Расійская неанацыстка, якая адсядзела 16 гадоў за забойства адваката і журналісткі: Ён напрошваўся сваімі поглядамі на чачэнскую кампанію

Яўгенія Хасіс, асуджаная за саўдзел у забойстве ў 2009 годзе адваката Станіслава Маркелава і журналісткі Анастасіі Бабуравай, дала першае інтэрв'ю пасля вызвалення, у якім расказала, чым яе расчараваў падзельнік і былы жаніх Мікіта Ціханаў, прысуджаны да пажыццёвага зняволення, піша The Insider.

Яўгенія Хасіс. Скрыншот з відэа

19 студзеня 2009 года ў цэнтры Масквы былі застрэленыя адвакат Станіслаў Маркелаў і журналістка «Новай газеты» Анастасія Бабурава. У лістападзе таго ж года па абвінавачванні ў іх забойстве былі арыштаваныя Мікіта Ціханаў і Яўгенія Хасіс.

Ціханаў і Хасіс уваходзілі ў Баявую арганізацыю рускіх нацыяналістаў (БОРН) — групоўку, якая ўчыніла серыю забойстваў па матывах палітычнай і расавай нянавісці. Гэтая арганізацыя лічылася сілавым крылом неанацысцкай арганізацыі «Рускі вобраз», заснаванай Мікітам Ціханавым і Іллёй Гарачавым.

У маі 2011 года Масгарсуд прысудзіў Ціханава да пажыццёвага зняволення, Хасіс — да 18 гадоў калоніі. У 2022 годзе Вярхоўны суд скараціў яе тэрмін да 17 гадоў, выключыўшы абвінавачванне ў захоўванні зброі з-за заканчэння тэрміну даўніны. З Хасіс было таксама знятае абвінавачванне ў саўдзеле ў забойстве Бабуравай — следства палічыла гібель журналісткі «эксцэсам выканаўцы». Па версіі следства, Ціханаў страляў у ахвяр, а Хасіс перадала яму па рацыі сігнал аб з'яўленні Маркелава і кірунку ягонага руху. 

28 лістапада 2025 года Хасіс выйшла на волю. У першым пасля вызвалення інтэрв'ю, якое яна дала Ксеніі Сабчак, Хасіс упершыню прызнала сваю віну ў забойстве Маркелава ў 2009 годзе, хоць і адзначыла, што, паводле прысуду суда, не вінаватая ў гібелі Бабуравай. На судзе ў 2011 годзе жанчына цалкам адмаўляла сваё дачыненне да злачынства.

Цяпер Яўгенія Хасіс расказала пра падзеі 19 студзеня 2009 года, калі былі застрэленыя Бабурава і Маркелаў. З яе слоў, напярэдадні вечарам яна не ведала пра аперацыю, якая мела адбыцца — яе грамадзянскі муж Мікіта Ціханаў папрасіў суправаджаць яго, таму што не змог звязацца з іншым саўдзельнікам. Задачай Хасіс было паведаміць па рацыі кірунак руху Маркелава пасля выхаду з прэс-канферэнцыі.

Прызнаўшы саўдзел у злачынстве, Хасіс пацвердзіла, што разумела магчымасць забойства, але не ўсведамляла да канца, што яно адбудзецца менавіта ў той момант. Яна расказала, што бачыла Бабураву, якая выходзіла разам з Маркелавым, але не паведаміла пра гэта Ціханаву — выканала толькі прамую інструкцыю аб паведамленні кірунку руху адваката.

Акрамя таго:

• Хасіс расказала, што ў яе калоніі прапаноўвалі адправіцца на вайну добраахвотнікамі, яна падпісала кантракт, але ў выніку нікога з тых, хто яго падпісаў, не вывезлі. Яна таксама даведалася, што Ціханаў і Ілля Гарачаў, кіраўнік БОРН, таксама прасілі адправіць іх на фронт, але атрымалі адмову.
• Заявіла, што апошні раз мела зносіны з Ціханавым асабіста ў 2012 годзе на этапаванні па справе Іллі Гарачава. У 2022 годзе на відэасувязі ў Вярхоўным судзе ён назваў яе «змоўшчыцай», што, з яе слоў, паставіла кропку ў іх стасунках.
• Патлумачыла ідэалогію «Рускага вобраза» як «экстрэмальную форму патрыятызму», расказала пра сувязі арганізацыі з адміністрацыяй прэзідэнта Расіі праз Уладзіслава Суркова і Леаніда Сімоніна. Паводле яе слоў, Ілля Гарачаў атрымліваў гранты на моладзевую палітыку і дазволы на правядзенне нацыяналістычных канцэртаў і шэсцяў, у тым ліку пад сценамі Краснай плошчы ў Дзень народнага адзінства.
• Расказала пра сістэму канспірацыі ў БОРН: тэлефоны з чужымі SIM-картамі захоўваліся асобна ад месцаў пражывання, сувязь падтрымлівалася раз у некалькі дзён, выкарыстоўваліся форумы для перапіскі пад выглядам абмеркавання бяскрыўдных тэм.
• Апісала выбар цэляў для забойстваў як спробу прыцягнуць увагу да «балючых тэмаў грамадства». Маркелаў стаў мішэнню нібыта з-за абароны інтарэсаў чачэнцаў і крытыкі дзеянняў расійскай арміі. Як сказала Хасіс, «ён напрошваўся сваімі дзеяннямі».
• Даведалася падчас інтэрв'ю, што яе былы сябар Аляксей Бараноўскі, які даваў ілжывыя паказанні для яе алібі, цяпер ваюе на баку УСУ ў складзе легіёна «Свабода Расіі». Хасіс сказала, што гэтая інфармацыя яе шакавала.
• Расказала пра спробу самагубства на судзе як частку стратэгіі абароны — каб адкласці пасяджэнні да майскіх святаў і распусціць калегію прысяжных праз магчымую няяўку кагосьці з іх пасля працяглага перапынку.
• Прызналася, што паказанні ў 2014 годзе па справе БОРН дала пасля прапановы сілавікоў: альбо расказаць усё і атрымаць замену пажыццёвага тэрміну Ціханаву на любы іншы не ўмоўны, альбо працягваць «упірацца» і сутыкнуцца з наступствамі.
• Заявіла пра глыбокае раскаянне: «Мяне перакроілі, сшылі наноў. Я раскайваюся. Я дакладна разумею, за што я адбывала пакаранне». Асабліва, па яе словах, яна шкадуе пра гібель Бабуравай: «Яна не павінна была стаць ахвярай у гэты дзень».
• Хасіс захавала «патрыятычныя погляды», заявіла пра падтрымку «СВА» і дзеянняў расійскай арміі. Прызналася, што чачэнская кампанія і выказванні Маркелава дагэтуль выклікаюць у яе эмоцыі, але адзначыла, што 16 гадоў у калоніі «прыцішылі» яе радыкалізм.

Каментары да артыкула