«Нейкая Ліза, якой 20 гадоў, судзіцца з Лукашэнкам» — вялікая гутарка з новай віцэ-спікеркай КР Лізаветай Пракопчык
Яна пісала скаргу на Лукашэнку, правяла ў разгар кавіду ў МДЛУ акцыю за ўвядзенне дыстанцыйнага навучання «Ха-ха, я тут памру», была адной з удзельніц нашумелага перформанса з труной падчас парада на 9 мая і адсядзела за яго суткі, бегла з Беларусі праз Расію, калі 12 лістапада 2020 года пачалі хапаць студэнтаў-актывістаў, а пасля эвакуявалася з атакаванай Украіны — за сваё жыццё 26-гадовая Лізавета Пракопчык пабывала не ў адной заварушцы. Цяпер яна заняла пасаду віцэ-спікеркі ў Каардынацыйнай радзе — пагутарылі з ёй.
Лізавета Пракопчык. Тут і далей: фота з асабістага архіва гераіні.
«Мне заўсёды здавалася, што Анжаліка [Мельнікава] вельмі шчырая»
«Наша Ніва»: 21 мая ты стала віцэ-спікеркай Каардынацыйнай рады трэцяга склікання, што змянілася?
Лізавета Пракопчык: З нейкіх адметных зменаў — павялічылася колькасць паведамленняў ад спікера Арцёма Брухана. І зараз я, само сабой, яшчэ больш уключаная ў тыя канфлікты, што адбываюцца ў Каардынацыйнай радзе. Я прыйшла ў час моцнай турбулентнасці.
Я даволі трывожны чалавек, таму мне ўвесь час падаецца, што ўсё на мяжы развальвання. Таму я хачу, каб мы ўжо вырашылі канфлікты і працавалі далей. Падобныя спрэчкі вельмі бюракратычныя і тэхнічныя, забіраюць шмат часу, але, мне падаецца, яны таго не вартыя.
«НН»: Амаль адразу пасля знікнення экс-спікеркі Анжалікі Мельнікавай ты пісала: «Я проста паралізаваная жахам, адчуваю сябе трошкі на вуліцах Мінска ўвесну 2020: быццам бы нічога дрэннага не зрабіла, але ходзіш па горадзе абарочваешся». Цяпер ужо не так?
ЛП: З цягам часу стала лягчэй. Я зразумела, што ёй, хутчэй за ўсё, праманіпулявалі, але яна сама не кадэбэшніца. Проста мне заўсёды здавалася, што Анжаліка вельмі шчырая (хаця мы з ёй амаль ніколі не былі згодныя). І калі яна толькі знікла, было жахліва ад думкі: калі я настолькі памылілася ў ёй, тады любы чалавек з майго атачэння можа быць кадэбэшнікам, можа мной маніпуляваць.
Унутры нашай фракцыі два чалавекі хацелі пайсці на пасаду віцэ-спікеркі: я і Алана [Гебрэмарыям]. Але пасля дэбатаў і размоваў фракцыя вырашыла, што я буду больш здольная на гэта, буду больш карыснай — для фракцыі агулам.
«НН»: Узнікла пытанне з другой віцэ-спікеркай — гэта будзе Стася Гліннік далей?
ЛП: Так, мы будзем удзвюх віцэ-спікеркамі. Акурат цяпер змянілі статут, каб з'явіўся і другі віцэ-спікер. Гэта было рэакцыяй на сітуацыю, калі Стася пасля знікнення Анжалікі засталася адна. І калі спікер выпадае, вельмі цяжка аднаму весці ўсе справы. Ну і год застаўся да выбараў наступнай Каардынацыйнай рады — працы будзе яшчэ больш.
«Маці лічыла, што я бунтарка, таму мне трэба пажыць у казарме»
«НН»: Ты нарадзілася ў Магілёве, але пасля ваша сям’я пераехала ў Пружаны — раскажы чаму?
