл Бедункевіч, справа — Мікалай Карпянкоў. Выявы: скрыншот з сайта тэлеканала «Беларусь 1» і фота з сайта belvpo.com

Бедункевіч сцвярджаў, што Вілюга быў у полі зроку сілавікоў яшчэ з 2008 года, але затрымалі яго толькі ў 2014-м, калі супрацоўнікі ГУБАЗіК «устанавіў свайго супрацоўніка, які займаўся не тым, чым трэба», — Канстанціна Дзенісевіча.

Заявы абвінавачаных у судзе пра ціск сілавікі называлі гульнёй на публіку і спробай прыцягнуць увагу прэсы. Мікалай Карпянкоў казаў, што паняцце «прэс-хата» — «з галіны фантастыкі», а прымусіць чалавека напісаць яўку з павіннай — немагчыма.

Абодва губазікаўцы працягнулі кар'еру ў сілавых органах. Мікалая Карпянкова ў 2020 годзе прызначылі намеснікам міністра ўнутраных спраў. За рэпрэсіі супраць беларусаў ён трапіў пад персанальныя санкцыі Еўрасаюза і ЗША.

Міхаіл Бедункевіч з 2021 года працуе намеснікам начальніка ГУБАЗіК. Ён таксама знаходзіцца пад санкцыямі Еўрасаюза і Вялікабрытаніі.

Каментары да артыкула