«Ja hłyboka pavažaju biełarusaŭ, ź jakimi słužu». Hutarka z amierykanskim miedykam pałka Kalinoŭskaha
Ryma Žurajcis kinuła žyćcio ŭ ZŠA i ratuje žaŭnieraŭ va Ukrainie. Finansavy ofis jana pramianiała na vidovišča razarvanych kaniečnaściaŭ i vantrobaŭ. Časam usio, čaho jana choča, — heta haračy duš. Ale viartacca da cyvilnaha žyćcia Ryma płanuje tolki, kali skončycca vajna, piša «Svaboda».
Ryma Žurajcis, fota z pryvatnaha archivu
Ciapier abo nikoli
Niadaŭna połk Kalinoŭskaha prezentavaŭ na svaich staronkach u sacyjalnych sietkach bajavoha medyka Stitch (stitch z anhielskaj movy — «šyvok»), jakaja ŭ ich słužyć. U cyvilnym žyćci žančynu zavuć Ryma Žurajcis (Rima Ziuraitis). Joj 37 hadoŭ.
Ryma da 2022 hodu žyła ŭ ZŠA, pracavała ŭ finansavaj halinie. Paśla pačatku poŭnamaštabnaha ŭvaravańnia Rasiei va Ŭkrainu jana zvolniłasia i pajechała na vajnu. Kaža, što rašeńnie pryniała lohka: ciapier abo nikoli.
«Nijakich vahańniaŭ. Ja viedała: heta toje, što mnie treba budzie zrabić. I ja była vielmi ćviorda nastrojenaja. Ja nikoli nie sumniavałasia. Ci zrabiła b ja heta znoŭ? Tak, biez vahańniaŭ», — kaža jana.
Surazmoŭca adznačaje, što dla jaje vajna pačałasia nie ŭ 2022 hodzie, jak dla mnohich valanteraŭ, a ŭ 2014-m, kali Rasieja akupavała Krym. Ryma — litoŭka z pachodžańnia. Jejnyja pradziedy i dziady pachodziać ź Litvy. Jana ŭnučka vajennych uciekačoŭ časoŭ Druhoj usiaśvietnaj vajny. Ryma zaŭvažaje, što Rasieja zachapiła była jejnuju krainu taksama.
Z 2014 hodu dziaŭčyna stała aktyŭna supracoŭničać z ukrainskaj supolnaściu ŭ ZŠA, vychodziła na mitynhi, kab adstojvać zachavańnie suverenitetu Ŭkrainy. U 2022 hodzie jana ŭznačaliła niaŭradavuju arhanizacyju, jakaja akazvała nieletalnuju vajskovuju i medyčnuju dapamohu. Niedzie praz hod Ryma zrazumieła, što jość patreba ŭ medykach, i pastanaviła kardynalna pamianiać svaju prafesijnuju sferu.
«Ja zaŭsiody dobra ładziła ź ludźmi, dapamahała im. Ja vielmi kłapačusia pra zdaroŭje i biaśpieku ludziej, šmat hadoŭ dahladała svaju babulu. Tamu dla mianie heta byŭ davoli lohki pierachod. Ja zakachałasia ŭ medycynu», — tłumačyć jana źmienu prafesii.
Ryma padčas navučańnia taktyčnaj medycynie, fota z pryvatnaha archivu
Padrychtoŭka na bajavoha medyka zaniała kala vaśmi miesiacaŭ — choć vučycca medyki nikoli nie pierastajuć, zaŭvažaje surazmoŭca. Spačatku jana pracavała instruktaram taktyčnaj medycyny. Ciapier u pałku Kalinoŭskaha jejnaja asnoŭnaja praca — pamočnik chirurhaŭ i medsiostraŭ na stabilizacyjnym punkcie (niešta nakštałt špitalu). Časam jana taksama pracuje na medevaku — specyjalnaj mašynie, jakaja pieravozić paranienych ź miesca bajavych dziejańniaŭ u stabilizacyjny punkt.
«Zapisałasia i apynułasia ŭ pałku Kalinoŭskaha»
Suviaziaŭ ź Biełaruśsiu ŭ Rymy raniej było niašmat. U połk Kalinoŭskaha jana trapiła dziakujučy svajmu siabru z pałku Kalinoŭskaha, jaki prajšoŭ adzin ź jejnych medyčnych kursaŭ. Toj paviedamiŭ, što ŭ ichnym padraździele jość vakansija medyka.
«Ja zapisałasia i tak apynułasia ŭ pałku Kalinoŭskaha», — padsumoŭvaje surazmoŭca.
