«Na vybarach prezidenta ja b hałasavaŭ za Łatušku». Hutarka z patencyjnym śpikieram KR Arciomam Bruchanam — pra śmierć maci, tatuiroŭki i Mielnikavu
34-hadovy Arciom Bruchan u svoj čas byŭ navukovym supracoŭnikam Muzieja abarony Bresckaj krepaści, try hady adpracavaŭ u Bresckim abłvykankamie i zvolniŭsia paśla zabojstva Ramana Bandarenki. Siońnia jon zajmaje pasady namieśnika kiraŭnika ŭ Narodnym antykryzisnym upraŭleńni (NAU) i ŭ Abjadnanym pierachodnym kabiniecie pa kirunku — tranzit ułady.
Dniami jon paćvierdziŭ, što pojdzie na vybary śpikiera Kaardynacyjnaj rady ad frakcyi Łatuški — hałasavańnie adbudziecca praź źniknieńnie papiaredniaj śpikierki, Anžaliki Mielnikavaj.
Pahutaryli z Arciomam pra jaho matyvacyju, ci nie strašna jamu zajmać čarhovuju «ekstremisckuju» pasadu, pra vyniesienyja z kiejsa Mielnikavaj uroki, hrošy KR, Łatušku-načalnika, hrošy, tatuiroŭki i siamju.
Arciom Bruchan. Fota: «Naša Niva»
«Anžalika była stomlenaja, ale toje, što jana stała mienš dbać pra svoj vyhlad — trochi naciahnuta»
«Naša Niva»: Dniami apublikavali novaje rasśledavańnie z čarhovaj viersijaj apošniaha śledu Anžaliki Mielnikavaj. Vy asabista kali apošni raz bačyli kalehu?
Arciom Bruchan: Apošni raz jaje bačyŭ jaje ŭ ofisie NAU dzieści ŭ dvaccatych čysłach lutaha. Jana zajšła ŭ kabiniet, dzie ja siadzieŭ, my parazmaŭlali. Jana skazała, što pabiažyć, padajecca, na «Jeŭraradyjo» na intervju. Niekalki słovaŭ litaralna. Usio było jak zaŭsiody.
«NN»: To-bok vy nie zaŭvažyli niejkich źmienaŭ u jaje pavodzinach i źniešnim vyhladzie — što jana stała mienš dbać pra siabie, pra što ciapier pišuć u niekatorych ŚMI?
AB: Ščyra kažučy, na toj momant ja ničoha takoha nie zaŭvažyŭ. Nu tak, jana była stomlenaja, bo praca ŭ Kaardynacyjnaj radzie vysmoktvaje siły, bo sapraŭdy i kanflikty ŭnutry zdarajucca, i kaardynavać usiu hetuju pracu składana. Heta nie była dla jaje vielmi lohkaja praca. Tak ci inakš, nie skazaŭ by, što jana stała mienš dbać pra svoj vyhlad, naprykład. Mnie padajecca, heta trochi naciahnuta.
«NN»: Ź viersij-pryčyn źniknieńnia Anžaliki, što ahučvalisia, vam samomu jakaja padajecca najbolš realistyčnaj?
AB: Ja ŭsio ž nie chacieŭ by śpiekulavać na hetaj temie. Ja chaču dačakacca, što skažuć aficyjnyja orhany Polščy, bo ja ŭ hetym sensie daviaraju aficyjnym słužbam. A viersij vielmi šmat: my možam kožnuju abmiarkoŭvać niekalki hadzin i ni da čaho nie pryjdziem.
«NN»: Anžalika Mielnikava źnikła i pakul nieviadoma, što ź joj, i voś vy anansujecie, što idziacie ŭ śpikiery Kaardynacyjnaj rady — niama strachu?
AB: Nie toje kab mnie nie było strašna, ale ja adčuvaju adkaznaść za instytut KR. Razumieju, što kali mianie abiaruć śpikieram, to ja b chacieŭ zabiaśpiečyć jaho ŭstojlivaść. Jakija b pahrozy, cisk, palivańnie brudam ni išli.
Adkaznaść za instytut tut pieravyšaje toje chvalavańnie, jakoje ŭ mianie jość z nahody źniknieńnia Anžaliki Mielnikavaj.
«NN»: To-bok u rašeńni iści ŭ śpikiery było bolš vašaj inicyjatyvy, čym frakcyi?
