Śviatłana Aleksijevič: Davajcie spačatku voźmiem uładu, a potym budziem vyrašać moŭnaje pytańnie
Śviatłana Aleksijevič u śpiecvypusku TOKu patłumačyła, čamu nie razmaŭlaje na biełaruskaj movie i ci hałasavała b za dźvie dziaržaŭnyja movy.
Vialikaja razmova ŭ TOKu ź piśmieńnicaj, nobieleŭskaj łaŭreatkaj Śviatłanaj Aleksijevič vyklikała šmat zaŭvah. Adnoj ź ich tyčyłasia taho, što piśmieńnica nie havaryła na biełaruskaj movie.
Adkazvajučy na hetuju pretenziju, Aleksijevič nazvała niekalki pryčyn:
«Ja sorak hadoŭ pisała svaju encykłapiedyju «Hałasy utopii» i abjeździła ŭvieś były Saviecki Sajuz. I «Utopija» havaryła pa-rusku. (…) I navat u vioscy, u jakoj ja vyrasła, usie nastaŭniki havaryli pa-rusku».
«Heta vielmi vialikaje i hłybokaje pytańnie dla našaj kultury: čamu ŭ nas i adukacyja na ruskaj movie, i ŭsio na ruskaj movie», — zaŭvažyła piśmieńnica. Jana vykazała mierkavańnie, što dla źmieny stanovišča «sapraŭdy treba taki ŭzdym nacyi, takoje ŭzrušeńnie nacyi jak heta adbyłosia va Ukrainie, kali ŭsie raptam zahavaryli pa-ŭkrainsku, usie pačali vučyć ukrainskuju movu, va ŭsich adrynańnie ruskaj movy».
Kali b zaraz vynieśli na refierendum pytańnie ab adnoj ci dźviuch dziaržaŭnych movach, to jak pryznajecca Aleksijevič, jana b hałasavała za dvuchmoŭje, bo «ŭ palitycy treba być realistami»:
«Treba viedać, jaki narod. A narod havoryć na dźviuch movach. Tamu pavinna być dźvie movy. Chacia ja razumieju, jak u siońniašnich umovach pry kankurencyi takoj mahutnaj ruskaj movy vielmi ciažka było b vyžyć našaj movie. Ale heta zapatrabavała b ad nas niejkich kreatyŭnych rašeńniaŭ.
Ale nie toje, što zabaranić [ruskuju] movu. Pałova naroda pavinna była b pierastać havaryć, bo jany havorać tolki na ruskaj movie. Heta było b niapravilnym. Stratehična niasłušnym dla nacyi».
Na arhumient ab tym, što kali dziaržaŭnaj budzie tolki biełaruskaja mova, to nichto nie budzie zabaraniać havaryć na ruskaj movie, ale heta budzie spryjać pastupovamu pierachodu ludziej da bolš šyrokaha vykarystańnia biełaruskaj movy, Aleksijevič zaŭvažyła:
«Ja chaču skazać: davajcie spačatku demakratyja, a potym užo ŭsie hetyja pytańni. Davajcie spačatku voźmiem uładu, davajcie spačatku pačniom budavać novuju dziaržavu. A ciapier padzialacca, kali nas tak niašmat, navat mała, ja b skazała, ludziej, jakija supraćstajać, supraciŭlajucca. Nie čas dzialicca i svarycca. Heta pytańni budučyni.
A prapahandavać movu — taja luboŭ da biełaruskaj movy, jakuju ciapier asabliva siarod maładych pakaleńniaŭ čuvać — heta zdorava, heta dobra. Ale biez ułady ŭsie našy sprečki nie majuć nijakaha značeńnia».
Hladzicie całkam:
Ciapier čytajuć
Jaŭhien Afnahiel raskazaŭ, što było paśla suda, dzie skandavali «Vierym, možam, pieramožam!» I nazvaŭ, chto dla jaho sapraŭdny lidar Biełarusi5
Kamientary