U 2020 hodzie Ryma ŭdzielničała ŭ mitynhach biełarusaŭ u Čykaha suprać režymu Łukašenki. Kaža, što viedała raniej niekalki vyrazaŭ pa-biełarusku. Na prośbu pryhadać niešta kaža: «Žyvie Biełaruś!».
«Ludzi, ź jakimi ja pratestavała, — cudoŭnyja. I, viadoma, ludzi, ź jakimi ja słužu, taksama vydatnyja. Ja lublu svaju kamandu. Hłyboka pavažaju ludziej, jakija zmahajucca za svabodu, ryzykujučy ŭłasnymi siłami. Tamu ja hłyboka pavažaju biełarusaŭ, ź jakimi słužu. Mocnyja ludzi. Vielmi mocnyja ludzi», — kaža jana.
Ryma kaža, što ŭ jaje na vajnie nikoli nie było takoha momantu, kali jana dumała viartacca ŭ cyvilnaje žyćcio.
«Ja bajałasia. Kali vy nie baiciesia, značyć, niešta nia tak. U hetaj pracy zaŭsiody jość element strachu. Moj najbolšy strach — heta prablemy ź bieśpilotnikami FPV. Jany pieraśledujuć našyja medyčnyja evakuatary, stabilizacyjnyja punkty. Rasiejcy zaŭsiody znachodziać novyja sposaby palavańnia na ludziej», — ščyruje Ryma.
Jana kaža, što nikoli, navat kali pobač pracavała šmat artyleryi, u jaje nie było dumak: «Jedu dadomu, heta dla mianie zanadta». Zamiest hetaha jejnyja dumki pieraklučalisia na pytańni: «Što ja mahu zrabić, kamu mahu dapamahčy i kamu što treba?».
U stabilizacyjnym punkcie padčas dapamohi pacyjentu, fota z pryvatnaha archivu
«Najciažejšaje dla mianie — pakuty paranienych žaŭnieraŭ. Heta mianie niejmavierna zasmučaje. Reč nie ŭ fizyčnaj traŭmie, nie ŭ kryvi i vantrobach — heta častka majoj pracy, heta nia toje, čaho ja bajusia: mnie ciažka nazirać za tym, jak ludzi pakutujuć», — kaža bajavy medyk.
Ryma adznačaje, što imkniecca palehčyć ichnyja pakuty. Taksama starajecca kłapacicca pra siabie ŭ hetych umovach.
«Niejmavierna važna pahavaryć z kimści, budź heta psychaterapeŭt abo śviatar. Kali vy pieražyvajecie ciažki čas, u mnohich źjaŭlajecca posttraŭmatyčny stresavy razład. Da mianie taksama prychodziać pahavaryć žaŭniery. Kali ty pierastaješ razmaŭlać ź ludźmi, dumaju, heta mienš zdarova. Hałoŭnaja ideja — zaŭsiody być pobač z kimści, kali jany majuć patrebu ŭ tabie, a kali tabie chtości patrebny, znajści, z kim možna pahavaryć i kamu ty daviaraješ», — kaža jana.
U kłopacie pra siabie Ryma taksama šmat piša ŭ dziońniki.
«Heta dapamahaje vykinuć usio z hałavy na papieru», — kaža surazmoŭca.
Taksama jana praciahvaje drobnyja spravy, jakija rabiła da vajny, prykładam, viaža šapki — jak chobi.
Pieršy paranieny
Stitch raskazała pra svajho pieršaha paranienaha. Jana dziažuryła nočču na stabilizacyjnym punkcie. Pryvieźli čałavieka ŭ davoli krytyčnym stanie. Padobna, jon nastupiŭ na minu.
«Adna naha była zusim niepaznavalnaja. Chirurhi vyrašyli zrabić častkovuju amputacyju. Ja zaŭvažyła, što sałdat usio jašče nia spaŭ i byŭ vielmi spakojny. Jon nie kryčaŭ, jany zvyčajna hetaha nia robiać. Tych, chto kryčaŭ, u nas było ŭsiaho niekalki», — uspaminaje medyk.
Ryma pačała razmaŭlać ź paranienym, kab jon viedaŭ, što jon nie adzin. Ciapier jana tak robić i ź inšymi pacyjentami. Kaža im niekalki frazaŭ pa-ŭkrainsku, jakija viedaje.