AB: Viedajecie, kali adbyvalisia vybary ŭ Kaardynacyjnuju radu, ja byŭ kaardynataram štaba našaha śpisu. Ja razumieŭ: toj vynik, jaki byŭ atrymany, u tym liku tamu, što ja ŭkłaŭsia ŭ hetuju pracu. I dla mianie Kaardynacyjnaja rada jak instytut vielmi važny. Dla mianie vialiki honar, što my zdoleli pravieści hetyja vybary i kampaniju, što jany prajšli narmalna — sapraŭdy demakratyčna, z kankurencyjaj. Heta takaja supraćvaha tamu, što adbyvajecca ŭ Biełarusi, niahledziačy navat na toje, kolki ludziej za nas prahałasavała.
I kali adbyłasia takaja situacyja z Anžalikaj, u nas unutry frakcyi byli kansultacyi. Juryju Hubareviču prapanoŭvali być śpikieram jašče navat raniej, kali Anžalika nie była śpikierkaj, i jon tady admoviŭsia. U svoj čas pasadu taksama prapanoŭvali i Uładzimiru Astapienku, i jon admoviŭsia.
Na siońnia razumieju, što ŭ mianie ŭžo jość niejki dośvied palityčnaj i, jak kažuć kalehi, arhanizacyjnaj pracy. U našaj frakcyi byli dva raŭndy kansultacyj, i nie źjaviłasia inšych kandydatur-prapanoŭ, tamu majo vyłučeńnie vyhladaje całkam łahičnym.
«NN»: Možacie sfarmulavać šyrej, navošta heta vam asabista?
AB: Matyvacyja prostaja: heta instytutalizacyja demakratyčnaha ruchu. Ja razumieju, što KR — heta instrumient, jak i ŭsie našy demakratyčnyja instytuty, jakija pracujuć na toje, kab u Biełarusi adbylisia demakratyčnyja źmieny. Choć niejkim čynam i ŭ niejkaj formie. I demakratyčnyja pieramieny — maja hałoŭnaja matyvacyja. Kab možna było viarnucca ŭ Biełaruś, kab tam hramadzianie abirali palitykaŭ, jakija buduć ich pradstaŭlać, kab narmalnuju krainu budavać, dzie nie bjuć za toje, što chtości niešta kaža «nie tak», dzie nie zvalniajuć za palityčnyja pohlady.
«Zavitvaje milicyja, pytajecca:«A što jon, dzie jon? Chaj viartajecca, adsiadzić paru hadoŭ»
«NN»: Pavieł Łatuška raskazvaŭ pra praduchileńnie dvuch zamachaŭ na jaho žyćcio «z vykarystańniem zamiežnych śpiecsłužbaŭ». Vy sami sutykalisia ź niejkimi pramymi pahrozami, ustupiŭšy ŭ palityčnuju hulniu?
AB: Takoha, što «my ciabie znojdziem i hałavu prabjem», nie było. Ale jak u mnohich ludziej, jakija zajmajucca palityčnaj spravaj, byŭ cisk na rodnych.
Nakolki ja viedaju, maju mamu, kali jana jašče była žyvaja, vyklikała prakuratura. Jana mnie nie skazała pra heta (nie chacieła mianie turbavać, vidać). Ja pra heta daviedaŭsia ŭžo paśla taho, jak jana pamierła. Što joj tam inkryminavali ci nie inkryminavali, mnie składana skazać. Nu i prychodzili, kaniečnie, z vobšukam pa miescy, dzie ja žyŭ u Breście. Dy i ciapier jašče zavitvaje milicyja, pytajecca:«A što jon, dzie jon? Chaj viartajecca, adsiadzić paru hadoŭ».
Byli jašče sproby z boku śpiecsłužbaŭ źviazacca sa mnoj praz roznyja padstaŭnyja akaŭnty. Takich kłasičnych rečaŭ chapaje. Zaŭvažaŭ časam niejkija aŭtamabili, jakija mahli jechać za taksi. Ale ty prosta žyvieš u takim razumieńni, što tearetyčna za taboj buduć nazirać niejkija słužby, i tamu treba bolš kantralavać situacyju vakoł siabie.