ЛП: У Магілёве я пражыла недзе год. Мае бацькі яшчэ вучыліся ў МДУ імя Куляшова, калі я нарадзілася. Маці мая сама з Магілёўскай вобласці, а бацька — з-пад Пружан. Яны пасля сканчэння ўніверсітэта набылі кватэру ў Пружанах у іпатэку і пачалі там працаваць. Я ў Пружанах да сямнаццаці гадоў пражыла, а пасля паступіла ў Мінск.
«НН»: У МДЛУ на факультэт нямецкай мовы ты ў нейкім сэнсе пайшла па слядах бацькоў?
ЛП: Мае бацькі па адукацыі — выкладчыкі гісторыі і нямецкай мовы. Але яны мне далі поўную свабоду выбару наконт таго, куды паступаць.
Я спачатку хацела пайсці ў МУС ці ў МНС. Маці гэтая ідэя вельмі была даспадобы: яна лічыла, што я бунтарка, таму мне трэба пажыць у казарме, каб за мной сачылі. Мне ж падабалася думка, што я змагу дапамагаць людзям. Але неяк там мяне не запрасілі на іх папярэднія тэсты, яно і адрэзалася.
Тады ўжо з’явілася ідэя пра МДЛУ — у мяне з мовамі было добра, я нават удзельнічала ў алімпіядах па нямецкай, ангельскую таксама сама вучыла і магла размаўляць. Ды і выкладанне мне агулам падабалася. Я, канечне, бачыла на прыкладзе бацькоў-настаўнікаў, як гэта цяжка. Але зноў жа — дапамагаць людзям, трошкі малодшым за сябе, мне падабалася. Кожнае лета я працавала ў дзіцячым лагеры пад Пружанамі. І думка пра вяртанне ў Пружаны на адпрацоўку па мэтавым размеркаванні мяне ўжо не пужала.
«НН»: Як чалавек, які думаў паступаць у МУС, каб пільнаваць выкананне беларускіх законаў, у выніку стаў іх парушаць?
ЛП: У мяне ў школе было ўяўленне, што калі я прыйду ў сістэму МУС, то буду рабіць там усё правільна. І мая актывісцкая прырода па выніку выконвала тую функцыю — дамагчыся таго, каб правы людзей выконваліся.
«Там нейкая Ліза судзіцца з Лукашэнкам. Гэта не ты?»
«НН»: Раскажы, як ты далучылася да Задзіночання беларускіх студэнтаў?
ЛП: У Задзіночанне беларускіх студэнтаў я трапіла не тое каб нармальным шляхам. У 2017 годзе адбываліся пратэсты «недармаедаў». Я пайшла на мітынг толькі таму, што ва ўніверсітэце правялі масавую рассылку з пасылам «хто туды пойдзе, таго адлічаць і будзе дрэнна». Плюс яшчэ тады, памятаю, мне бацькі скардзіліся на затрыманне заробкаў (яны бюджэтнікі). Мяне агулам выбесіла ўся гэтая сітуацыя. Ну і мяне затрымалі — далі 13 сутак. Я так разумею, яны падумалі, што я анархістка нейкая, бо гэта раскручвалася далей. А я на той момант не была ні ў якіх арганізацыях. Я была моцна напалоханая і раз'юшаная ўсёй гэтай сітуацыяй і судом, што нада мной адбыўся.
Там яшчэ неўзабаве планаваўся мітынг на Дзень Волі ў Мінску 25 сакавіка, і нас пад гэтую дату перавезлі з Акрэсціна ў Жодзіна, каб месца вызваліць. Я выходзіла з Жодзіна, і там стаяў Яўген Міхасюк, на той момант кіраўнік Задзіночання беларускіх студэнтаў. І ён мне кажа: «О, ты Ліза Пракопчык». А я не разумею, адкуль ён мяне ведае. Аказалася, што яны, як даведаліся, што мяне затрымалі, пісалі лісты, рабілі акцыі ў маю падтрымку.
