За Расію ва Украіне ваююць тысячы наймітаў з як мінімум паўсотні краін свету. Хто яны?

Уладзімір Пуцін заяўляе, што Расія не мае патрэбы ў замежных наймітах: «У нас няма такой неабходнасці — запрашаць для баявых дзеянняў людзей збоку», — казаў ён у верасні 2023 года. Але толькі ў Маскве на вайну з Украінай маглі завербаваць больш за паўтары тысячы замежных наймітаў за год, высветлілі «Важные истории». 

«Важные истории» ўстанавілі імёны замежных наймітаў з дапамогай уцечкі з маскоўскай медыцынскай базы (ЕМИАС), якая ахоплівае перыяд крыху больш за год — з моманту адкрыцця вербавальнага цэнтра ў красавіку 2023-га да канца мая 2024 года. Хто ж з іншаземцаў едзе ваяваць за Расію і што іх чакае на фронце?

«Гумовая кватэра» на Яблачкава

У красавіку 2024 года хакерская групоўка DumpForums заявіла пра ўзлом некалькіх сістэм Дэпартамента інфармацыйных сістэм (ДИТ) мэрыі Масквы. Па словах узломшчыкаў, яны праніклі ў сістэму ДИТ годам раней і за гэты час выгрузілі некалькі буйных баз даных. У тым ліку хакеры атрымалі доступ да персанальных даных масквічоў з адзінай медыцынскай інфармацыйна-аналітычнай сістэмы (ЕМИАС). 

Як высветлілі «Важные истории», у выніку гэтай уцечкі ў адкрыты доступ трапіла інфармацыя пра сотні іншаземцаў, якія прайшлі праз пункт адбору на вайсковую службу па кантракце ў Маскве. 

У больш за 1,5 тысяч замежных грамадзян, якія фігуруюць у базе ЕМИАС, у якасці адрасу пражывання пазначаны адрас адзінага пункта адбору на кантракт — вуліца Яблачкава, дом 5, будынак 1. Часам у даных сустракаецца і нумар кватэры. Паводле ўцечкі, амаль тры сотні іншаземцаў «жывуць» у кватэры пад нумарам 302. Такі ж нумар мае кабінет медыцынскага агляду ў пункце вярбоўкі.

Цэнтр па наборы кантрактнікаў пачаў працу 1 красавіка 2023 года. Прыкметы падрыхтоўкі да прыёму першых добраахвотнікаў можна заўважыць ва ўцечцы ЕМИАС прыкладна за тыдзень да запуску цэнтра. Тады ў сістэму ўнеслі даныя двух «цёзак» — «Тэставы Тэст Тэставіч» і «Тэстаў Тэст Тэставіч». Іх адрасам быў пазначаны дом на Яблачкава.

Пра тое, што ў супрацоўнікаў пункта вярбоўкі ёсць доступ да сістэмы ЕМИАС, расказвалі і сталічныя ўлады, і праўладныя СМІ.

Перад адкрыццём маскоўскага пункту адбору ў ЕМИАС з'явіліся тэставыя запісы з яго адрасам

У пункце на Яблачкава ў ахвотных падпісаць кантракт прымаюць анкету, фатаграфіі і іншыя дакументы, а на ўваходзе трэба атрымаць талон. «Важные истории» знайшлі фота такога пакета дакументаў у тыкток-акаўнце аднаго з непальскіх наймітаў — Рабіна Раі. На фота бачна, што Раі атрымаў талон 16 верасня 2023 года ў 12:34. Як вынікае з даных уцечкі, прыкладна праз паўгадзіны даныя Рабіна Раі ўнеслі ў ЕМИАС. Можна меркаваць, што за гэты час найміт прайшоў шлях ад першага паверха, дзе кандыдаты запаўняюць анкеты, да трэцяга паверха, дзе знаходзіцца кабінет для медагляду.

