«СЕО прыходзіў п'яным». Чаму людзі не сыходзяць з месцаў, дзе перасталі плаціць

Шматмесячныя запазычанасці па заробках — гэта вынік не толькі бізнес-няўдач кіраўніцтва, але і лаяльнасці (у самым шырокім сэнсе) супрацоўнікаў. Чым даўжэй людзі згаджаюцца працаваць без грошай, тым больш даўгоў перад імі, як правіла, застаецца. Але што прымушае іх спадзявацца і чакаць? Журналісты спыталі айцішнікаў, у якіх ёсць досвед працяглай працы без заробку. Трэцяя гісторыя асабліва ўражвае

QA: «Заставацца было маім свядомым выбарам»

Працаваў у кампаніі RSL (R-Style Lab) з лютага 2019 па сакавік 2020.

Заробак перасталі паўнавартасна плаціць з красавіка 2019. Спачатку былі затрымкі, потым — частковыя выплаты, потым — поўная адсутнасць зарплаты. Людзі пачалі звальняцца. Хтосьці сам, кагосьці папрасілі сысці. У сакавіку 2020 года прасілі звольніцца і мяне.

Што здарылася з кампаніяй

У кампаніі было некалькі вялікіх праектаў, самы буйны — праект расійскага банка, на якім працавала каля паловы супрацоўнікаў. У пачатку 2019 года расійскі контрагент перавёў апошнія грошы і далей проста карміў абяцанкамі. А дырэктар (ён добры чалавек і HR, але ненадзейны кіраўнік, на мой погляд) не зняў людзей з гэтай замовы адразу, а працягваў працаваць у доўг. У выніку да лета доўг наблізіўся да мільёна даляраў, па зарплаце адпаведна таксама. У канцы 2019 года кампанія сышла ў банкруцтва, замест яе ўтварылася іншая, але з той жа камандай.

Такім чынам, я адпрацаваў у кампаніі год. Не тое каб зусім без зарплаты, але амаль. З красавіка па жнівень не было нічога. У жніўні далі адну зарплату, а пры пераходзе ў «новую» фірму падкінулі яшчэ. І яшчэ крыху далі пры звальненні. На выхадзе мне засталіся вінныя дзве зарплаты. Але гэта яшчэ дробязі, камусьці з супрацоўнікаў былі вінныя шэсць заробкаў.

Чаму працаваў так доўга

Чаму я не сышоў адразу? Па-першае, у той час было цяжкавата з пошукамі працы: я шукаў, але не вельмі паспяхова.

Па-другое, мяне ўтрымліваў праект — атрыманне досведу і новыя для мяне абавязкі.

Да таго ж менавіта мне грошы яшчэ больш-менш плацілі. Тэхнічны дырэктар, напрыклад, не атрымаў зарплату за паўгода, мой лід — таксама.

Гэта значыць заставацца было маім свядомым выбарам. І вось як раз тады, калі мяне папрасілі звольніцца, я і знайшоў новую працу. Уладкаваўся ў Eleven, дзе тэставаў той самы самакат. Так што, азіраючыся назад, рэзюмую, што не моцна страціў.

Праз пару гадоў пасля звальнення я атрымаў (думаю, не толькі я) інфармацыю ад антыкрызіснага кіраўніка, што маёмасць кампаніі была прададзена. І што я атрымліваю 1% ад таго, што мне вінныя.

Такі вынік экс-супрацоўнікі ўспрынялі па-рознаму. Хтосьці хацеў судзіцца, хтосьці проста сварыўся з дырэктарам, а хтосьці ўсё «паслаў».

Асабіста я аб сітуацыі не шкадую. Таму што пазнаёміўся ў кампаніі з добрымі спецыялістамі і сам паднабраўся рабочага досведу, які мне моцна спатрэбіўся.

Але з вышыні цяперашняга палёту (Lead QA, 9 гадоў стажу) не раю паўтараць гэтыя фокусы ў хатніх умовах. Калі б такое здарылася зноў, на працягу месяца змяніў бы працу.

Так што мая парада адназначная — вырашаць грашовыя пытанні аператыўна і не аддаваць іх на «аўтсорс».

Зрэшты, калі ў вас ёсць фінансавая падушка і ў кампаніі-даўжніку вы гарантавана вывучаеце/ужываеце на практыцы нешта новае, то можна выдаткаваць два-тры месяцы на стажыроўку.

Фронтэнд-распрацоўшчыца: «Дырэктар сказаў, што мне так будзе лепш — не прызнаюць тунеядкай»

— Я працавала (і дагэтуль лічуся) фронтэнд-распрацоўшчыцай у кампаніі, якая затрымлівала зарплаты сваім супрацоўнікам, замест поўнай сумы выплочваючы па мінімуму.

