Inicyjatyva Maldzis vykupiła kartu VKŁ Jana Niapreckaha
Inicyjatyva Maldzis vykupiła kartu Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, stvoranuju vučonym jezuitam biełaruskaha pachodžańnia Janam Niapreckim i ŭpieršyniu nadrukavanuju ŭ Niurnbierhu ŭ 1749-ym hodzie, paviedamlaje inicyjatyva.
Fota: Alina Mazaviec
Nabytaje Maldzis vydańnie vyjšła ŭ śviet u pieršaj pałovie 1790-ych — naprykancy isnavańnia Vialikaha Kniastva Litoŭskaha.
Karta była nabytaja na srodki biełaruskaha achviaradaŭcy Aleksa Šuba.
Fota: Alina Mazaviec
Aŭtaram karty źjaŭlajecca małady navukoviec-jezuit Jan Niaprecki, jaki naradziŭsia na Słuččynie ŭ studzieni 1718 hoda i pražyŭ usiaho 32 hady. Najbolš imavierna, što jon skončyŭ pracu nad mapaj u 1747—1748 hadach padčas znachodžańnia ŭ Haradzienskim jezuickim kalehiumie.
Płanujecca, što ŭ budučyni karta budzie pieradadzienaja ŭ Słuck (Słucki krajaznaŭčy muziej) u jakaści hramadskaha padarunka. Da viartańnia na radzimu mapa budzie vystaŭlacca padčas admysłovych mierapryjemstvaŭ za miežami Biełarusi.
Fota: Alina Mazaviec
«Kartu Jana Niapreckaha varta razhladać jak etapnuju źjavu ŭ ajčynnaj kartahrafii i adnačasova jak važnuju krynicu histaryčnaj infarmacyi pra VKŁ i administracyjna-terytaryjalny padzieł na biełaruskich ziemlach u XVIII stahodździ. Heta taksama jaskravy prykład imidžavaj pracy, bo karta prasoŭvała vobraz urbanizavanaj krainy», — kaža Pavieł Macukievič, kiraŭnik inicyjatyvy Maldzis.
Karta Niapreckaha była ŭpieršyniu vydadzienaja ŭ 1749 hodzie pad redakcyjaj znakamitaha niamieckaha kartohrafa, matematyka i astranoma Tobijasa Majera ŭ vydaviectvie «Spadkajemcy Homana» ŭ Niurnbierhu. Na toj čas hetaje vydaviectva ličyłasia lidaram u halinie vydańnia mapaŭ.
«I sama karta, i miesca jaje vydańnia śviedčać, što ŭzrovień adukacyi ŭ VKŁ dazvalaŭ stvarać pradukty, jakija adpaviadali suśvietnym standartam. Jaje stvareńnie patrabavała hłybokich viedaŭ u halinie kartahrafii, matematyki, astranomii i hieadezii dy paspryjała dalejšamu raźvićciu hetych navuk i ahułam intelektualnaha patencyjału krainy», — dadaje Ryhor Astapienia, apiakun inicyjatyvy Maldzis.
Historyja karty Niapreckaha
Viadoma pra 6 viersij karty Niapreckaha, vydadzienych u Niurnbierhu ad 1749 da 1812 hoda, kali VKŁ užo spyniła navat svajo isnavańnie, źnikšy ŭ Rasiejskaj impieryi. Nabyty inicyjatyvaj Maldzis asobnik adnosicca da čaćviortaha stanu pieršaha vydańnia i byŭ nadrukavany paśla 1767 hoda.
Siaredni maštab karty Jana Niapreckaha — 1:1 424 600.
Pry padrychtoŭcy svajoj mapy Niaprecki abapiraŭsia na Radziviłaŭskuju kartu ŭ vydańni Jana Jansona van Vaśbierhiena, jakaja vyjšła ŭ łondanskim vydaviectvie ŭ druhoj pałovie XVII-ha stahodździa (1680-1683) i źjaŭlajecca źmienšanaj i pierapracavanaj kopijaj Radziviłaŭskaj karty Vilema Jana Błaŭ 1613 hoda.
Fota: Alina Mazaviec
Navukoviec-jezuit biełaruskaha pachodžańnia faktyčna nanova skłaŭ i pierapravieryŭ raźmiaščeńnie haradoŭ i rek. U vyniku jahonaja karta značna ŭdakładniaje kanfihuracyju vajavodstvaŭ i pavietaŭ dy istotna dapoŭnienaja novymi nasielenymi punktami — u miežach VKŁ ich tam 680 (+120 u paraŭnańni z Radziviłaŭskaj mapaj).
Fota: Alina Mazaviec