Потым мы разам з Яўгенам ехалі ў Мінск на электрычцы, і ён мне расказваў пра Задзіночанне, а на наступны год я трапіла да іх на Акадэмію студэнцкага лідарства. Там пазнаёмілася з сённяшнімі маімі калегамі па фракцыі Аланай Гебрэмарыям і Яўгенам Каравулавым, з Дар’яй Рублеўскай, якая цяпер у Цэнтры новых ідэй працуе, яшчэ з Ксеніяй Сырамалот, якая пасля па «справе студэнтаў» будзе разам з Аланай асуджаная. Карацей, у нас такая вельмі добрая кампанія атрымалася — сабраліся людзі з сапраўды моцнымі лідарскімі памкненнямі. Так я ўступіла ў ЗБС.
Пазней, у 2019 годзе, пад парламенцкія выбары ўзнікла ідэя, што можна імі неяк скарыстацца, каб прасунуць наш парадак дня. І гэта была калектыўная думка розных ініцыятыў, таму што, напрыклад, з тым жа «Легалайзам» мы на той момант не супрацоўнічалі. Але вось у іх асобна з'явілася думка паўдзельнічаць у выбарах — і ў нас. Мы тады разам сабраліся ў «Моладзевы блок».
Я, праўда, на той момант сама не змагла вылучацца ў дэпутаты, бо мне было толькі 20 гадоў. І не змагла, бо выбары правялі датэрмінова. Праз гэта я ананімна падала скаргу на Лукашэнку. Памятаю, якраз тады працавала ў дзіцячым лагеры, была апошняя змена, я ўзяла выходны, падала тую скаргу, вярнулася пад Пружаны, а там ужо абмеркаванні, што вось нехта там судзіцца з Лукашэнкам. Потым мне маці тэлефануе і кажа: «Ой, там нейкая Ліза, якой 20 гадоў, судзіцца з Лукашэнкам. Гэта не ты?». А я ёй: «Гэта я». Яна вельмі пакрыўдзілася на мяне тады, канечне.
«НН»: То-бок першае затрыманне і суткі не запужалі цябе, а наадварот, можна сказаць, загартавалі?
ЛП: Там пасля сутак атрымалася дзіўнае развіццё сітуацыі. Мяне ўжо адпусцілі, але маці вельмі хацела аспрэчыць мой прысуд, мне нанялі адваката, але маё паседжанне ўсё пераносілі. Потым са мной звязаўся нейкі мужчына. Падаецца, яго клікалі Валер, але ўжо не памятаю дакладна. Ён быў супрацоўнікам Аператыўна-аналітычнага цэнтра пры прэзідэнце. Ён запрасіў мяне да іх на сустрэчу, на якую я разам з маці прыняла рашэнне пайсці. Там ён папрасіў адразу мой тэлефон, я аддала, бо мне не было чаго хаваць: я літаральна была ніхто. Ён яшчэ, памятаю, папрасіў: «Разблакуй». А ў мяне на тэлефоне і пароля не было.
Ён палазіў па ўсіх маіх перапісках, знайшоў сярод іх нейкія фоткі з бел-чырвона-белым-сцягам, які сшыла мая сяброўка. І на гэтае фота адразу: «Ну, што ты кажаш, што ты не актывістка? Вось у цябе фоткі са сцягам». Ён не тое каб ціснуў, але атмасфера была вельмі напружаная — я проста пачала плакаць, і ён мяне адпусціў. А праз два тыдні тэлефануе мне нейкі іншы мужчына з ААЦ і кажа, каб я запрасіла маці ва ўніверсітэт, маўляў, трэба паразмаўляць.
Маці прыехала з Пружан, ён нас павёў у нейкі прарэктарскі кабінет, здаецца, мы сядаем, ён сядае насупраць нас і кажа наступнае: «Я хачу прынесці выбачэнні ад імя Адміністрацыі прэзідэнта за тое, што мы затрымалі вашу дачку». Я ўвогуле не разумею, што адбываецца. Маці просіць мяне выйсці, я выходжу, толькі чую, як яна пачынае крычаць на гэтага мужыка, маўляў, якое «прабачце», яна трынаццаць сутак адсядзела. Я пасля таго дыялогу нават не плаціла грошы за ўтрыманне ў ЦІП, мне пазыку спісалі. Дзіўныя былі часы, карацей.