Адзін з непальскіх кантрактнікаў выклаў анкету для заключэння кантракту з Мінабароны і электронны талон з той жа датай, калі яго імя з'явілася ў ЕМИАС. Паміж часам друку талона і ўнясеннем у медыцынскую базу — прыкладна 30 хвілін.

Там жа, на Яблачкава, іншаземцам афармлялі банкаўскія карты. Пра гэта ў тыкток-акаўнце расказаў яшчэ адзін найміт з Непала, Бінод Бахадур Сунувар. Па выніках візіту ў пункт вярбоўкі замежным наймітам уручалі прадпісанне з прапановай з'явіцца ў навучальны цэнтр «Авангард» у Падмаскоўі, дзе размяшчаюць кантрактнікаў, якія чакаюць загаду аб залічэнні ва УС РФ. Такі дакумент выклаў яшчэ адзін грамадзянін Непала — Дурга Прасад Неўпане. Згодна з уцечкай ЕМИАС, прадпісанне выдадзена ў той жа самы дзень, калі ён наведаў пункт на Яблачкава. Ужо на наступны дзень, 19 кастрычніка, непалец апублікаваў фота з «Авангарда» ў вайсковай форме.

У пункце вярбоўкі замежныя найміты атрымлівалі банкаўскую карту і прадпісанне з'явіцца на наступны дзень у трэніровачны цэнтр «Авангард»

Замежныя найміты праводзілі ў «Авангардзе» каля двух тыдняў у чаканні загаду аб залічэнні ў армію, пасля чаго адпраўляліся на вучэнні і затым на фронт.

Па адкрытых крыніцах удалося пацвердзіць, што дзясяткі іншаземцаў з адрасам на Яблачкава ўдзельнічалі ў вайне ва Украіне. Некаторыя з іх загінулі або апынуліся ў палоне, але ёсць і тыя, хто праслужыў увесь тэрмін кантракту і змог адлічыцца з шэрагаў УС РФ.

Аднак не ўсе, хто наведаў маскоўскі пункт адбору на кантракт, прыступілі да службы ў расійскім войску. Знойдзена як мінімум 13 выпадкаў, калі замежныя добраахвотнікі пакідалі Расію на наступны дзень або праз некалькі дзён пасля візіту на Яблачкава. Верагодна, частка з іх адмовілася ехаць ва Украіну з-за ўсведамлення, з чым трэба будзе сутыкнуцца на вайне.

Дэзерцір з Непала Кхакендра Кхатры зразумеў, што стане «гарматным мясам», калі калегі па трэніровачным цэнтры дадалі яго ў ватсап-групу. Там яны абменьваліся інфармацыяй і выкладалі ролікі з фронту. 

«На гэтых відэа куча рускіх і непальцаў ляжалі мёртвымі на полі бою, — расказваў Кхатры ў інтэрв'ю «Новая газета — Еўропа». — Хтосьці без ног, хтосьці без рук, пасінелыя. Мне стала вельмі страшна».

Пасля гэтага непалец збег з часці, злавіў спадарожную машыну да Масквы і паляцеў на радзіму, так і не пабываўшы на фронце.

Непальскія турысты

«Важные истории» ўстанавілі краіну паходжання больш за 1,3 тыс. з 1,5 тыс. іншаземцаў, якія прайшлі праз маскоўскі пункт адбору на кантракт за год.

Першае месца па колькасці добраахвотнікаў, якія адправіліся ў Расію, занялі краіны Паўднёвай і Усходняй Азіі — 771 чалавек. На другім і трэцім месцах — краіны былога СССР (523 чалавекі) і Афрыка (72 найміты).

Больш за ўсё наймітаў адправіліся ў Расію з Непала — маскоўскі пункт вярбоўкі наведалі як мінімум 603 чалавекі з гэтай краіны.