«Ja tady spytała: «U vas usio ŭ paradku?» Jon pačuŭ, jak ja razmaŭlaju pa-anhielsku, i zapytaŭsia: «Jak vas zavuć?» Ja była šakavanaja. Ja hetaha nie čakała. Ja pahladzieła na jaho i skazała: «Mianie zavuć Ryma». Ja ŭziała jaho za ruku. Jon skazaŭ: «Mianie zavuć Ołeksandr». My vylečyli jamu nohi. Ale heta byŭ momant, jaki ja nikoli nie zabudu, bo jon byŭ taki spakojny i prosta mieŭ patrebu, kab pobač chtości byŭ», — dzielicca ŭspaminam surazmoŭca.
Heta suciašeńnie dla ludziej u najhoršy dzień ichnaha žyćcia, miarkuje Ryma. A taksama suciašeńnie dla jaje samoj, što jana zrabiła niešta, kab dapamahčy kamuści pieražyć ciažki čas.
U Rymy jašče nie pamirali pacyjenty, jakich jana ratavała. Ale niekalki razoŭ jana sutykałasia z užo zahinułymi žaŭnierami.
«My apracoŭvajem našych zahinułych. Hety momant dla mianie zaŭsiody vielmi sumny, ale ŭ toj ža čas ja adčuvaju palohku, bo jany bolš nie pakutujuć. Jak medyki my viedajem, što nia možam vyratavać usich, ale my budziem zmahacca jak čerci, kab pasprabavać uratavać. Tamu my zaŭsiody budziem dumać, ci mahli b my zrabić što-niebudź jašče, navat kali ničoha niemahčyma zrabić», — pryznajecca jana.
U tyja dni, kali jana sutykajecca sa śmierciu, dzielicca Stitch, jana bolš času pravodzić u cišyni, u rozdumach, dumaje pra niabožčyka, jahonuju siamju.
«Kali ŭ nas takaja sytuacyja, my starajemsia pracavać krychu bolš dla paranienych, jakija prychodziać da nas u hety dzień, kab pierakanacca, što heta nie paŭtorycca… Ja šmat dumaju. Ja zaŭsiody ŭ svajoj hałavie, bolšuju častku času. Maje siabry pytajuć: «Dzie ty?» A ja siadžu prosta tam», — pakazvaje jana na hałavu.
Ryma kaža, što šmat płača na vajnie, u apošni tydzień taksama.
«Dumaju, heta čałaviečaja reakcyja, asabliva kali my hublajem svaich siabroŭ. Mnohich maich siabroŭ zabili. Hetaje pieražyvańnie nikoli nia budzie lahčejšym. Usio roŭna baluča kožny raz», — pryznajecca jana.
«Byvajuć dni, kali ja prosta chaču haračaha dušu»
Asnoŭnaja mova kamunikacyi ŭ Rymy — anhielskaja. Ale jana vyvučyła ŭkrainski alfabet, kab čytać, asabliva nazvy lekaŭ, naboraŭ dla praceduraŭ, i ŭžo šmat razumieje pa-ŭkrainsku, choć joj jašče składana havaryć na hetaj movie.
«Mnie treba ŭmieć raspaznavać hetyja słovy i ich značeńnie, kab ja mahła pieradavać chirurham toje, što jany prasili», — tłumačyć jana.
Niekatoryja medyki ŭ padraździele razmaŭlajuć pa-anhielsku. Ryma čuje, jak jany vučać jejnuju rodnuju movu praz Duolingo. Jana praz hetuju ž aplikacyju vučyć ichnuju rodnuju movu.
Źmieściva zaplečnika Rymy, fota z pryvatnaha archivu
Zastavacca žančynaj na vajnie składana, miarkuje Ryma. Heta zaležyć ad taho, dzie čałaviek znachodzicca, i ad jahonaj roli na vajnie.
«Časam u haradach na pieradavoj jość miescy, kudy možna pajści zrabić manikiur, padstryhčysia. Kali ŭ mianie pierapynak, ja idu farbavać vałasy. Dumaju, heta bolš tamu, što ty žančyna ŭ asiarodździ, dzie daminujuć mužčyny. Kłopat pra siabie — heta pra vašyja pryjarytety. Kali vy zrobicie heta pryjarytetam, vy znojdziecie sposab zrabić manikiur, fryzuru», — razvažaje jana.
Jana kaža, što čaściej vyhladaje tak, jak padčas našaj hutarki, z zaplecienaj kasoj. Chodzić rabić manikiur, kab adpačyć. Dahladać za saboj navat na vajnie ŭ hetym planie — narmalna, miarkuje Ryma.
«Kali my pierastajem kłapacicca pra siabie, heta horš adbivajecca na našym maralnym duchu», — pierakananaja jana.
Na vajnie jana navučyłasia canić pratočnuju haračuju vadu, elektryčnaść i kamfortnyja tualety.