Агулам, калі ўжо згадваць 2020 год, памятаю, як мяне адгаворвалі перад акцыяй з раздачай масак «Ха-ха, я тут памру». Я была тады ў Радзе ЗБС, і мае каляжанкі казалі, што мяне за гэта ці з універа адлічаць, ці пасадзяць, і што для такой акцыі патрэбна шмат смеласці. Але я тады сказала фразу, якая цяпер ужо мая крылатая, што сапраўды для некаторых рэчаў патрэбная смеласць, і я гэтую смеласць выдаткую, таму што лічу, што зраблю нешта важнае. А калі я раблю нешта важнае, то за сябе не тое каб перажываю.
Я яшчэ на першым курсе змірылася з думкай, што мяне могуць адлічыць, бо пасля маіх дэбютных сутак адбылася вельмі дзіўная размова з дэканам Наталляй Лапцевай, якая цяпер ужо рэктар МДЛУ. Яна мне тады сказала: «Ну, ты разумееш, што цябе адлічаць праз тыдзень». Але, відаць, праз сітуацыю з ААЦ усё замялася, і на другім курсе мне нават прапанавалі стаць старастай курса, каб удзельнічала ў легальным універсітэцкім жыцці. Праўда, там нічога важнага не вырашалася, на жаль, усе былі не асабліва актыўныя.
Пачынаючы з трэцяга курса я пачала ездзіць на міжнародныя паездкі ад імя Задзіночання беларускіх студэнтаў — з Еўрапейскім саюзам студэнтаў, напрыклад. Я гэтыя дні вымушана прагульвала ўніверсітэт, за што атрымлівала вымовы. У кавід у мяне назапасілася трэцяя вымова за год, і мяне па выніку адлічылі-такі.
«Памежніца, паглядзеўшы пашпарт, запыталася: «Вы ж не збіраецеся вяртацца?»
«НН»: 12 лістапада 2020 года называюць чорным днём студэнцтва, тады затрымалі шмат тваіх сяброў і калег. Як у цябе атрымалася ўцячы?
ЛП: Мы тады сустракаліся з Данілам Лаўрэцкім (яшчэ адзін актывіст Моладзевага блоку. — НН), і мы досыць трывожныя людзі. Мы пачалі хавацца яшчэ ў ліпені. Тым больш на мне вісеў адзін пратакол за акцыю на плошчы Перамогі, якую мы правялі пад надпісам «Подзвіг народа бессмяротны» з плакатам «А мы не». Мы пачалі здымаць канспіратыўныя кватэры: раз на месяц іх мянялі прыкладна. Плюс у нас былі новыя тэлефоны і левыя сімкі. Карацей, мы даволі добра выконвалі ўсе пратаколы бяспекі і раілі ўсім так рабіць, але, на жаль, не ўсе іх выконвалі.
12 лістапада сілавікі прыйшлі на кватэру, якую мы з Данілам здымалі афіцыйна, але нас там не было. Я на той момант увогуле была ў Пружанах, бо маці чакала аперацыю, я хацела яе падтрымаць. На жаль, аперацыя была прызначаная акурат на 12 лістапада, я нават не паспела з маці развітацца асабіста.
Я паехала ў Мінск, там мы сустрэліся з Данілам і паехалі праз Расію ва Украіну. Дарэчы, на мяжы Расіі з Украінай прагучала дзіўнае пытанне да мяне асабіста: памежніца, паглядзеўшы пашпарт і нешта на камп’ютары, запыталася: «Вы ж не збіраецеся вяртацца?» Я сказала, што не.
«НН»: Пазней вам прыйшлося аператыўна з’язджаць з Украіны — у першы дзень поўнамаштабнай вайны. Якая эвакуацыя была страшнейшай?
ЛП: Напэўна, усё ж больш стрэсавым быў выезд з Беларусі. Ва Украіне самым стрэсавым быў факт, што мы праспалі пачатак вайны. Я працавала на той момант у бары «Карма», вярнулася дадому а 4-й ночы і адрубілася.
