У сітуацыі з пакістанцамі ўлады сталі закладнікамі сваёй жа прапаганды і сваіх ідэалагем

На сёння нічога не вядома пра практычную рэалізацыю ідэі завезці ў Беларусь 150 тысяч пакістанцаў. Цалкам магчыма, што гэты праект нічым не скончыцца. Аднак сама тэма выклікала вялікія жарсці — абмеркаванні ў сацыяльных сетках, медыя. Улады былі вымушаныя рэагаваць у звыклым для сябе стылі, піша на «Радыё Свабода» Валер Карбалевіч.

Аляксандр Лукашэнка з мігрантамі з паўднёвых краін у 2021 годзе каля мяжы з Польшчай. Фота: Sefa Karacan/Anadolu Agency via Getty Images

З самага пачатку было зразумела, што ідэя прывезці ў Беларусь 150 тысяч пакістанцаў замест выгнаных з краіны соцень тысяч беларусаў не выкліча вялікага энтузіязму ў грамадстве. Тым не менш, негатыў, які выплюхнуўся ў сацыяльных сетках, стаў нечаканасцю для ўладаў. Інфармацыя пра 150 тысяч пакістанцаў стала свайго роду тэстам, які шмат што паказаў — і пра грамадства, і пра ўладу.

Перш за ўсё, улады былі ўпэўненыя, што ў выніку жорсткіх рэпрэсій у краіне ўсё «закатана ў асфальт», што любая несанкцыянаваная грамадзянская актыўнасць знішчана, што ўсе «схаваліся ў бульбу» і будуць маўчаць, што б ні здарылася.

Аднак яны не ўлічылі, што мы жывем у эпоху інтэрнэту. Сацыяльныя сеткі — гэта шчыліна, аддушына, праз якую праточваюцца грамадскія настроі, як бы віртуальную прастору ні спрабавалі кантраляваць.

З іншага боку, шырока распаўсюджаныя ўяўленні пра «інтэрнацыяналізм», «талерантнасць» беларусаў — хутчэй міфы. Гэта ідэалагічныя канструкты, што не вельмі адпавядаюць рэчаіснасці. Той факт, што ўжо 30 гадоў на чале краіны знаходзіцца чалавек з агрэсіўнай манерай паводзін, якая мала звязаная з талерантнасцю, кажа сам за сябе.

Акрамя таго, улады сталі закладнікамі ўласнай прапаганды. Гадамі іх прапагандысты расказвалі, як мігранты мучаць Еўропу, ствараюць злачыннасць, гвалцяць жанчын — суцэльныя праблемы. І калі Аляксандр Лукашэнка заявіў, што прывязе дзясяткі тысяч гэтых самых мігрантаў у Беларусь, рэакцыя людзей была прадказальнай.

Да таго ж улады сталі закладнікамі сваёй жа ідэалагемы «стабільнасці» — аднаго з галоўных апораў лукашэнкаўскага ідэалагічнага канструкта. Маўляў, жылі ціха і спакойна — і раптам «панаехалі тут».

Нарэшце, выявілася ці не галоўная праблема аўтакратый — поўная адсутнасць зваротнай сувязі з грамадствам. Дыктатура знішчае ўсе механізмы, праз якія людзі могуць перадаваць уладзе свае настроі і патрэбы.

Гэта выбары, прадстаўнічыя органы, партыі, прафсаюзы, НДА, незалежныя СМІ. У Беларусі ўсё гэта ліквідавана. Таму ўлады не ведаюць дакладна, што адбываецца ў грамадстве. Яны то перабольшваюць пратэстныя настроі, як гэта было на выбарах, то, як цяпер, не фіксуюць назапашанага негатыву — бо няма ніякіх «радараў».

Варта звярнуць увагу і на тое, што сам Лукашэнка перастаў адчуваць грамадства. Раней яго палітычная інтуіцыя, інстынктыўнае разуменне народных настрояў дапамагалі яму. Ён быў люстэркам калектыўнага несвядомага. Але калі доўгі час не мець камунікацыі з сапраўдным народам — усе гэтыя здольнасці тупеюць.

Цяпер Лукашэнка жыве ў інфармацыйнай бурбалцы, якую фармуе ягонае атачэнне. Адсюль — памылкі. Ягоны папулізм больш не працуе. Класічны прыклад — 2020 год, калі ён сваімі дзеяннямі сам справакаваў выбух пратэстаў.

Іншымі словамі, дыктатура па сваёй прыродзе рэгулярна «падстаўляецца», робячы крокі, што выклікаюць абурэнне. Гэта непазбежна ў адсутнасці зваротнай сувязі. Таму цяпер Лукашэнка вымушаны апраўдвацца, абвінавачваць «ворагаў», якія «спрабуюць палохаць народ».

Адказ уладаў на негатыўныя каментары ў інтэрнэце быў прадказальны: рэпрэсіі. Людзей затрымліваюць, прымушаюць запісваць «пакаяльныя» відэа. Рэжым інакш не ўмее. Ён не бачыць сэнсу размаўляць з грамадствам.

Навошта нешта тлумачыць, калі ёсць ГУБАЗіК? На ўсе праблемы адказ адзін — гвалт. Пакуль што гэта працуе.

Каментары да артыкула