Першыя непальцы з'явіліся ў расійскай арміі не пазней за май 2023 года, вынікае з уцечкі. Спачатку яны прыязджалі невялікімі групамі па два-тры чалавекі, але да жніўня іх плынь вырасла да 30 чалавек у месяц, а за кастрычнік праз пункт адбору на Яблачкава прайшло больш за 370 чалавек. У асобныя дні плынь непальцаў перавышала паказчык за ўвесь жнівень.

У першай палове лістапада набор добраахвотнікаў з Непала сышоў на нішто. У гэты час пра вярбоўку непальцаў на вайну ў Расіі пачалі расказваць у СМІ, і ўлады гэтай краіны папрасілі Крэмль не набіраць грамадзян Непала ў армію РФ. Тым не менш, іх вярбоўка працягвалася як мінімум да 20 снежня. Да пачатку студзеня, калі Непал перастаў выдаваць дазволы на працу ў Расіі, жыхары гэтай краіны ўжо два тыдні не з'яўляліся на Яблачкава.

Па паведамленнях непальскіх медыя, жыхары краіны ўступалі ва УС РФ і пасля забароны ўладаў. Гэта пацвярджаецца і данымі з уцечкі: знойдзена чацвёра грамадзян Непала, якія прайшлі адбор на заключэнне кантракту ў студзені і лютым 2024 года.

Расія не паведамляе сваякам непальцаў, якія адправіліся на вайну, пра іх лёс. Сем'і спрабуюць дамагчыся дапамогі ад уладаў Непала, але не ўсе могуць змірыцца са стратай. Так, праз некалькі месяцаў пасля знікнення Ранала Мішра ва Украіне яго бацька скончыў жыццё самагубствам. 

У сакавіку 2025 года некалькі сем'яў загінулых і зніклых без вестак непальцаў прыехалі ў Маскву, каб запатрабаваць ад Расіі выплаціць кампенсацыю за загінулых і адшукаць зніклых. Паводле звестак амбасады Непала, на рахункі сваякоў павінны пералічыць каля 12 мільёнаў рублёў.

Да гэтага моманту ўрад Непала пацвердзіў гібель 48 наймітаў. Увосень 2024 года стала вядома, што расійскія ўлады таксама запыталі ўзоры ДНК для ідэнтыфікацыі целаў 57 чалавек, таму колькасць загінулых можа перавысіць адзнаку ў сто вайскоўцаў. У адкрытых крыніцах сустракаліся імёны 55 непальцаў, якія загінулі на вайне ва Украіне або знаходзяцца ў спісах на ДНК-тэставанне, знойдзеных у базе ЕМИАС. 

«Важные истории» параўналі спіс непальскіх добраахвотнікаў, якія прыходзілі ў пункт адбору на Яблачкава, з іншымі ўцечкамі. Выявіліся двое непальцаў, пра смерць якіх не паведамлялі мясцовыя СМІ — гэта 43-гадовы Рам Крышна Адхікары і 22-гадовы Махендра Мала. Іх імёны ўтрымліваюцца ў дакументах, якія ўкраінскі праект «Хачу знайсці» называе спісамі эвакуяваных целаў і парэшткаў вайскоўцаў УС РФ. Аўтары тэлеграм-канала сцвярджаюць, што спісы ахопліваюць перыяд з 1 па 14 лютага 2025 года.

У лютым 2025 года з двух кірункаў расійскага наступу эвакуявалі целы непальцаў, вынікае са звестак уцечкі, апублікаванай праектам «Хачу знайсці»

Верагодна, яшчэ 35 кантрактнікаў з Непала маглі дэзерціраваць: іх імёны знайшлі ў злітых у сеціва спісах тых, хто самавольна пакінуў часць. У гэтых звестках пазначана, што на аднаго з непальцаў распачалі крымінальную справу паводле артыкула аб дэзерцірстве (ч.5 арт. 337 КК), а яшчэ шасцярых затрымалі, аднак іншых пацверджанняў гэтай інфармацыі няма. 