А 7-й мяне вельмі трывожным голасам пачаў будзіць Даніла: «Ліза, падымайся, мы ўсё праспалі». А я гляджу на гадзіннік — там сем гадзін раніцы, што мы маглі праспаць? А потым мы пачалі чытаць навіны, пабачылі, што наступленне ідзе з беларускага боку. Мы жылі на левым беразе Кіева на той момант, і такія: «Ну, зараз прыйдзе сюды ГУБАЗіК, і ўсё». Я нават не баялася бомбаў ці нечага такога, я баялася, што прыйдзе ГУБАЗіК.
Але мы добра падрыхтаваліся да патэнцыйнай вайсковай сітуацыі. У нас быў план, як мы будзем з'язджаць, якім маршрутам, былі сабраныя рэчы, амаль поўны бак быў у машыне. І гэтае планаванне акупілася: мы даволі хутка, за 12 гадзін, да Львова дабраліся, аб'ехаўшы ўсе гарачыя кропкі. Толькі што ў нас быў такі старэнькі гольф чацвёрты, і мы ў ім ехалі ўшасцёх плюс котка, было трошкі цяжкавата.
«НН»: Раскажы, чым ты зарабляеш на жыццё ў эміграцыі?
ЛП: Я працую ў даследчым інстытуце «Палітычная сфера» ў якасці праграмнай праектнай менеджаркі і даследчыцы. Гэта асноўная мая дзейнасць, якой я сябе забяспечваю.
«НН»: Што за гісторыя пра надпіс «Добрага распілу», які з’явіўся ў цябе на фоне падчас аднаго з сазвонаў?
Скрыншот: ютуб-канал блогера Сяргея Пятрухіна
ЛП: Гэта насамрэч выпадкова адбылося. Я сядзела на той момант у офісе «Моладзевага блока» ў Познані. У нас там вісіць дошка, і на ёй дзіўныя малюнкі намаляваныя, надпісы розныя ёсць. Я нават не ведаю, хто напісаў канкрэтна той надпіс. Я тады, атрымліваецца, мадэравала дэбаты наконт этычнага кодэксу Каардынацыйнай рады. Агулам усё нармальна ішло, хаця са Святланай Мацкевіч мы паспрачалася наконт таго, хто там будзе вырашаць, жарт у мяне быў за спінай ці не. Але такія цэнзурныя рэчы мяне непакояць: мне не падабаецца любая цэнзура. Нават тое, што піша блогер Сяргей Пятрухін — ну хай піша. Мне ад гэтага ні холадна, ні горача.
Атрымаўся такі нечаканы перформанс з жартам, які можна было б разгледзець на этычнай камісіі. Але, на жаль, яна так і не была створаная пакуль, бо ідзе вельмі шмат спрэчак пра тое, хто павінен быць у ёй. Праўда, цяпер гэтая праца актывізавалася.
«НН»: У самапрэзентацыі перад прызначэннем цябе віцэ-спікеркай ты сказала, што не вельмі любіш займацца грашыма і міжнароднымі сустрэчамі, пры гэтым у праграме вашай фракцыі «Моладзевы наступ» вельмі шмат абяцанняў якраз па міжнародных пытаннях і яны патрабуюць паездак — як гэта вяжацца?
ЛП: Я гатовая ўдзельнічаць у міжнародных сустрэчах, але калі яны вельмі прадметныя. Пабываўшы ў шматлікіх паездках, я пабачыла, што часта там як бы размовы пра ўсё і ні пра што. У мяне гэта ўсё высмоктвае энергію літаральна. Я проста па натуры дамаседка.
Канечне, калі ў Польшчы была сітуацыя з настрыфікацыяй (дзяржаўнае прызнанне ў чужой краіне дыплома, вучонай ступені, звання, атрыманых у іншай краіне — НН), я разумела, што магу дакладна сказаць і каму, таму хадзіла на ўсе сустрэчы па тэме. Магу і далей хадзіць у іншых краінах, але каб гэта не была проста паездка дзеля паездкі.
«НН»: Акурат наконт настрыфікацый — сітуацыя для беларускіх абітурыентаў у Польшчы ў мінулым годзе была драматычная, бо ад іх ва ўніверсітэтах патрабавалі дакументы, якія многія не маглі падаць — тыя ж вынікі ЦТ, не старэйшыя за два гады. Ці палепшылася тут справа?