«Pieršy krok, jaki b chacieŭ zrabić, kali mianie abiaruć śpikieram — stvaryć jurydyčnuju asobu Kaardynacyjnaj rady»
«NN»: Źnikaje śpikierka, a razam ź joj i dostup da hrošaj, vyłučanych na dziejnaść KR. Ci vyniesienyja niejkija ŭroki z hetaj situacyi, ci budzie praviedziena praca nad pamyłkami, kali vy staniecie śpikieram?
AB: Pabiahu napierad, ale niekalki punktaŭ sa svajoj prahramy jak śpikiera ja vam ahuču. Adzin ź ich my ŭžo zapuskajem ad našaj frakcyi, jašče da vybaraŭ. My prapanujem unieści źmieny ŭ statut Kaardynacyjnaj rady, kab źjaviŭsia i druhi vice-śpikier. Kab pamiž dvuma vice-śpikierami byli paśla padzielenyja śfiery adkaznaści. Heta pavialičvaje pradstaŭničaść i inkluziŭnaść — to-bok niekalki frakcyj buduć pradstaŭlenyja ŭ kiraŭnictvie. Heta toje, što daje mahčymaść u tym liku zacikavić ludziej, jakija raniej kazali, što my ničoha nie budziem rabić, budziem tolki krytykavać bolšaść, bo ŭ nas niama mahčymaściaŭ nijak udzielničać u kirujučych orhanach KR.
Pieršy ž krok, jaki b ja chacieŭ zrabić, kali mianie abiaruć śpikieram — stvaryć jurydyčnuju asobu Kaardynacyjnaj rady. My nie abmiarkoŭvali jašče, u jakim usio budzie vyhladzie, ale, mahčyma, źjavicca asacyjacyja, u jakuju ŭvojduć usie čalcy KR, naziralnaja rada ŭ vyhladzie kiraŭnikoŭ frakcyj. Nu i staršynioj budzie śpikier.
Kab finansavańnie, kali jano budzie, išło nie praz pryvatnyja fondy śpikiera, vice-śpikiera ci jašče kahości, a kab była jurydyčnaja asoba mienavita KR. Kab nie było takoha, što adzin čałaviek źnik — i jaho fundacyja źnikła razam ź im.
«NN»: Tyja hrošy — bolš za 100 tysiač jeŭra, jakija źnikli razam z Anžalikaj, usio ž kudy musili pajści?
AB: Nakolki ja viedaju, heta hrošy nie na zarobki čalcam Kaardynacyjnaj rady. Heta hrošy, jakija pavinny byli być nakiravanyja na pracu miedyja-słužby, sakrataryjata, jaki zajmajecca biurakratyčnymi pytańniami: aformić niejkuju zajavu ci niejki dakumient, dasłać u parłamienty roznych krain i hetak dalej. Niejkija hrošy źviazanyja z arhanizacyjaj słuchańniaŭ, pajezdak čalcoŭ KR. Heta tyja hrošy, jakija zabiaśpiečyli b bolšuju pracazdolnaść.
«NN»: Niechta skaža: moža, lepš hetyja hrošy na dabračynnaść addać?
AB: Tak možna šmat pra što skazać, pra lubuju spravu.
Kali adkazvać na pytańnie prosta: KR — heta palityčny, pradstaŭničy orhan, za jaki prahałasavali vybarščyki. 6723 čałavieki. I jany chočuć viedać, što robiać tyja, za kaho jany hałasavali. Jutub z navinami KR hladzić dosyć šmat ludziej, tolki pasiedžańni nie vielmi šmat (ale toje charakterna i dla prahladaŭ pasiedžańniaŭ parłamientaŭ inšych krain).
Skrynšot ź jutub-kanała Kaardynacyjnaj rady
Tym bolš, paŭtarusia, hetyja hrošy nie iduć na zarobki čalcam KR. A ludzi atrymali kryminalnyja spravy, cisk na rodnych, aryšt majomaści. Pry tym što robiać usio całkam na vałanciorskich asnovach. I jany prosta chočuć, kab sprava, dziela jakoj jany heta ŭsio atrymali, pracavała.
KR maje vielmi važnuju funkcyju pradstaŭničaści i lehitymnaści, jakaja adnaŭlajecca praz vybary. Luby čalec Kaardynacyjnaj rady zaraz bolš pradstaŭničaja asoba, čym, naprykład, Vadzim Hihin, jaki chodzić i raspaviadaje, što jon deputat. Ale jon byŭ pryznačany. Kaniečnie, my «hulajem» stratehična. Nie tak, što siońnia KR vydaść niejkuju zajavu — i zaŭtra ŭ Biełaruś pryjdzie demakratyja. Ale heta nie značyć, što my nie musim dla hetaha pracavać.
