«Taksi»: Režysior Džafar Panachi. Aŭtar scenara Džafar Panachi. Apieratar Džafar Panachi. Pradziusar Džafar Panachi…
Režysior Džafar Panachi.
Aŭtar scenara Džafar Panachi. Apieratar Džafar Panachi. Pradziusar Džafar Panachi.
«Taksi» pakazvali na «Listapadzie». Voś što pisali ŭ anatacyi minskaha fiestyvalu: «Pa piarestych ludnych vulicach Irana jeździć žoŭtaje taksi, u jakoje siadajuć samyja roznyja ludzi. Jany ščyra vykazvajuć svaju dumku, kali kiroŭca zadaje im roznyja pytańni. A za rulom nie chto inšy, jak sam režysior, Džafar Panachi. Padčas hetych kamičnych i dramatyčnych padarožžaŭ mabilnaja kamiera, ustalavanaja pierad łabavym škłom, imkniecca zachavać duch iranskaha hramadstva».
Anatacyja zamoŭčvaje, čamu suśvietna pryznany režysior źniaŭ taki «nie zusim film». A zdymaŭ jon na mabilnik, bo ŭłady zabaranili jamu zdymać filmy, jak i zabaranili pakidać Iran.
Heta była jamu kara za ŭdzieł u tehieranskim majdanie 2009 hoda, kali sprabavali źmianić režym Achmadziniežada. Amal hod pratrymali Panachi ŭ turmie, pad upłyvam pratestaŭ u śviecie vypuścili, ale zabaranili pracavać.
Niahledziačy na heta, u 2010 hodzie, jašče ŭ čakańni prysudu, Panachi źniaŭ dakumientalnuju karcinu pad nazvaj «Heta nie film», što kantrabandaj trapiła na śpiecyjalny pakaz Kanskaha kinafiestyvalu. Paźniej na Bierlinale była pakazana «Zakrytaja zasłona», stvoranaja ŭ zaharadnym domie režysiora. I voś «Taksi» — sapraŭdny šedeŭr u žanry «heta nie film». Na Bierlinski fiestyval jaho taksama vyvieźli kantrabandaj, i jon tam u 2015 hodzie pieramoh.
«Taksi» źniataje vyklučna prosta. Dźvie mabilnyja kamiery. Adna, zamacavanaja na prybornaj došcy taksi, i druhaja, u rukach školnicy, plamieńnicy Panachi, jakuju toj padvozić. Usio! Dźvie!
Pry hetym film zaciahvaje i ździŭlaje. Ty nie viedaješ, jaki pavarot siužeta budzie nastupny. Ni za što nie pradkažaš i kaniec — voś ni adzin z vas nie pradkaža!
Siarod hierojaŭ kino — i vypadkovyja, i nievypadkovyja ludzi. Nastaŭnica, handlar, pravaabaronca, jakaja viazie ŭ turmu pieradaču dla palitźniavolenaj…
Režysior i hałoŭny hieroj vymušana pracuje taksistam, jaho paznajuć.
Panachi — azierbajdžaniec pa svaich karaniach.
Jon byŭ pamočnikam u inšaha vialikaha iranca — Kjarastami, i «Taksi» ŭ kiniematahrafičnym sensie niby nitačkaj ciahniecca ad šedeŭra Kjarastami, «Smak višni».
Nikomu ź biełaruskich režysioraŭ sudom zdymać nie zabaroniena. Nichto z našych kinarežysioraŭ nie byŭ zatrymany za ŭdzieł u prademakratyčnaj manifiestacyi. Usim im dastupna mahčymaść zdymać na mabilnuju kamieru. Ale chto ź ich tak tonka naziraje prablemy svajho hramadstva? Chto ź ich zdymaje biez zakazu? Typovy biełaruski režysior «nie lezie ŭ palityku», i ŭ hetym jaho biada. Jon u sutnaść rečaŭ nie lezie, prykryvajučy tuju sutnaść rečaŭ niedarečnym dla jaje słovam «palityka».
Niekatoryja biełarusy pahardliva dumajuć pra «čarnaž…». Ale sučasnaje biełaruskaje kino i blizka nie paraŭnajecca ź iranskim, kazachskim, tureckim ci navat novym afhanskim. Heta tolki adzin prykład našaha kulturnaha ŭpadku ŭ centry Jeŭropy.
Hienijalnyja tvory kultury — a «Taksi» Panachi pa-svojmu hienijalny film — naradžajucca tady, kali ich tvorcy majuć što skazać. Tady nie treba miljony, nie treba dazvoły.
Rekamienduju pabačyć.
I jašče para štrychoŭ.
Ja b nie pabačyŭ taho filma, kab nie zhadka ŭ našaniŭskim intervju z maładym režysioram Łaŭreckim. Nie pabačyŭ by, bo što biełaruskaja kulturnickaja žurnalistyka rekamienduje? Jana ŭ strašnym stanie, hadami ŭ «Našaj Nivie» šukajem žurnalista-ŭniviersalista dla temaŭ kultury, nie možam znajści. Nichto nie adsočvaje tendencyj, nie źviartaje ŭvahi na istotnaje dla biełarusaŭ, biehajem ad padziei da padziei.
Miž tym, treba addać naležnaje «Źviaździe», što pisała pra «Taksi» ŭ časie «Listapada».
Źviarnicie jašče ŭvahu, jak apranajecca Panachi ŭ filmie i pa-za filmam. Šeraja kašula, šera-błakitny halštuk. Jon z tych, što nie sočać za modaj. U našym śviecie, što pamiašaŭsia na brendach i spažyvańni, takija ludzi vyklikajuć simpatyju.