Я прыйшла ў ІТ чатыры гады таму, а да гэтага была выкладчыцай. У 2020-м з’явілася шмат ментараў, гатовых бясплатна навучаць тых, хто хацеў сысці з дзяржаўных арганізацый. Так я прайшла навучанне і прыйшла працаваць у кампанію (на самай справе, гэта маленечкая студыя) да свайго ж ментара.

Я была вельмі ўдзячная яму за тое, што ён для мяне зрабіў.

І калі ў кампаніі пачаліся праблемы (яны звязаны з асабістымі абставінамі ў жыцці дырэктара: ён перастаў надаваць шмат увагі бізнесу, а потым наклаўся крызіс), я не спяшалася сыходзіць. Нават калі пачаліся затрымкі з зарплатамі. І так, у мяне быў страх перад сумоўямі, бо не было досведу іх праходжання.

Год таму я выйшла замуж. Майму мужу прапанавалі працу ў Еўропе, і мы пераехалі. Я хацела звольніцца, але дырэктар пачаў упрошваць мяне застацца да тых часоў, пакуль не знайду працу на еўрапейскім рынку. Сказаў, што мне ж так будзе лепш — не прызнаюць тунеядкай (у Мінску ў мяне засталіся бацькі, і кватэра, у якой яны жывуць, аформлена на мяне).

Мы дамовіліся, што я працую, калі для мяне ёсць праца. Але часцей яе няма, і тады я дапамагаю калегу з яго задачамі, атрымліваючы за гэта мінімум (лічыце, працую за статус «занята ў эканоміцы»). У той жа час мне гэта не складана, так як іншую працу я пакуль не знайшла, а праводзіць дні напралёт, рассылаючы запыты ў пустату, таксама цяжка.

Тымлід: «Гэта было вельмі падобна на сузалежныя адносіны, або нават на жыццё дзяцей алкаголікаў»

Гаворка пойдзе аб невялікай аўтсорс-кампаніі з Мінска. Мадэль простая: наймі джуноў танней — прадай даражэй. У 2018 года яна пачала актыўна расці і наймаць, так што на піку ў канцы 2019-га ў штаце было каля 40 чалавек.

У той далёкі час нас можна было нават назваць вялікай сям’ёй: добрыя адносіны ўсіх з усімі, адсутнасць канфліктаў, павага кіраўніцтва і ў цэлым дастаткова пісьменнае кіраванне. Кампаніі было што паляпшаць у частцы працэсаў, але гэта было не так крытычна, таму што для многіх супрацоўнікаў перакрывалі добрыя адносіны. Амаль усе прыйшлі туды джунамі і сышлі рознымі, але зараз кожны з іх выдатны спецыяліст і цудоўны чалавек.

Каранавірус

Першыя адчувальныя праблемы ў кампаніі пачаліся ў пачатку 2020 года, калі многія праекты спыніліся з-за каранавіруса. На той момант у нас было два важныя праекты, у якіх былі задзейнічаны амаль усе супрацоўнікі. І раптам усё спыняецца: ні працы, ні плацяжоў. Практычна імгненна здарыўся касавы разрыў, і частку людзей адправілі на некалькі тыдняў у адпачынак за свой кошт. Тых, хто працаваў на астатніх жывых праектах, бура мінула. На час.

З ключавымі супрацоўнікамі былі заключаны вусныя джэнтльменскія пагадненні: зараз зніжаем зарплаты, а пазней, калі справы пойдуць лепш, вяртаем даўгі. Спойлер: я свае грошы назад так і не атрымаў.

Важна адзначыць: CEO вельмі стараўся выправіць становішча і выплысці. Але гэта можна лічыць стартавым пунктам, калі кіраванне і культура паводзін з супрацоўнікамі і кліентамі сталі няўмольна рухацца ў бок, прымальны для гаражнага СТА, але не ІТ-кампаніі.

Пачалася актыўная праца: наймалі сэйлза (раней CEO сам шукаў праекты на апворку, або ж кантракты даставаліся дзякуючы мінулым кліентам/партнёрам), сталі прыходзіць новыя праекты. Але скейл праектаў быў ужо не той, стэк улічваўся ўмоўна, патрабаванні да людзей рэзка ўзраслі, а праектны менеджмент перастаў існаваць як клас.

Людзі сталі актыўна пакідаць «каманду». За 2020—2021 год мы страцілі амаль усіх. Калі я правільна памятаю, засталося чалавек 12: хтосьці са старой абоймы, хтосьці з нанова нанятых. Да 2022 года з тых, хто быў на піку ў 2019-м, засталося, можа быць, пяцёра.