Jašče, kali pra hrošy kazać, ja dumaju, treba budzie stvaryć biudžetnuju kamisiju. Kudy b uvajšli ŭsie čalcy Kaardynacyjnaj rady, jakija zachočuć vypracoŭvać hety biudžet sumiesna. Heta budzie rabicca nie śpikieram ci vice-śpikieram, a biudžetnaj kamisijaj. A potym hety biudžet budzie zaćviardžacca ahulnym pasiedžańniem KR. I ŭmoŭny spadar Piatruchin (dy luby čałaviek) moža pryjści i zadać tam usie svaje pytańni: na što hrošy i dziela čaho?
Hetaja prazrystaść i tak płanavałasia: biudžet, jaki my zaraz abmiarkoŭvajem, pavinien byŭ być zaćvierdžany na ahulnym pasiedžańni. Ale zdarylisia padziei z Anžalikaj.
«NN»: Vy sami atrymlivajecie zarobak u NAU?
AB: Tak, heta moj adziny zarobak.
«Ja b vielmi chacieŭ, kab u mianie była kankurencyja na vybarach»
«NN»: Ci budzie ŭ vas kankurencyja na vybarach śpikiera?
AB: Viedajecie, ja b vielmi chacieŭ, kab jana była. Ja razumieju, čamu ludzi nie chočuć vyłučacca: heta i adkaznaść, i ryzyki. Ale kankurencyja — heta važna. Važna, kab prahučali roznyja padychody da budučyni Kaardynacyjnaj rady. Plus vybary — heta jašče šaniec prajavić siabie dla tych, chto kaža, što ich nie dapuskajuć da čahości.
Možna, kaniečnie, usio bajkatavać i kazać: «usio roŭna ŭsio tam vyrašana». Ale nie vyrašana: z 78 hałasoŭ u našaj frakcyi tolki 27 (z ulikam, što Anžaliki niama). Mnie padajecca, całkam realna niejkuju kaalicyju vybudavać tym, chto choča, kab byŭ inšy śpikier, a nie ja.
«NN»: Roza Turarbiekava, jakaja raniej taksama była ŭ šerahach KR, napisała, što pry siońniašnim raskładzie «KR — užo prydatak navat nie ofisa Śviatłany Cichanoŭskaj, a NAU Łatuški».
AB: Roza Marataŭna vielmi mocna ŭsio krytykuje, ale čamuści kali ŭžo syšła z Kaardynacyjnaj rady. Jana była ŭ joj, jana była lidaram śpisu, u jaje była mahčymaść znutry pracavać, štości prapanoŭvać, za jaje ž hałasavali vybarščyki.
Dla mianie taki čysty chiejt ciapier vyhladaje dziŭna. Kali b jana zaraz była ŭ Kaardynacyjnaj radzie, to mahła b vyłučycca na śpikierku — ja ŭpeŭnieny, u jaje vielizarnyja šancy byli b. Ale možna ž va ŭsim abvinavačvać Łatušku.
Vielmi dobraja stratehija — znajści krajniaha. Ja tut ź joj nie pahadžusia i budu baranić i našu kamandu, i Paŭła Łatušku. KR — nie jaho kišenny orhan i nie NAU. Hety tezis nie adpaviadaje rečaisnaści.
«NN»: Možacie pryvieści arhumienty?
AB: Słuchajcie, KR — heta parłamiencki orhan. Heta nie vykanaŭčy orhan. U hetym jaho i sens, što tam roznyja mierkavańni, nichto nie zabaraniaje i pazafrakcyjnym delehatam niejkija prapanovy ahučvać. Usio heta možna rabić, kali jość žadańnie, kali jość intares.
Toje, što adbyłosia tak, što vybarščyki na vybarach padtrymali naš śpis i inšyja śpisy, ź jakimi my pabudavali kaalicyju, heta narmalna. Heta jakraz pra demakratyju.
«NN»: Jak vam pracujecca samomu z Paŭłam Łatuškam jak z načalnikam? Naźbirajecca na try minusy?