Пасля заканчэння гадавога кантракту мноства наймітаў з Непала вярнуліся дадому, аднак некаторыя заставаліся ў складзе УС РФ як мінімум да красавіка 2025 года, вынікае з іх сацсетак. Зусім нядаўна, у сакавіку 2025-га, непальцаў можна было сустрэць не толькі ва Украіне, але і ў Курскай вобласці.

Ад заходніх каштоўнасцяў — да праваслаўя

Ваяваць за Расію едуць не толькі жыхары Азіі, але і прадстаўнікі краін Захаду. «Важные истории» выявілі ва ўцечцы некалькі дзясяткаў грамадзян Еўрасаюза і двух — ЗША. 

Адзін з іх аказаўся поўным цёзкам былога амерыканскага вайскоўца з 82-й паветрана-дэсантнай дывізіі — 30-гадовага Мэцью Кайла Дуброна са штата Невада. Яго імя і ўзрост, названыя ва ўцечцы ЕМИАС, супадаюць з данымі з адкрытай базы амерыканскіх выбаршчыкаў.

Дуброн прысвяціў некалькі гадоў вайсковай падрыхтоўцы: яшчэ падлеткам ён наведваў летні кадэцкі лагер на авіябазе ў Каліфорніі, а адукацыю атрымаў у вайсковым каледжы. З маскоўскай медыцынскай базы вынікае, што Мэцью Дуброн прайшоў абследаванне на Яблачкава 15 лютага 2024 года. Яго далейшы лёс невядомы. 

Праз сталічны пункт адбору на кантрактную службу прайшлі як мінімум 34 грамадзяніны еўрапейскіх краін. Тры чвэрці з іх — родам з краін, якія Расія лічыць недружалюбнымі праз іх падтрымку Украіны. Напрыклад, у расійскую армію спрабавалі трапіць грамадзяне Вялікабрытаніі, Францыі, Бельгіі, Італіі і Аўстрыі.

26 лютага 2024 года ў пункце вярбоўкі на Яблачкава з'явіўся 21-гадовы француз Жан Клеман. Як высветлілі «Важные истории», ягоную маці, Элен Клеман-Піціё, рэгулярна запрашаюць у якасці эканамічнай эксперткі ў эфіры французскага аддзялення RT і франкамоўнай версіі «Спутніка» — падраздзялення дзяржаўнага холдынгу «Россия сегодня».

Жан Клеман спалучаў працу мадэллю ў Маскве з удзелам у раскопках на праекце «Сталінград-2021» і падзеях французскай праваслаўнай супольнасці ў Расіі. Фота: сацсетки Клемана

Яшчэ ў 2018 годзе Клеман-Піціё выступала на адной канферэнцыі з ультракансерватыўным філосафам Аляксандрам Дугіным. Як адзначаюць арганізатары, мерапрыемства з удзелам Клеман-Піціё прайшло ў рамках праекта па «актуалізацыі мяккай сілы Расіі на еўразійскай прасторы».

Супрацоўніцтва з расійскай прапагандай не перашкодзіла яе кар'еры ў Францыі. Як мінімум да ліпеня 2024 года яна выкладала ў прэстыжнай Вышэйшай школе сацыяльных навук (EHESS) у Парыжы. У свежых сюжэтах расійскія СМІ называюць яе даследчыцай Парыжскай школы эканамічнай вайны (EGE).

Жан Клеман вучыўся ў школе ў цэнтры Масквы і добра гаворыць па-руску. З дзяцінства ён удзельнічае ў праваслаўна-патрыятычных лагерах. У 2016 годзе Клеман адправіўся ў дзіцячы праваслаўны лагер на грэцкі востраў Лемнас, паездку арганізаваў дабрачынны фонд «Наследие». Яго ўзначальвае генерал-лейтэнант Службы знешняй разведкі і старшыня назіральнай рады «Царграда» Леанід Рашэтнікаў.