Час быў складаны, але цікавы. Было шмат памылак, маіх у тым ліку. За асобныя — мае — мне бязмерна сорамна перад калегамі.

2022

Часам фінансавая абстаноўка паляпшалася, мы зноў наймалі, кампанія аплаціла курсы па англійскай. А ў 2022-м «сонца пагасла». Адны праекты зачыніліся, замоўцы іншых, па якіх на прэсейле быў добры прагноз, зразумеўшы, што прыйдзецца працаваць з Беларуссю, мяняліся ў тварах і абяцалі ператэлефанаваць.

І вось тут з-за зачыненых дзвярэй кабінета CEO ў опенспэйс пачынае пранікаць тое, з чым мне, як саманазванаму адвакату кіраўніцтва, удавалася адносна паспяхова спраўляцца (ну, неяк).

За зачыненымі дзвярыма

На працягу папярэдніх двух гадоў ужыванне на працоўным месцы каньяку з віскі (у выніку гэтага няскладная гаворка, перагар, тэрміновыя і ўзаемавыключальныя даручэнні, а яшчэ прыдумлянне нейкіх неверагодных гісторый) было нячастым і ў асноўным супадала з перыядамі затрымак зарплат на тыдзень-два.

З пачаткам вайны (дакладней яе эфекту на беларускі ІТ-бізнес) пачаўся нейкі сюр. Выпіўкі, засынанні ў кабінеце, падзенні з крэсла сталі паўтарацца, нават калі зарплата большай часткі каманды не затрымлівалася. Фантастычныя аповеды на сур’ёзных тварах, часам настолькі абсурдныя, што іх нават сорамна тут апісваць, сталі літаральна штодзённымі.

— Сяргей, якога чысла будзе зарплата?

— Мне тэрмінова патэлефанавалі, няма часу тлумачыць, трэба ехаць, я буду хавацца, ліст з інструкцыямі дашлю на пошту.

А на наступны дзень чалавек у офісе, у поўным здароўі. І на пытанне аб тым, што за небяспека была, ці не мінавала яна, ці не патрэбна дапамога, здзіўляецца: «Якая небяспека, ты пра што?»

Хлусня. Гэтая хлусня стала нейкай самамэтай існавання, па нашаму калектыўнаму суб’ектыўнаму меркаванні. Да 2024-га ніхто з нас ужо не мог быць упэўнены ў тым, што прамаўляныя CEO словы з’яўляюцца праўдай. Чаго б гэтыя словы ні датычыліся — зарплаты, праектаў, адпачынку ці ж нечага банальнага, побытавага.

***

Адзін з лёгкіх (з 2020 года) прыкладаў страты кантролю над сабой, сваімі дзеяннямі і, як вынік, над будучыняй кампаніі.

Тэлефанаванне у 10.50:

— Аляксей, тэрмінова здымай Крысціну з праекта А і пераводзь на праект B!

— Сяргей, так нельга, чалавек не ў кантэксце, гэта не яго стэк, ён нічым зараз не дапаможа, у гэтым няма сэнсу.

— Так, сапраўды, ты маеш рацыю.

Тэлефанаванне у 11.05:

— Аляксей, тэрмінова здымай Крысціну з праекта А і пераводзь на праект B.

— Сяргей, так нельга, чалавек не ў кантэксце, гэта не яго стэк, ён нічым зараз не дапаможа, у гэтым няма сэнсу.

— Хмм, так, сапраўды, ты маеш рацыю.

Тэлефанаванне у 11.15:

— Аляксей, тэрмінова здымай Крысціну з праекта А і пераводзь на праект B.

— Эмм, Сяргей, мы абмеркавалі гэтае пытанне 10 хвілін таму: так нельга, чалавек не ў кантэксце, гэта не яго стэк, ён нічым зараз не дапаможа, у гэтым няма сэнсу.

— А, так? Ну, добра, дзякуй.

Тэлефанаванне у 12.00:

— Аляксей, тэрмінова здымай Крысціну з праекта А і пераводзь на праект B

— Эмм, Сяргей, мы абмеркавалі гэтае пытанне.

— …Калі?

— Тройчы за сёння мы абмеркавалі гэтае пытанне, і мой адказ не зменіцца.

— Які адказ?

— Так нельга, гэта бессэнсоўна, я Крысціну здымаць і пераводзіць на іншы праект на два дні не буду.

—… Окей.

Тэлефанаванне у 12.20:

— Аляксей, тут такая сітуацыя: трэба тэрмінова дапамагчы на праекце B, я вось думаю, як бы нам справіцца.

— …

— Так вось, я падумаў, што на два дні пераводзіць Крысціну не мае сэнсу, яна не паспее дапамагчы, а потым ёй зноў пераключацца.

