«Na našu dumku, možna»: Dziaržstandart dazvalaje ŭpakoŭku pa-biełarusku
fota Alaksandra Šulhača, brestcity.com
U studzieni Viciebski centr standartyzacyi, mietrałohii i siertyfikacyi zabaraniŭ biełaruskuju movu. Pra heta daviedaŭsia pradprymalnik Jarasłaŭ Mancevič, jaki vyrašyŭ naładzić u rodnym horadzie vytvorčaść rysavych chlabcoŭ.
Upakoŭka chlabcoŭ, jakuju Viciebski centr standartyzacyi, mietrałohii i siertyfikacyi nie prapuściŭ na pryłaŭki.
«U našaha pradpryjemstva byli volnyja płoščy, tamu my zakupili liniju pa vytvorčaści chlabcoŭ z rysu, — raskazvaje Mancevič. — Partyi płanavalisia drobnyja, pra ekspart my i nie maryli, tamu ja vyrašyŭ zrabić etykietku całkam pa-biełarusku».
Dyzajn biełaruskamoŭnych i rasijskamoŭnych etykietak Jarasłaŭ zamoviŭ u Viciebskaj abłasnoj drukarni, a potym panios svaje chlabcy na siertyfikacyju. Na hetym etapie ŭ pradprymalnika ŭźnikli prablemy:
«Na hatovuju pradukcyju z etykietkaj nieabchodna atrymać dekłaracyju ab adpaviednaści. U Viciebsku arhanizacyja, akredytavanaja Dziaržstandartam na vydaču takich paśviedčańniaŭ, adna — Viciebski centr standartyzacyi, mietrałohii i siertyfikacyi heta. Adnak jašče na etapie padačy dakumientaŭ supracoŭnik centra mnie skazaŭ, što etykietka pa-biełarusku nie adpaviadaje techničnamu rehłamientu Mytnaha sajuza, pavodle jakoha markiroŭka ŭpakoŭki charčovaj pradukcyi musić vykonvacca pa-rasijsku.
U centry standartyzacyi mnie paspačuvali, ale dapamahčy nie zmahli.
Skazali tolki, što mahu na svoj strach i ryzyku vypuskać chlabcy ź niezarehitsravanaj biełaruskamoŭnaj upakoŭkaj. Ja, viadoma, rabić takoje nie staŭ, bo štrafy za nievykanańnie techrehłamientaŭ vielizarnyja i vyličvajucca z sumy ŭsiaho realizavanaha tavaru. Chlabcy budziem pradavać z rasijskamoŭnaj etykietkaj, ale situacyja vielmi aburalnaja».
Spačatku rasijskaja, biełaruskaja paśla
Śpiecyjalisty spasyłalisia na techničny rehłamient Mytnaha sajuza 022/2011 «Charčovaja pradukcyja ŭ častcy jaje markiroŭki». U dakumiencie adznačana, što «markiroŭka ŭpakavanaj charčovaj pradukcyi pavinna pavinna być naniesiena na rasijskaj movie i na dziaržaŭnaj(ych) movie(ach) dziaržavy — člena Mytnaha sajuza pry najaŭnaści adpaviednych patrabavańniaŭ u zakanadaŭstvie(ach) dziaržavy(aŭ) — člena(aŭ) Mytnaha sajuza». Z dakumienta vynikaje, što biez rasijskaj movy na ŭpakoŭcy nikudy: spačatku jaje, a potym užo i biełaruskuju, kali jość žadańnie.
Adnak ekśpiert-aŭdytar centra Śviatłana Kuksar patłumačyła, što CSMS uvohule nie ŭzhadniaje markiroŭku charčovaj pradukcyi — heta adkaznaść vytvorcy ci pastaŭščyka. Tamu vytvorca musić sam sačyć za vykanańniem… TR MS 022/2011, jaki, na žal, nie dazvalaje całkam biełaruskamoŭnuju ŭpakoŭku.
Na pytańnie ci ŭsio ž mahčyma ŭ Biełarusi na zakonnych padstavach pisać na tavarach pa-biełarusku Kuksar karotka adkazała: «My tłumačyć standarty nie ŭpaŭnavažanyja. Raz tut napisana, što tak pavinna być, značyć pavinna tak być».
Dziaržstandart dazvalaje
Treba zaŭvažyć, što TR MS 022/2011 pačaŭ dziejničać 1 lipienia 2013 hoda. Z toj pary na biełaruskim rynku źjaŭlalisia pradukty z etykietkami pa-biełarusku. Pra prablemy z techrehłamientami nichto z vytvorcaŭ nie paviedamlaŭ. «Naša Niva» źviarnułasia ŭ Dziaržaŭny kamitet pa standartyzacyi Respubliki Biełaruś «Dziaržstandart» kab pastavić kropki nad i.
U adkazie Dziaržstandarta za podpisam pieršaha namieśnika staršyni kamiteta na spasyłajecca nie tolki na TR MS, ale i na Kanstytucyju Biełarusi, zakon «Ab movach», zakon «Ab achovie pravoŭ spažyŭcoŭ» i STB 1100-2007, jakija ŭsio ž dajuć biełarusam prava karystacca biełaruskaj movaj u afarmleńni charčovych tavaraŭ.
«Takim čynam, na dumku Dziaržstandarta, markiroŭka pradukcyi pry jaje realizacyi vyklučna na terytoryi Respubliki Biełaruś moža ažyćciaŭlacca tolki na biełaruskaj movie», — havorycca ŭ rezalutyŭnaj častcy adkazu.
Vychodzić, što biełaruskamoŭnaja ŭpakoŭka nie zabaronienaja, a rabotniki Viciebskaha CSMS ci vyrašyli pierastrachavacca, ci drenna raźbirajucca ŭ svajoj pracy. Choć farmuloŭka «na dumku Dziaržstandarta» taksama hučyć dziŭna: chaciełasia b, kab takaja surjoznaja arhanizacyja nie dumała, a viedała dakładna.
A vytvorcam i spažyŭcam zastajecca spadziavacca, što dumki akredytavanych Dziaržstandartam biełaruskich standartyzataraŭ buduć supadać z dumkami samoha Dziaržstandarta, i zakonnaje prava biełarusaŭ karystacca biełaruskaj movaj nie budzie abmiežavana.