AB: Mnie davoli prosta ź im pracavać. Na pačatku, jak kažuć, my pryciralisia: kali ja tolki pryjšoŭ, byli i niejkija dyskusii (nie kažu, što kanflikty). Kali kažuć, što Pavieł Paŭłavič vyjšaŭ ź sistemy, tamu aŭtarytarny dosyć, ja z hetym nie pahadžusia. Ja sam pracavaŭ u sistemie i mnie jość z čym paraŭnać. Pavieł Paŭłavič vysłuchoŭvaje zaŭsiody — i krytyku, i mierkavańnie inšych. Tak, jon moža pryniać sam rašeńnie kančatkovaje. Ale jano čaściej budzie pryniataje z ulikam vysłuchanych mierkavańniaŭ.
Ja nie baču minusaŭ krytyčnych. Kali b jany byli, to ja b nie pracavaŭ ź im. Usio ž my znachodzimsia ŭ toj situacyi, kali možam abirać miesca pracy.
«Moža, režym hetaha i dabivaŭsia: kab voś źnikła Anželika, i ŭsio razvaliłasia»
«NN»: Na apošnim pasiedžańni KR Siarhiej Piatruchin ahučyŭ, što, moža, vaša frakcyja ŭvohule nie maje maralnaha prava ŭdzielničać u novych vybarach śpikiera, pakul vy nie razabralisia ź situacyjaj pa Anžalicy? Što vy na hety kont dumajecie?
AB: Moža, jašče varta «pakajannaje videa» na kanale Piatruchina zapisać? (paśmichajecca)
Nu a kali biez žartaŭ, to my sapraŭdy nie viedajem, što adbyłosia z Anžalikaj. Ale kali my nie budziem udzielničać u pracy Kaardynacyjnaj rady da taho momantu, pakul my nie razabralisia, što ź joj zdaryłasia, heta moža paralizavać i pracu frakcyi, i ŭvohule pracu KR. I ja liču, što heta na ruku tolki režymu. Moža, jon hetaha i dabivaŭsia: kab voś źnikła Anžalika, i ŭsio razvaliłasia.
Paralelna my, viadoma, sprabujem daviedacca, što z Anžalikaj. Była padadzienaja zajava ŭ polskuju palicyju. Prakuratura zajmajecca jaje spravaj i daje adkazy Paŭłu Paŭłaviču. Taki kiejs lohka vykarystoŭvać u tak zvanaj palityčnaj baraćbie: voś u vas tam skandał z čalcom vašaj frakcyi, i praz heta vy pavinny panieści adkaznaść.
Ja skažu tak: kali hety kiejs sapraŭdy kidaje cień, to vybarščyki na nastupnych vybarach u KR svaimi hałasami prademanstrujuć, što jany bolš nie daviarajuć našaj frakcyi, i jana atrymaje nie 27-28 miescaŭ, a try ci nul. Heta vybarščyki pavinny taki vybar rabić, a nie błohiery, kamientatary ci niejkija inšyja ludzi. Tady heta budzie pra demakratyju i reputacyju.
«NN»: Nie hniacie, što siońniašniaja vaša praca bolš na pierśpiektyvu, nie bačna chutkich vynikaŭ?
AB: U mianie, kali ščyra, bolš było takoje adčuvańnie, kali ja pracavaŭ u vykankamie: ty štości robiš, robiš, a hetaha nie bačna. Moža, tolki praz hod-dva niedzie pačynaješ bačyć vyniki. Ja da hetaha staŭlusia pa-fiłasofsku: kali nie siońnia ci zaŭtra, to paślazaŭtra niešta budzie.
Adkaznaści dakładna ciapier bolš adčuvaju, bo ja mušu pradstaŭlać častku hramadstva. Niahledziačy na toje, što nie mahu paŭpłyvać na niejkija rečy ŭ krainie naŭprost, ja mahu pradstaŭlać tych, chto nie moža hučna kazać, ja znachodžu dla siabie heta vielmi važnym.
U KR i NAU my pracujem bolš stratehična. Pahadžusia, što składana byvaje. Składana časam matyvavać siabie, kaleh i inšych ludziej na toje, što «davajcie štości rabić». Matyvacyja va ŭsich, zdajecca, mienšaja, bo času prajšło šmat [z vybaraŭ-2020]. Ale tak ci inakš, čas idzie, ničoha nie staić na miescy.
«NN»: Ci sočycie za navinami na radzimie? Ci byli dumki pra niešta: voś hetaha ja b pastaraŭsia nie dapuścić, kali b usio jašče pracavaŭ u vykankamie?