«Pratočnaja vada — maja lubimaja reč. Ja pieražyła šmat sytuacyjaŭ, kali ŭ nas nie było pratočnaj vady i elektryčnaści, i palohka, jakuju adčuvaju, jak tolki traplaju ŭ miesca, dzie jany jość, cudoŭnaja. Vuličnyja tualety nia majuć nijakaha šarmu. Niama ničoha stanoŭčaha, što možna skazać pra vuličny tualet. Ale, viedajecie, vy z hetym spraŭlajeciesia, i heta žyćcio. Ja pryjechała z Ameryki, dzie ŭ nas niama takich prablemaŭ, ale ja chutka adaptavałasia», — kaža jana.
Pieraadolvać takija składanaści joj dapamahaje dumka pra jejnuju misiju, a taksama toje — što tak budzie nie zaŭždy.
«Ty burčyš i skardziśsia, bo byvajuć dni, kali — tak — ja prosta chaču haračaha dušu. Ale, viedaješ, heta nie nazaŭsiody», — kaža surazmoŭca.
«Žyćcio moža być vielmi karotkim»
Ryma pryznajecca, što ciapier na vajnie ŭ jaje niama mety stvarać siamju i hadavać dziaciej, choć jana nie vyklučaje, što niešta moža źmianicca.
«Maje mety zaraz krychu inšyja. Ja zaraz nadzvyčaj skancentravanaja na svajoj pracy. Mnie padabajecca majo žyćcio… U nas jość kalehi pa kamandzie, jakija ščaśliva žanatyja, i jany lubiać svajo žyćcio. Jość šmat ludziej, jakija znachodziać kachańnie. Dumaju, heta vydatna. Vielmi padtrymlivaju hetych ludziej. Ja vieru ŭ kachańnie. Važna nie ŭpuskać mahčymaść. Ale dla mianie być žonkaj i maci nie hałoŭny pryjarytet zaraz», — zaŭvažaje jana.
Jana kaža, što nikoli nia dumała źjechać z vajny. Viarnucca da mirnaha žyćcia jana dumaje tolki tady, kali Ŭkraina pieramoža ŭ vajnie. Jana chacieła b i dalej, taksama ŭ cyvilnym žyćci, pracavać medykam, pastupić vučycca na medyčny kirunak. U jakoj krainie jana budzie dalej žyć, Ryma pakul nia viedaje.
«Nia viedaju, što čakaje mianie ŭ budučyni, ale ciapier ja ščaślivaja, što idu za svajoj maraj», — kaža jana.
Ryma na zaniatkach pa taktyčnaj medycynie, fota z pryvatnaha archivu
Ryma miarkuje, što za čas, praviedzieny na vajnie, jana stała bolš upeŭnienaj u sabie.
«Heta nia prosta biasstrašnaść. Heta bolšaja ŭpeŭnienaść u sabie, svaich zdolnaściach, u žyćci. Heta dapamahło mnie zachavać svaje mužnaść i pierakanańni, kab adstojvać pravy inšych. Heta dało mnie jak asobie macniejšy hołas. Raniej ja bolš bajałasia, što mohuć padumać ludzi. Ciapier prosta viedaju, što heta pravilna, i nia maje značeńnia, što dumajuć inšyja. Vam treba iści za svaim natchnieńniem, svajoj rašučaściu, svaimi metami, za tym, što vy ličycie pravilnym u žyćci», — miarkuje jana.
Vajna zrabiła jaje macniejšaj, a jejnuju skuru taŭściejšaj, zaŭvažaje Ryma. I dała mahčymaść bolš być saboj. Jana kaža, što amal nikoli nia dumaje, jak skłałasia b jejnaje žyćcio, kali b jana nie pajechała na vajnu.
«Ja adyšła na chvilinu, kab prynieści achviaru słužeńniu. Toje žyćcio, jakoje ja viała, było zusim inšym. Ciapierašniaje žyćcio dobra pasuje mnie. Tamu ja adpuściła toje minułaje», — kaža jana.
Jana choča, kab i inšyja ludzi praciahvali padtrymlivać Ukrainu, havaryć pra jaje.
«Nie dazvalajcie nikomu zabyvać pra nas. I jašče adna maja parada: žyćcio moža być vielmi karotkim. Kali ŭ vas jość mety ŭ žyćci, ale kali vy baiciesia niešta pasprabavać, kali chvalujeciesia za toje, što mohuć padumać inšyja, pamiatajcie, što žyćcio karotkaje, i rabicie svajo, bo nikoli nia viedajecie, kali ŭ vas moža nia być takoj mahčymaści. I zaŭsiody kažycie ludziam, što vy ich lubicie, pry kožnaj nahodzie, — kaža Ryma.