ЛП: Пакуль падаецца, што пытанне з настрыфікацыяй вырашанае. Мы рознымі моладзевымі арганізацыямі даціснулі Сейм і Сенат Польшчы ў тым сэнсе, што яны дадалі ў законапраект аб візавых пытаннях радок пра тое, што для грамадзян краін, якія скасавалі дамову аб узаемным прызнанні дыпломаў, усё застаецца, як гэта было да яго прыняцця папярэднім летам. Мусіць быць так, што беларусы не будуць праходзіць двухступеньчатую настрыфікацыю: ты проста прыносіш прысяжны пераклад патрэбных дакументаў і паступаеш ва ўніверсітэт.
Пачакаем, канечне, 1 чэрвеня, калі законапраект набудзе моц, і паглядзім, якая будзе правапрымяняльная практыка. Таму што закон — гэта закон, але як ва ўніверсітэтах з ім будуць працаваць, пакуль цяжка сказаць.
«НН»: Вяртаючыся да праграмы вашай фракцыі. Там былі прапісаныя досыць амбіцыйныя планы: аднаўленне руху транспарту паміж Беларуссю і ЕС, праект «Мільён віз для Беларусі» — які ў іх статус?
ЛП: Наконт транспарту мы зараз амаль не працуем праз санкцыйныя спісы. Гэта першасная рэч, якую трэба вырашыць, як і агулам адкрыццё межаў. Але невядома як. Зараз яшчэ выбары прэзідэнта Польшчы, і рэальна незразумела, хто пераможа, з кім размаўляць, таму пакуль гэта ўсё на паўзе.
Але з візамі мы працуем плюс-мінус рэгулярна: на кожнай сустрэчы, куды нават не я езджу, а, напрыклад, Маргарыта Ворыхава, мы паўтараем: візы-візы-візы.
Мы цяпер дадаткова распрацоўваем канцэпцыю так званай візы маладога беларуса: каб людзям да 25 гадоў, напрыклад, шэнген давалі на працяглы час. Але пакуль гэта ў стане міжнароднай адвакацыі, яшчэ ніякіх канкрэтных захадаў мы тут не можам прадпрыняць, але вельмі спрабуем.
На сустрэчы з членам Сената Польшчы Гжэгажам Схетынай, які ўзначальвае групу па справах Беларусі, і палітыкам Робертам Тышкевічам
«Тая кааліцыя большасці, што была, проста развальваецца»
«НН»: Калі ты ішла ў КР, то пісала «я вельмі скептычна стаўлюся да ўсяго, што адбываецца вакол беларускага дэмакратычнага поля… не была б сабой, калі б не паспрабавала на гэта паўплываць». Атрымліваецца?
ЛП: Мне падаецца, што мы — фракцыя «Моладзевы наступ» — як мінімум даём добры прыклад. Мне падаецца, па нас відаць, што вертыкаль працуе горш за гарызанталь. У нас сапраўды ўсе рашэнні абмяркоўваюцца агулам членамі фракцыі. Няма такога, што нейкі лідар вырашае нешта сам і потым спускае гэтае рашэнне. Ды ў нас бы бунт здарыўся, калі б такое пачалося!
А калі мы паглядзім на больш вертыкальныя фракцыі (то-бок, на ўсе астатнія літаральна), у іх шмат нейкіх ідэалагічных разыходжанняў. Я магу канстатаваць, што тая кааліцыя большасці, што была, проста развальваецца. Напэўна, большасць спісаў падышла да фармавання саміх спісаў неяк бяздумна, бо ў іх цяпер шмат ратацый. У нас не было ніводнай, ніхто не сышоў увогуле.
Спадзяюся, што мы пройдзем бясконцую пературбацыю і зоймемся больш інстытуцыйным усталяваннем. Каб ужо неяк больш стабільна прыйсці да КР-4.
«НН»: Ты ў тым ліку намякала на тое, што табе не падабаюцца ў дэмсілах аўтарытарныя замашкі. Каго ты мела на ўвазе?