AB: Ja ahułam vielmi ŭvažliva saču za tym, što adbyvajecca ŭ Biełarusi. Za ŭsimi navinami, u tym liku ad režymnych ŚMI. Dla mianie važna viedać, što tam, kab u nas nie adbyvaŭsia razryŭ, kab našy dumki byli suhučnyja dumkam ludziej ź Biełarusi.
Što tyčycca emacyjnych momantaŭ: voś jany tam robiać vystavy pra hienacyd biełaruskaha naroda, prakurorskija viaduć ich. Dla mianie heta nienarmalna, ja b, moža, nie zmoh ničoha z hetym zrabić, ale b vystupaŭ suprać. Ci voś cybuliny na cerkvach — ja b sprabavaŭ nie dapuskać źniščeńnia našaj architektury, ale heta i raniej było składana, ujaŭlaju, jak zaraz.
Ale što tyčycca historyka-kulturnaj spadčyny, to voś na restaŭracyju pałaca Sapiehaŭ u Ružanach hrošy ź biudžetu vydzialajuć. Jakaja tam jakaść restaŭracyi, kaniečnie, užo inšaja sprava.
«NN»: Vy byli znajomyja ź siońniašnim meram Bresta Siarhiejem Łabadzinskim? Što skažacie pra jaho?
AB: Jon prafiesijanał, darečy. Na fonie eks-mera Alaksandra Rahačuka, ź jakim ja taksama byŭ asabista znajomy, i toj da mianie vielmi dobra staviŭsia, jon bolš funkcyjanier, čym palityk. Rahačuk ža byŭ adnym ź niešmatlikich palitykaŭ siarod čynoŭnikaŭ.
Pra mianie ŭ artykule «Našaj Nivy» taksama napisali, što ja funkcyjanier, i ja, darečy, ničoha drennaha ŭ hetym nie baču. Funkcyjanier — čałaviek, jaki moža arhanizavać pracu i zajmacca kiravańniem. Heta vielmi dobry navyk. Vielmi drenna, kali jość palityki, jakija nie ŭmiejuć kiravać i arhanizavać pracu. A voś kali funkcyjaniery ŭžo nabyvajuć dośvied palityka — heta značna lepš, pa maim mierkavańni.
Viartajučysia da Łabadzinskaha, ja jaho asabistyja jakaści nie viedaju, bo nie pracavaŭ pad jaho kiraŭnictvam. Ale kali prychodziŭ da jaho ź niejkimi dakumientami, kampietentnaść było vidać. Jon, ja tak razumieju, vybudavaŭ dobryja adnosiny ź Juryjem Šulejkam, kali toj byŭ hubiernataram Bresckaj vobłaści. Mienavita Šulejka ŭstupiŭ u kanflikt z Rahačukom, i pieramoh. I potym pryznačyŭ svajho čałavieka, Łabadzinskaha. Nu, a paśla Šulejka pajšoŭ na vice-premjera, Łabadzinski zastaŭsia.
Ja nie viedaju, ci lubiać Łabadzinskaha, jak i Rahačuka. Ale mnie padajecca, na svajoj pasadzie jon narmalna daje rady. Hłabalna jak čynoŭnik jon staŭ u šerah meraŭ haradoŭ i staršyń vykankamaŭ. Jon — jak i bolšaść astatnich pry Łukašenku, nie vyłučajecca.
«Pieravybary [Śviatłany Cichanoŭskaj] u našaj situacyi pryviaduć da vielmi mocnaj turbulentnaści»
«NN»: Raniej ad niekatorych členaŭ Kaardynacyjnaj rady hučała ideja pieraabrańnia Śviatłany Cichanoŭskaj z vyhasańniem jaje mandata ŭ 2025 hodzie. Vy jak na heta hladzicie?
AB: Kali išło hetaje abmierkavańnie, ja vystupaŭ mocna suprać. Heta vielmi drennaja ideja. Śviatłana Cichanoŭskaja maje mandat vybaraŭ 2020 hoda, i heta vielmi važna. U jaje vielmi mocnaja pradstaŭničaja funkcyja na mižnarodnym uzroŭni, jakuju jana vypracavała za hady ŭ emihracyi.