— Нууу, у цэлым так, правільна.

— Добра, тады хай рабяты працуюць як працавалі.

***

І чым далей, тым часцей CEO пачынаў генераваць спантанныя, супярэчныя адзін аднаму, часам бессэнсоўныя, але часцей адкрыта шкодныя даручэнні, і пакуль яны сыпаліся ў мяне, я іх або адбіваў, або перанакіроўваў у карыснае рэчышча, або падсцілаў пад іх саломку.

Але потым гэтая плынь свядомасці палілася наўпрост на распрацоўшчыкаў. О, гэта было агідна, тут у мяне сталі заканчвацца аргументы (рэальныя і прыдуманыя), каб растлумачыць камандзе, што ўсё не так дрэнна, як выглядае, калі ласка, не звальняйцеся, гэта міне.

Не мінула. Ён стаў з’яўляцца на праектныя дэйлі ў п’яным угары і, блытаючыся, патрабаваць грошы ў прадстаўніка кастомера проста перад яго камандай. Або прыходзіць на дэма ў такім жа стане і, перапыняючы распрацоўшчыкаў, казаць кастомеру, што таго, француза, англійская занадта дрэнная (увогуле дастаткова зразумелая), што з-за іх французскай іх занадта складана зразумець, ці не мог бы ён, кастомер, выказвацца інакш або папрацаваць над акцэнтам.

На апошнім выдыху

І вось мы прыходзім да апагею фінансавых праблем нашай неназванай кампаніі. Калі ў 2022 год мы яшчэ з пераменным поспехам неяк трымаліся, то ў 2023-2024 не было ніводнага разу, каб зарплата прыйшла своечасова. Напэўна, самая кароткая затрымка была ў два тыдні, але нормай стала затрымка ў месяц, затым — у паўтара-два.

Да таго ж высветлілася, што некаторыя людзі, магчыма, менш настойлівыя, сядзелі без аплаты па 4-6 месяцаў, а калі што-небудзь і атрымлівалі, то гэта былі сумы парадку 200 даляраў.

У нейкі момант адзін распрацоўшчык падняў рукі з клавіятуры і публічна выказаў сваё незадавальненне. Гэта спрацавала. Але праз месяц гісторыя паўтарылася, і тады рукі з клавіятуры знялі ўсе.

Было шмат размоў, абмеркаванняў, чарговай хлусні — яна ўжо даўно стала няўклюднай, аж да стану іспанскага сораму — якую ў гэты раз мы ўжо калектыўна разбівалі скрыншотамі, рэплаямі і элементарнай логікай. У гэты раз вялікай карысці акцыя не прынесла: хтосьці нешта атрымаў, хтосьці — не. Праз некаторы час усе звольніліся. Замест нас нанялі пару чалавек, якіх закінулі ў слак, нават не выдаліўшы перад гэтым сотні нашых паведамленняў з абурэннямі.

Дык чаму мы працягвалі працаваць, нягледзячы на ўсю вакханалію, абсурд і — галоўнае — вялікія праблемы з грашыма? Адназначна я магу казаць толькі за сябе, усё-такі калектыўны адказ будзе шматслаёвы і ніколі не будзе адназначна дакладным.

Але, калі вярнуцца да пачатку гісторыі: мы ўсё роўна любілі гэта месца, нам было бязмерна шкада, нават балюча, ад таго, што з ім адбывалася.

У нейкі момант ты разумееш, што калі ты сыдзеш, за цябе не заплаціць кліент, значыць, ты не атрымаеш свой доўг, а тваім астатнім калегам будзе горш: затрымкі зарплаты стануць даўжэй, сумы меншыя, запазычанасці — вышэйшыя. І ты застаешся, спрабуючы працягнуць жыццё дарагога табе арганізма ў агоніі.

Іншы слой: частка з нас праходзіла праз жудасны сіндром самазванца. Ты глядзіш на рынак у цэлым, глядзіш на тое, якім ты сабе здаешся, і робіш выбар заставацца тут, не рызыкаваць. Не менш важная прычына яшчэ і ў тым, што для «уцекачоў апошнімі» гэта было вельмі падобна на сузалежныя адносіны, або хутчэй нават на жыццё дзяцей алкаголікаў: ты стараешся з усіх сіл быць добрым, адказным, думаючы, што бацькі гэта заўважаць і перастануць піць. Але цуду не адбываецца.

Наколькі я ведаю, большасці са звольненых апошнімі, у 2023—2024 гадах, даўгі па зарплаце і адпускных не выплацілі да гэтага часу. Адказы на пытанні аб даце вяртання мы абмяркоўваем ужо абыякава, без смеху або смутку.

• 0
• 1
• 0
• 2
• 0
• 0
• 0
• 0