«Лемнас я буду памятаць усё жыццё! — дзяліўся Клеман. — Тут я даведаўся, што такое сапраўдная праваслаўная вера».

Праз паўгода пасля візіту ў пункт адбору на Яблачкава Клеман з'явіўся на фатаграфіі, знятай на поўдні Расіі. Ён прачытаў паведамленне «Важных историй» з просьбай аб каментары, але нічога не адказаў.

Яшчэ адзін еўрапеец са спісу — 34-гадовы датчанін Ніклас Хафгор, вядомы ў Даніі як рэпер Stanley Most: паводле яго слоў, дацкія салдаты, якія ваявалі ў Іраку, слухалі яго музыку ў акопах.

Датчанін з'явіўся ў маскоўскім пункце адбору ў верасні 2023 года. А праз год, у жніўні 2024-га, праз суд дамогся скасавання кантракту з Мінабароны.

Хафгор падтрымліваў Уладзіміра Пуціна і выступаў супраць заходніх каштоўнасцяў, а з дапамогай кантракту з Мінабароны спадзяваўся атрымаць расійскае грамадзянства. Ён лічыў, што сам абярэ сабе месца службы, але трапіў на вайну ва Украіне і скардзіўся на здзекі з боку таварышаў па службе: па яго словах, яго збівалі, прымушалі піць гарэлку, адбіралі тэлефон і падазравалі ў шпіянажы на карысць ЗША і Даніі. 

«Ён трапіў у сітуацыю не па сваёй волі, не збіраўся ўдзельнічаць у працы менавіта такіх падраздзяленняў, — кажа «Важным историям» ягоны адвакат Раман Пятроў. — Гэта парушэнне з боку пункта адбору на кантракт. Ён жа рускай мовай не валодае, яны не азнаёмілі яго з кантрактам, не перавялі яго даслоўна. Ён вельмі здзівіўся, калі яго туды [пад Луганск] адправілі. Перакладчыкі ў пункце адбору заўсёды былі, проста ніхто сябе на месцы не турбаваў тым, каб як належыць усё растлумачыць чалавеку, у іх жа паток ідзе».

Як расказаў «Важным историям» Пятроў, праз два месяцы пасля суда рашэнне было выканана, датчаніна выключылі са спісаў часці і звольнілі.

«Ён атрымаў усе належныя яму выплаты, мае па законе права на статус ветэрана і ўсе ветэранскія льготы. Жыве і працуе ў Маскве, дадому пакуль не збіраецца, таму што баіцца, што будуць пераследы (у Даніі найміцтва пераследуецца паводле закона. — Заўв. рэд.), — расказвае Пятроў. — Мае права на атрыманне расійскага грамадзянства, але пакуль ён над гэтым пытаннем думае». 

Сярод краін Еўропы абсалютны лідар у колькасці замежных наймітаў — «дружалюбная» Расіі Сербія, чые добраахвотнікі ваявалі на расійскім баку яшчэ з пачатку вайны на ўсходзе Украіны ў 2014 годзе. Як мінімум восем сербаў прайшлі праз пункт адбору на кантракт у Маскве ў 2023-2024 гадах. 

Сярод іх — 26-гадовы Міядраг Берыч, сын сербскага снайпера Дэяна Берыча, які займаўся вярбоўкай сербаў у расійскае войска. Міядраг Берыч з'явіўся ў маскоўскім пункце адбору на кантракт у канцы кастрычніка 2023 года. Тэлеграм-канал «ВЧК-ОГПУ» паведамляў, што ў студзені 2024-га Берыч-малодшы быў звольнены з шэрагаў расійскай арміі. Гэта адбылося пасля таго, як ягоны бацька паскардзіўся на камандаванне 119-га парашутна-дэсантнага палка, дзе служылі сербскія найміты.