Prapahanda voś šmat krytykuje i spadara Zialenskaha. Kažuć, što jon taksama nielehitymny, treba jaho pieraabirać. Ale pieravybary ŭ našaj situacyi pryviaduć da vielmi mocnaj turbulentnaści, heta nie da času. Faktyčna heta budzie źniščeńnie demakratyčnych siłaŭ.
Chtości moža skazać: heta ž niedemakratyčna, vy trymajeciesia za ŭładu, Łukašenka taksama kazaŭ «nie da času». Ale tolki kali my budziem dobra razumieć, što pieravybary Śviatłany Cichanoŭskaj pryviaduć da lepšych vynikaŭ — tady tak, jany majuć sens. Ale kali my prybiarem Śviatłanu Cichanoŭskuju i zamienim jaje na kahości, što źmienicca? Ja prosta sprabuju dla siabie zrazumieć, što zmoža zrabić novy čałaviek u tych umovach, jakija ŭ nas jość, kab ŭsim stała lepš.
Niahledziačy na toje, što ja ŭ demakratyčnym ruchu nie tak šmat času, ale jak historyk ja cikaviŭsia, jak u svoj čas pieraabirali lidara demakratyčnych siłaŭ Alaksandra Milinkieviča. Čym heta ŭsio skončyłasia? Praz paŭhoda nichto nie razmaŭlaŭ z demakratyčnymi siłami, pačalisia skłoki, sprečki, i ŭ vyniku heta było vyhadna režymu.
Tamu tolki kali sama Śviatłana Cichanoŭskaja nie zachoča praciahvać, u jaje nie budzie resursaŭ, možna budzie heta ŭsio abmiarkoŭvać. Pakul ža ja znachodžu takija prapanovy vyklučna destruktyŭnymi.
«NN»: Za kaho b vy ciapier hałasavali na demakratyčnych vybarach?
AB: Kali b u Biełarusi zaraz adbylisia demakratyčnyja vybary, spadziajusia, Pavieł Łatuška vyłučaŭsia b na pasadu prezidenta, i ja b za jaho hałasavaŭ.
«Adna z maich tatuirovak — hierb Bresta»
«NN»: Vy zhadvali pra maci. Jaje nie stała, kali vy ŭžo byli ŭ emihracyi, i vy nie trapili na pachavańnie, atrymlivajecca?
AB: Tak. Maci zachvareła na ankałohiju, ja daviedaŭsia pra heta ŭ 2021 hodzie. Jana zmahałasia z chvarobaj, ale ŭ śniežni 2023-ha jaje nie stała.
«NN»: Možacie bolš raspavieści pra vašu siamju?
AB: Maja maci była nastaŭnicaj muzyki pa kłasie cymbałaŭ u Telmaŭskaj dziciačaj škole, paśla stała tam dyrektarkaj. Pra tatu ja ciapier nie viedaju, dzie jon, bo baćki raźvialisia, kali ja byŭ zusim maleńkim (hady try mnie było). My niejki čas ź im bačylisia, ale ŭžo daŭno ja ź im nie kantaktavaŭ. Maci mianie vychoŭvała adna.
«NN»: Čamu vas zaniesła mienavita na histaryčny fakultet?
AB: Ja zaŭsiody cikaviŭsia historyjaj. Kali stvarali profilnyja kłasy, trapiŭ u kłas, dzie była historyja ź biełaruskaj movaj. Ja bolš da humanitarnych navuk schilaŭsia, matematyka mnie składana davałasia.
Ja płanavaŭ stać historykam, tamu i pastupiŭ na histaryčny fakultet. Apošnija kursy pierajšoŭ na zavočku, paralelna pracavaŭ — paŭhoda hruzčykam, naprykład, na «Biełmytsiervisie».
A potym pajšoŭ na adpracoŭku ŭ Bresckuju krepaść. Mnie, darečy, vielmi spadabałasia tam, heta była cikavaja praca — ja tam na piać hadoŭ pa vyniku zatrymaŭsia. Ale, kaniečnie, zarobak byŭ žudasny: kali ja tolki pryjšoŭ, mnie płacili 228 rubloŭ. Jak zaraz pamiataju, što mnie jašče siem rubloŭ dapłočvali źvierchu, kab daciahnuć da minimałki.
«NN»: Jak vam jak historyku toje, što robiać z historyjaj zaraz u Biełarusi — pierapisvańnie, pryznańnie ekstremisckimi rečaŭ, jakija farmavali biełaruskuju nacyju?
