Скандал у беларускім скарыназнаўстве: маладога гісторыка Паршанкова вінавацяць у прысваенні чужога адкрыцця
Пражскі краязнавец Сяргей Кнырэвіч лічыць, што яго адкрыццё, якое змяняе ўяўленне пра дзейнасць беларускага першадрукара Францыска Скарыны, было выкарыстана без яго дазволу. Аўтар артыкула Аляксандр Паршанкоў не згодны з такой трактоўкай.
Краязнавец Сяргей Кнырэвіч і гісторык Аляксандр Паршанкоў. Фота: фэйсбук-старонкі
Свой адкрыты зварот з абвінавачваннямі ў бок пражскага гісторыка і сябра Каардынацыйнай рады Аляксандра Паршанкова краязнавец Сяргей Кнырэвіч апублікаваў у фэйсбуку.
Канфлікт разгарэўся вакол артыкула «Францыск Скарына, Уроцлаў і Адам Дыян: кніжная міграцыя і першы паліятып Вялікага Княства Літоўскага», які быў апублікаваны ў навуковым часопісе «Slavistica Vilnensis» у 2024 годзе. Яго аўтары, даследчыца Надзея Марозава з Інстытута літоўскай мовы і Аляксандр Паршанкоў з Карлава ўніверсітэта, высветлілі, што Скарына выкарыстоўваў у «Малой падарожнай кніжцы», першай друкаванай кнізе на тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага, інструменты і гравюрныя дошкі, набытыя ва ўрацлаўскага друкара падчас вяртання з Прагі ў Вільню.
У маі 2023 года Сяргей Кнырэвіч апублікаваў у фэйсбуку гравюру з кнігі 1519 года, якая супадала з гравюрай у «Малой падарожнай кніжцы», выдадзенай праз тры гады Скарынам. Пры гэтым краязнавец не напісаў у сваім допісе назву кнігі, месца яе выдання і імя друкара, але падзяліўся гэтай інфармацыяй з Паршанковым.
Допіс Кнырэвіча з параўнаннем гравюр у «Малой падарожнай кніжцы» Скарыны і неназваным выданні 1519 года. Скрыншот
Як сцвярджае Кнырэвіч, пасля гэтага яго сустрэчы з Паршанковым на тэму Скарыны сталі рэгулярнымі. Пры гэтым краязнавец не даваў маладому гісторыку дазволу на выкарыстанне яго адкрыццяў, а той кляўся, што не будзе карыстацца тымі знаходкамі і матэрыяламі, якімі з імі дзяліліся.
Значную частку артыкула, апублікаванага ў «Slavistica Vilnensis», на думку Кнырэвіча, складае менавіта публікацыя імя друкара, а таксама пераказ іх прыватных з Паршанковым разваг на гэтую тэму.
Гэтыя прэтэнзіі краязнавец спачатку выказаў у асабістай перапісцы, а пасля звярнуўся ў рэдакцыю часопіса, каб дамагчыся справядлівасці. Там яму адказалі, што лічаць сітуацыю вельмі непрыемнай.
Станам на 6 сакавіка па невядомай прычыне артыкул Марозавай і Паршанкова быў недаступны на сайце «Slavistica Vilnensis», але цяпер спасылка адкрываецца.
Каментары пад сваім допісам Кнырэвіч адключыў, таму Паршанкоў адказваў яму ў асобным допісе.
Гісторык прызнае, што Кнырэвіч зрабіў шмат знаходак, якія, аднак, гадамі не ўводзяцца ў навуковы абарот, бо той не ўмее пісаць навуковыя артыкулы і не ўмее працаваць з навуковай літаратурай.
Звычайна знаходкі Кнырэвіча становяцца матэрыяламі для публікацый у медыя, а нешматлікія яго публікацыі напісаны ў суаўтарстве з рознымі людзьмі. Прэтэнзіі Кнырэвіча быць пазначаным як суаўтар у іх артыкуле Паршанкоў лічыць дзіўнымі.
Згадка пра ўклад Сяргея Кнырэвіча ў навуковым артыкуле Марозавай і Паршанкова. Фота: фэйсбук Аляксандра Паршанкова
Згадка пра друкара Адама Дыяна ў кнізе чэшскага скарыназнаўца Пятра Войта. Фота: фэйсбук Аляксандра Паршанкова
Паршанкоў звяртае ўвагу на тое, што ў іхнім артыкуле ёсць спасылка на допіс Кнырэвіча, а ў тэксце загадваецца, што менавіта ён першым знайшоў ксілаграфіі ўрацлаўскіх выданняў Дыяна. Але што тычыцца асобы Адама Дыяна і яго сувязі са Скарынам, то першым іх адкрыў чэшскі скарыназнавец Петр Войт яшчэ ў 2012 годзе.
«Знаходкі Кнырэвіча займаюць сваё месца — гэта яго ўласнасць. Навуковыя ж тэксты друкуюцца ў навуковых часопісах і адкрыты для ўсіх зацікаўленых. Безумоўна, калі станецца, што нарэшце Сяргей Кнырэвіч надрукуе хоць нешта са сваіх знаходак, для скарыназнаўства гэта будзе карысным унёскам», — падсумоўвае Паршанкоў.
Чытайце таксама:
«Чуў, што я ў спісах на кантролі Качанавай». Як малады гісторык перабраўся з БДУ ў Прагу