Блізкі Усход: уцёкі са свайго войска ў расійскае

Яшчэ 71 чалавек са спісу — выхадцы з краін Блізкага Усходу (Егіпта, Ірана, Ірака, Лівіі, Сірыі, Турцыі, Алжыра і іншых краін рэгіёну), многія з якіх таксама ахопленыя ўзброенымі канфліктамі. 

26-гадовы сірыец Амаран Хадак перасяліўся ў Расію яшчэ да пачатку вайны з Украінай. Ён нарадзіўся ў шматдзетнай сям'і ў сірыйскім горадзе Хама, а падчас вучобы ў школе, калі яму споўнілася 18 гадоў, атрымаў позву ў войска. У 2019 годзе, «не жадаючы служыць», ён з'ехаў з Сірыі ў Расію па аднаразовай дзелавой візе, стаў працаваць грузчыкам на рынках Масквы і запытаў прытулак у расійскіх уладаў, абгрунтаваўшы гэта «пагрозай арышту праз ухіленне ад службы ў войску», вынікае з дакументаў судовага працэсу, на якім у 2021 годзе Хадак спрабаваў аспрэчыць адмову МУС у наданні яму статусу ўцекача.

Суд не стаў на бок сірыйца, аднак Расію Хадак не пакінуў. У кастрычніку 2023 года маскоўскі суд аштрафаваў яго за парушэнне міграцыйнага заканадаўства — па аднаразовай візе ён мог знаходзіцца ў Расіі толькі да 2020 года — і прысудзіў да выдварэння за межы краіны: Хадак павінен быў пакінуць Расію на працягу пяці дзён. На судзе ён не мог размаўляць без перакладчыка, не разумеў рускую мову і не мог назваць сваю поўную дату нараджэння, згадвалася ў дакументах па справе.

За тры тыдні да гэтага работнікі маскоўскага пункта вярбоўкі ўнеслі Хадака ў базу кантрактнікаў: верагодна, з дапамогай службы ў войску ён хацеў атрымаць расійскае грамадзянства, хоць яшчэ некалькі гадоў таму збег з роднай краіны, спрабуючы гэтай службы пазбегнуць. 

Амаль палова (44%) выхадцаў з краін Блізкага Усходу — родам з Егіпта. Першыя егіпецкія добраахвотнікі пачалі з'яўляцца ў маскоўскім пункце адбору яшчэ ў красавіку 2023 года, як толькі ён пачаў працу. Верагодна, егіпцян агітуюць падпісаць кантракт ужо ў Расіі: тры чвэрці завербаваных з тых, па каму даступныя дадзеныя пагранслужбы, пражылі ў краіне больш за месяц да паходу ў сталічны пункт вярбоўкі, 39% — больш за год. Сярод іх-былыя студэнты расійскіх ВНУ (колькасць студэнтаў з Егіпта ў Расіі павялічваецца ў апошнія гады) і мужы расіянак у працэсе разводу.

У тройку краін-лідараў Блізкага Усходу, чые грамадзяне прайшлі праз маскоўскі пункт адбору, таксама трапілі Іран і Алжыр. Некаторыя з гэтых наймітаў ужо атрымалі расійскае грамадзянства.

40-гадовы Іман Раісіванані з Ірана прыйшоў у пункт адбору на Яблачкава ў канцы снежня 2023 года. Яго адправілі ў мотастралковыя войскі на тэрыторыю Луганскай вобласці. Ужо праз некалькі месяцаў Раісіванані трапіў пад мінамётны абстрэл і атрымаў аскепкавае раненне нагі. Пасля лячэння ў шпіталі ён падаў прашэнне аб расійскім грамадзянстве і ў кастрычніку 2024-га атрымаў яго ў спрошчаным парадку — «як удзельнік спецыяльнай вайсковай аперацыі».

Іранец стаў расійскім грамадзянінам, не адслужыўшы на фронце і года — гэта тэрмін, на які з замежнікамі падпісваюць першы кантракт. «Першы дом — Іран, другі — Расія», — сказаў у прапагандысцкім тэлесюжэце Раісіванані, якога ў Іране чакаюць бацькі і дочкі.