AB: Historyja vielmi mocna palityzavałasia i ideałahizavałasia. Jano i raniej było tak: ty robiš navukovaje daśledavańnie pa Bresckaj krepaści i treba, chočaš ci nie chočaš, prytrymlivacca linii partyi. To-bok jość aficyjnaja historyja Bresckaj krepaści, i ty nie možaš, budučy navukovym supracoŭnikam, mocna adychodzić ad jaje.
Ale niejak raniej było bolš mahčymaściaŭ danieści svaje dumki, vykazvacca. Ja dumaju, što siońnia heta prosta niemahčyma. Ciapier užo prosta vykreślivajecca taja historyja, što nie adpaviadaje ideałohii. Heta žudasna, ale, dumaju, što ŭ lubym vypadku, u Biełarusi zastałosia šmat historykaŭ, nastaŭnikaŭ historyi, jakija viedajuć, jak padać materyjały tak, kab moładź razumieła praŭdu i adździalała ad ideałohii.
«NN»: Raskažycie, što aznačajuć vašy tatuiroŭki?
AB: Pieršuju tatuiroŭku ja nabiŭ u siamnaccać hadoŭ. Potym jašče paru. U vykankamie ja chadziŭ z daŭhim rukavom, chacia kalehi viedali pra isnavańnie tatu — tyja, chto niefarmalna sa mnoj niedzie na šašłykach sustrakaŭsia.
Adna z maich tatuirovak — heta hierb Bresta. Taksama jość pryśviečanyja matuli i babuli. Jašče adna tatu — piasočny hadzińnik — pra maju prafiesiju historyka. Nu i častka tatuirovak źviazanaja sa skandynaŭskaj mifałohijaj.
Tatuiroŭki Arcioma Bruchana. Fota z asabistaha archiva.
«NN»: Vy ŭ stasunkach?
AB: Ja ažaniŭsia ŭžo ŭ emihracyi. Ja b nie chacieŭ vielmi šmat raskazvać, kab nie naškodzić.
«NN»: Čas na chobi zastajecca?
AB: Na žal, praca ŭsio pahłynaje zaraz. Adzinaje, kali znachodžu volny čas, ja ŭ prystaŭku hulaju, u PlayStation.
«Majo mierkavańnie pra samy lepšy sposab vyjścia z palityčnaha kryzisu ŭ Biełarusi — heta kruhły stoł»
«NN»: Kali pieramieny ŭ Biełarusi adbuducca, to jakim čynam, na vaš pohlad?
AB: Čakańnie ŭ mianie ŭ pieršuju čarhu źviazanaje ź niejkimi voknami mahčymaściaŭ, jakija mohuć adkrycca. Zaraz ich niama, treba pryznać. Najbližejšaje ŭ maim razumieńni akno — mirnyja pieramovy pa Ukrainie, kali jany adbuducca. Ja nie dumaju, što heta buduć pieramieny, źviazanyja z tym, što ŭ Biełarusi nastupić demakratyja, ale heta ŭ lubym vypadku paŭpłyvaje jak minimum na ŭnutranuju palityku ŭ Biełarusi.
Ale važna praciahvać pracu i ŭmacoŭvać demakratyčnyja instytuty ci chacia by zabiaśpiečvać ich isnavańnie, kab była hetaja demakratyčnaja alternatyva na čas, kali budzie źmianiacca niejkaja ŭnutranaja palityka ŭnutry Biełarusi.
Majo mierkavańnie pra samy lepšy sposab vyjścia z palityčnaha kryzisu ŭ Biełarusi — heta kruhły stoł. Jon najbolš prahmatyčny, najbolš prymalny by byŭ dla ŭsich, ale pakul niama dla jaho nijakich padstavaŭ i krokaŭ.
«NN»: Raniej vy kazali, što ŭ Biełarusi chacieli b znoŭ viarnucca na dziaržaŭnuju słužbu i zajmacca pytańniami zachavańnia historyka-kulturnaj spadčyny. Niešta źmianiłasia?
AB: Tut šmat ad čaho zaležyć. Tak ci inakš, ja b chacieŭ pracavać u dziaržaŭnym aparacie, rabić našu krainu lepšaj. Ja nie viedaju, ci heta budzie pasada siaredniaha ŭzroŭniu čynoŭnikaŭ ci ŭ administracyi prezidenta, ale ŭ lubym vypadku ja b chacieŭ zajmacca dziaržkiravańniem.