Mova naša. «Na samaj spravie» — «i praŭda», «daliboh», «tym časam»
Jak treba «pisać» — «na samoj spravie» ci na «samaj spravie»? A što heta naohuł značyć? Ci i praŭda hetak važna, jakaja jana — sprava taja — «sámaja» ci «samáia». Zhadziciesia, što vyraz davoli-taki ćmiany. A jašče i ŭ karšeń dajuć za jaho, kali niejki nie taki nacisk pastaviš. Adnym słovam — adračysia i dziasiatamu zakazać.
Ćmianyja vyrazy — ich taksama varta zachoŭvać. Ja lublu ich, kali jany majuć niejkuju histaryčnuju ci stylistyčnuju vartaść; kali jany ŭžyvalisia ŭ Statucie 1588 h. ci pachodziać ź niejkaje redkaje havorki. Tady jany i praŭda dobraja zakrasa dla našaje havorki. Ale «na samaj spravie» da takich, vidać, nie naležyć i my śmieła možam padabrać dla jaho zručniejšyja varyjanty.
Ja adzin čas panadziŭsia byŭ kazać «nasamreč». Jak niama miasa, to i hryb zakrasa. Ale ž i hryb toj niejki nie nadta jadki. Z hruntu «nasamreč» heta toje ž, što i «na samaj spravie», tolki što źleplenaje ŭ adno hruvastkaje słova.
Dyk jak ža skazać praściej dy jaśniej? «Heta na samaj spravie dobraja reč» — «Heta i praŭda dobraja reč», «heta daliboh (dadušy) dobraja reč». «Ja, na samaj spravie, chacieŭ pra inšaje pahavaryć» — «Ja, praŭdu kažučy, chacieŭ pra inšaje pahavaryć». «Jon krychu bajaŭsia hetaha, ale na samaj spravie było zusim ništo sabie»… Voś da hetaha kantekstu zručny adpaviednik padaje prafiesar Fiodar Jankoŭski:
TYM ČASAM. 1. Adnačasova z čymści, u toj samy čas.
Jon [haspadar] vyjechaŭ z dvara, abjechaŭ navakoł, pastaviŭ na aharodzie kania, a sam u puni zachavaŭsia. Tym časam prychodzić ksiondz, prynosić harełki. (Je. Ram., BNK, 1962).I pabieh z młyna. Tym časam zaśpiavali pieŭni. Sł. p., Čudz. (A. Sieržp., KABSP).
2. Na samoj spravie.
Ja paškadavaŭ dziciaci, chacieŭ zrabić lepš.., a tym časam zrabiŭ amyłku [pamyłku]. Sł. p., Viał. Rož. (A. Sieržp., KABSP). Pradali, a tym časam nie treba było pradavać: nie lišni. Hł. r., Kł.
Litaratura padaje na hety vyraz takija prykłady:
Im zdavałasia, što šynki pačnuć padsychać i nabyvać taki vyhlad, u jakim zvyčajna ŭsie my pryvykli ich bačyć, a tym časam adbyvałasia niby naadvarot. (Janka Maŭr, «Paleskija rabinzony»)
Adnym słovam, ty inšy raz baišsia hutaryć pa-biełarusku, a tym časam heta tak prosta i pryhoža.