40-гадовы Іман Раісіванані з Ірана з расійскім пашпартам. Фота: МУС Расіі

24-гадовы Камель Летаеф называе сябе «першым у гісторыі Расіі алжырцам, які ўступіў у шэрагі расійскай арміі». У пункт адбору на Яблачкава ён прыйшоў у кастрычніку 2023 года — да гэтага туды звярталіся як мінімум два грамадзяніны Алжыра, вынікае з нашых звестак. Тады ж у сацсетках ён падзяліўся першай фатаграфіяй у расійскай вайсковай форме, а з 2024 года стаў выкладваць фота і відэа з геатэгам Чырвоны Прапар (пасёлак у Перавальскім раёне Луганскай вобласці Украіны): на некаторых з іх — раскладзеныя целы вайскоўцаў. Ужо ў красавіку 2024 — га — гэта значыць менш, чым праз год пасля заключэння кантракту — Летаеф сфатаграфаваўся з расійскім пашпартам і Канстытуцыяй РФ у руках пад партрэтам Уладзіміра Пуціна.

24-гадовы Камель Летаеф называе сябе «першым у гісторыі Расіі алжырцам, які ўступіў у шэрагі расійскай арміі». Фота: сацсеткі Камель Летаефа

Афрыка: у армію з форуму «За мір» з удзелам Пуціна

У расійскую армію вярбуюць і іншаземцаў з нешчаслівых краін Афрыкі: 72 чалавекі, якія прайшлі праз маскоўскі пункт адбору, — родам з афрыканскіх краін з высокім узроўнем беспрацоўя і беднасці. У тройцы краін-лідараў, чые грамадзяне прайшлі праз маскоўскі пункт, — Гана, Камерун і Сенегал.

Выхадцы з краін Афрыкі не адразу адпраўляліся падпісваць кантракт, вынікае са звестак аб перасячэнні мяжы: 11 з 12 чалавек, па якіх даступныя такія звесткі, знаходзіліся ў Расіі больш за месяц перад тым, як прыйсці ў пункт адбору на вуліцы Яблачкава.

25-гадовы Джозэф Дэзаір Пакам з Камеруна прыляцеў у Расію ў ліпені 2023 года — у першы дзень саміту «Расія — Афрыка», які быў арганізаваны Фондам Раскангрэс і прайшоў пад лозунгам «За мір, бяспеку і развіццё» з удзелам дэлегацый з афрыканскіх краін і Расіі. На саміце выступіў і Уладзімір Пуцін.

25-гадовы Джозеф Дэзаір Пакам з Камеруна. Фота: «Вести Крым»

Пасля саміту камерунец Пакам застаўся ў Маскве і праз тры месяцы, у лістападзе 2023 года, адправіўся ў пункт адбору на Яблачкава. Пазней Пакам расказаў, што ў роднай краіне займаўся вырошчваннем памідораў і прыехаў на саміт «Расія — Афрыка» па турыстычнай візе.

«Я паехаў са сваёй краіны, таму што там шмат праблем. Але ў мяне была часовая віза. Каб працаваць у Маскве, трэба было мець стабільны дакумент. Сябры падказалі мне, што, паколькі ёсць вайна, можна ўступіць у войска», — кажа Пакам.

Паводле яго, ён год правёў на Херсонскім кірунку, а цяпер займаецца атрыманнем расійскага грамадзянства.

«Тата Уладзімір Пуцін, яго трэба паважаць. Я марыў бы ўбачыць яго і паціснуць яму руку ці хаця б падняць руку і перадаць прывітанне», — кажа Пакам у прапагандысцкім сюжэце на расійскім тэлебачанні. 

