Доктарку Алену Мікалаеву падчас вайны адправілі на Валадарку за дапамогу габрэям — у XXI стагоддзі там жа апынецца яе праўнучка Марына Золатава
Фізіёлаг, кандыдат медыцынскіх навук Алена Іванаўна Мікалаева — сваячка палітзняволенай галоўнай рэдактаркі Tut.by Марыны Золатавай, прабабуля па лініі яе таты. Падчас вайны Алена Мікалаева ўзначальвала ў Мінску лякарню для сірот, хаваючы ад немцаў габрэйскіх дзяцей у туберкулёзным аддзяленні. Калі гэта ўскрылася, жанчына трапіла на Валадарку і цудам пазбегла расстрэлу. Праз 78 год у тых жа сценах турмы правяла некалькі гадоў яе праўнучка Марына Золатава.
Згадваем гісторыю жыцця Алены Мікалаевай.
Алена Мікалаева. Фота: yadvashem.org
Алена нарадзілася ў 1899 годзе ў Саратаве, там жа скончыла медыцынскі факультэт. Пасля новаспечаная спецыялістка перабралася ў Мінск.
Жанчына ўвайшла ў лік стваральнікаў кафедры фізіялогіі Мінскага медыцынскага інстытута.
Алена Іванаўна нястомна займалася навукай: у 1937-м яна атрымала ступень кандыдата медыцынскіх навук. На жаль, многія яе напрацоўкі для доктарскай дысертацыі былі згубленыя падчас вайны. З прыходам у Мінск акупантаў яе чакалі і яшчэ больш сур’ёзныя выпрабаванні.
У 1941 годзе Алена адправіла сваіх дачок на канікулы да бабулі ў Саратаў. Яна сама думала пасля бегчы на ўсход, але не змагла і ўрэшце засталася працаваць у бальніцы для хворых на туберкулёз, якую тады ўзначальвала.
Алена вырашылася ратаваць габрэйскіх дзяцей, арганізоўваючы для іх новыя дакументы і хаваючы іх у туберкулёзным аддзяленні 9-й бальніцы, куды баяліся заходзіць немцы. У прыватнасці, вядома, што яна выратавала ад гета дзяцей Арона Таўбкіна, з якім працавала разам. Дочкі Алены Ліда і Наталля хадзілі з дзецьмі тэрапеўта — Давідам і Лідзіяй — у адну школу, іх сем’і сябравалі.
Самога доктара Арона Таўбкіна адразу прызвалі ў армію. Алена Мікалаева дабілася, каб у чэрвені 1942 года яго сына Давіда перавялі ў яе шпіталь. Там яна зарэгістравала яго пад выдуманым імем «Віктар Савіцкі», аформіўшы як хворага пацыента.
Старэйшая дачка Таўбкіных Лідзія была ўжо паўналетняй, таму яе нельга было размясціць у шпіталі, але і тут Алена знайшла выхад. Доктарка прыдбала для дзяўчыны фальшывыя дакументы на імя «Марыя Паўлавец» і перавезла яе ў лагер да партызан, з якімі бальніца падпольна падтрымлівала сувязь.
Алена працягвала працаваць у бальніцы да 1943 года, плануючы папоўніць шэрагі партызан, але яе раскрылі.
«Немцы адправілі яе на Валадарку, шмат дапытвалі. Там у адным з сутарэнняў яе, наколькі вядома, павінны былі расстраляць — назвалі прозвішча «Мікалаева», але пераблыталі імя. І яна не выйшла з шэрагу. Магчыма, гэта ўратавала яе жыццё», — расказваюць знаёмыя сям’і.
У выніку жанчыну адправілі на прымусовыя працы ў Германію. Ніхто не думаў, што яна застанецца жывой: муж Алены нават ажаніўся з іншай жанчынай. Але пасля сканчэння вайны яна вярнулася ў Мінск.
«З палону яна вярталася сама, на перакладных. У яе быў абрэз вельмі прыгожай тканіны, якім яна расплачвалася з тымі, хто яе падвозіў. Калі яе дочкі прыехалі ў Мінск з Саратава на майскія святы, ім дайшла тэлеграма прыкладна з такім тэкстам: «Мама жывая, едзе». А яны ж таксама ўжо «пахавалі» маці».
Па вяртанні Алена працягнула працу ў медыцыне. Яна — аўтарка звыш 50 навуковых прац, прысвечаных праблемам трафічных уплываў нярвовай сістэмы, вывучэнню фізіялогіі чалавека, у тым ліку эксперыментальнаму абгрунтаванню ўзаемадзеяння рухальных рэакцый сіметрычных канцавін чалавека. Яна стала членам кіраўніцтва, навуковым сакратаром Беларускага навуковага таварыства фізіёлагаў.
Алена Мікалаева. Фота: bsmu.by
Пасляваенны час для яе не адразу стаў спакойным. Праз тое, што Мікалаева пажыла ў Германіі, жанчыну шмат цягалі на допыты ўжо прадстаўнікі савецкай улады. Але шматлікія сведчанні пра яе дапамогу дзецям і пра сувязі з падполлем выратавалі яе ад рэпрэсій.
Лёс дзяцей, якіх яна імкнулася выратаваць, склаўся дыяметральна процілегла. Старэйшая дачка Таўбкіна Лідзія загінула пры нявысветленых абставінах. Яе маці Разаліі таксама не стала: тая памерла ў гета. Бацька ж Арон Таўбкін выжыў і здолеў забраць свайго малодшага сына Давіда з прытулку, дзе той заставаўся да канца вайны.
Алена Мікалаева памерла ў 1994 годзе. Жанчына пахаваная на Паўночных могілках у Мінску.
У 2005 годзе яе ўганаравалі званнем «Праведнік народаў свету».
{DONATE_PAYPAL}