ЛП: Не буду казаць, каго (пасміхаецца).
Агулам вось існуе два прыклады — фракцыя «Беларусы», якая вельмі моцна ў апазіцыі [да кіруючай кааліцыі Латушкі], і калі ім нешта не падабаецца, яны проста паўгода не ўдзельнічаюць у галасаваннях. «Моладзевы наступ» абраў трошкі іншую тактыку. Ад пачатку нас запрашалі і ў апазіцыйны блок, і ў кааліцыю большасці, але мы ўсім сказалі: не, мы самі па сабе. Так, нам прыходзіцца шмат з кім дамаўляцца. Але калі нам не падабаецца нейкае рашэнне, мы праз гэты механізм, што мы такія пазаблокавыя, можам уплываць на ўсё. Можам карэктаваць паводзіны іншых фракцый праз тое, што да нас прыходзяць дамаўляцца. Гэта аказалася вельмі добрай тактыкай.
Спадзяюся, да ўсіх рана ці позна дойдзе, што мы не ворагі адно аднаму. Мне могуць не падабацца асобныя людзі, але нікога з іх я не лічу ворагам.
«Моладзевы блок»
«У нас атрымалася зацікавіць [палітыкай] не толькі дзяцей з сямей даўніх апазіцыянераў»
«НН»: Адзін з лозунгаў Задзіночання беларускіх студэнтаў быў «ЗБС зменіць свет». Калі падсумоўваць, то ўсё ж што атрымалася змяніць ужо?
ЛП: Калі я прыйшла ў ЗБС, то, падаецца, была 34-й сяброўкай. Ужо на пачатку 2020-га нас было 200. Мы ганарыліся тым, што да нас далучаліся звычайныя студэнты. Некаторыя з іх нават былі актывістамі прафкамаў ці БРСМ — яны проста хацелі да чагосьці цікавага далучыцца.
Задзіночанне беларускіх студэнтаў як мінімум змяніла бачанне апазіцыйных арганізацый. У нас атрымалася зацікавіць не толькі дзяцей з сямей даўніх апазіцыянераў, а вельмі шырокае кола, хоць у нас і была змагарская аўра.
«НН»: У красавіку 2023-га ў цябе скончыўся беларускі пашпарт. Ты адзначала, што на гэты конт маеш змяшаныя пачуцці: «Грамадзянкай не гэтай Беларусі я мару быць». А якой марыш?
ЛП: Агулам я прытрымліваюся лібертарыянскіх поглядаў і анарха-капіталістычных. Таму хацела б як мінімум жыць у minimal state — калі дзяржава займаецца нейкімі вялікімі рэчамі тыпу аховы межаў і знешняй палітыкай і не ўмешваецца ў жыццё грамадства, не ўказвае, як жыць, і тым больш не збівае на вуліцах, калі людзі кажуць, што ім не падабаецца іх жыццё.
І канечне, свабодны рынак: я лічу, што гэта адзіны механізм паспрабаваць дасягнуць нейкай справядлівасці. Я разумею ўсіх людзей, якія хочуць, каб была стабільнасць, тая ж бясплатная медыцына. Але насамрэч гэта толькі робіць усе паслугі горш і не дае людзям рабіцца багатымі — усе яны проста застаюцца аднолькава беднымі.
Хацелася б вельмі моцна паўдзельнічаць у стварэнні такога. Я не маю ніякіх ілюзій на гэты конт, разумею, што такая дзяржава наўрад ці паўстане, калі мы вернемся нават, але буду намагацца на гэта паўплываць. Не ведаю, ці будзе гэта для мяне далей моладзевая палітыка. Цалкам можа быць і рэгіянальная: яшчэ калі я ў школе ў Пружанах вучылася, мне хацелася там нейкі падлеткавы цэнтр, такое месца, дзе мы маглі б збірацца, таму што жыццё людзей 10-11 класаў, хутчэй за ўсё, праходзіла літаральна на вуліцы — недзе на лаўцы сядзіце і ўсё. Мне гэта вельмі не падабалася.