Заключыць кантракт з расійскім войскам хацелі яшчэ як мінімум два ўдзельнікі саміту «Расія-Афрыка»: «Важные истории» знайшлі іх імёны, параўнаўшы зліты ў сеціва спіс тых, хто наведаў форум, з базай маскоўскага пункта адбору на вайсковую службу. Гэта 22-гадовы Папе Махідзіне Мбае, менеджар па маркетынгу ў Сенегале, і 33-гадовы Цырыл Данфак з Камеруна, які працаваў кіроўцам у турыстычнай кампаніі. Ён прыляцеў у Расію ў дзень пачатку саміту «Расея-Афрыка» адным рэйсам з Пакамам, які назваў Пуціна татам.

Не ўсім іншаземцам, якія падпісалі кантракт, шанцуе з легалізацыяй у Расіі гэтак жа сама, як камерунцу Пакаму. Як мінімум дваіх грамадзян афрыканскіх краін, якія прайшлі праз пункт адбору на Яблачкава, у Расеі судзілі за знаходжанне ў краіне без дакументаў, якія даюць на гэта права. 

26-гадовы Гандзі Асей Акота з Ганы прыбыў у Расію ў снежні 2023 года па візе, выдадзенай на адзін месяц. Калі тэрмін візы падыходзіў да канца, Акота прыйшоў у маскоўскі пункт адбору на службу па кантракце. Праз год, ужо пасля заканчэння тэрміну службы, Акота судзілі за парушэнне міграцыйных правілаў — у яго не было дакументаў, якія дазваляюць яму заставацца ў Расіі. Суд улічыў, што Акота заключыў гадавы кантракт з Мінабароны, і прысудзіў яго штрафу ў пяць тысяч рублёў без выдварэння з краіны. 

Іншы кантрактнік з Камеруна засвяціўся ў злітай у сеціва базе дэзерціраў з расійскай арміі: 32-гадовы Радрыг Тшуанфанг Нгабеу прыйшоў у пункт адбору на Яблачкава ў снежні 2023 года. Да заканчэння гадавога кантракту, у жніўні 2024-га, Маскоўскі суд прызнаў яго вінаватым у парушэнні міграцыйных правіл і прысудзіў да штрафу і выдварэння з Расіі.

Мігранты з постсавецкіх краін

Пра вярбоўку ў расійскую армію працоўных мігрантаў з краін былога СССР стала вядома яшчэ на першым годзе поўнамаштабнай вайны. Праз адзін толькі пункт адбору на Яблачкава за год з невялікім прайшло як мінімум 523 чалавекі з дзяржаў постсавецкай прасторы.

Большасць — выхадцы з Таджыкістана, Узбекістана, Беларусі, Кыргызстана і Казахстана. Некаторыя прыляцелі ў Расію з родных краін у той жа дзень або за дзень да з'яўлення ў пункце адбору, аднак большасць з тых, па каму даступныя даныя аб перасячэнні мяжы, пражылі ў Расіі больш за месяц (82%), а часта і больш за год (36%).

Сярод іх — кыргызстанец Аскар Кубанычбек, які жыў у Расіі з 2012 года. Яшчэ ў чэрвені 2022-га ён адправіўся добраахвотнікам на фронт, дзе правёў пяць месяцаў. Пасля гэтага Кубанычбека затрымалі ў Кыргызстане і судзілі за найміцтва. За ўдзел у вайне ва Украіне яго прысудзілі да сямі гадоў пазбаўлення волі, але адпусцілі на волю, прызначыўшы трохгадовы нагляд.

Ужо ў маі 2024 года Кубанычбек прыйшоў у маскоўскі пункт вярбоўкі, каб заключыць новы кантракт на службу ў расійскай арміі. Як паведамлялі кыргызстанскія СМІ, ужо ў жніўні таго ж года Кубанычбек стаў грамадзянінам Расіі.

Кыргызстанец Аскар Кубанычбек з расійскім пашпартам. Фота: архіў Аскара Куанычбека

Каментары да артыкула