Згарэў шэдэўр народнай архітэктуры Палесся — царква ў Сцяпанках. Яна засталася на фотах «Нашай Нівы»

Сумная навіна прыйшла з Жабінкаўскага раёна: там адбыўся пажар у царкве Святога Міхаіла ў аграгарадку Сцяпанкі. У афіцыйных паведамленнях пакуль што пазбягаюць адкрыта казаць, што царква згарэла, але фоты з тушэння пажару не даюць надзеі, што там шмат чаго ацалее. 

Фота тут і далей: «Наша Ніва»

Між тым царква ў Сцяпанках, пабудаваная ў XVIII стагоддзі і рэканструяваная ў XIX-м, была адным з адметных помнікаў драўлянай архітэктуры Беларускага Палесся. Яна ўваходзіла ў склад культавых драўляных храмаў Берасцейшчыны, якія разглядаліся нават як кандыдаты на ўключэнне ў спіс Сусветнай культурнай спадчыны ЮНЕСКА. Пра 5 такіх цэркваў, у тым ліку і Сцяпанкаўскую, «Наша Ніва» ў 2019 годзе рабіла вялікі фотарэпартаж. 

Некалі старажытныя грэкі, аздабляючы каменныя храмы, імітавалі з мармуру элементы драўляных канструкцый. Нашы продкі былі грэкамі наадварот: будуючы драўляныя цэрквы, яны імітавалі мураваныя. Таму храм у Сцяпанках быў нечым падобны да класічных помнікаў віленскага барока.

Царква Святога Міхаіла была пабудаваная ў 1780-м, парамантаваная ў 1858-м. Гэта помнік драўлянага дойлідства з элементамі стылю барока. У 1914-м да царквы была прыбудаваная трох'ярусная званіца. У царкве быў вялікі звон пачатку XX стагоддзя, адліты на ахвяраванні вернікаў.

Праўда, у Сцяпанках да пазнавальнага барочнага двухвежавага фасада Міхайлаўскай царквы ў пачатку XX стагоддзя дабудавалі спераду вялікую квадратную званіцу. Тое, што лічыцца аўтэнтычным, часта бывае канструктам з розных часоў, традыцый і стыляў.

Гэтая званіца была нібы аправа для сцяпанкаўскай славутасці: вялікага звона.

Сяргей Рэзановіч

Менавіта ў Сцяпанках служыў праваслаўны святар Сяргей Разановіч, цяперашні палітвязень, якому прысудзілі 16 гадоў зняволення па справе Мікалая Аўтуховіча. Разам са святаром трапіла за краты і ягоная жонка Любоў, якой пакаранне не нашмат мякчэйшае — 15 гадоў. А Павел Разановіч, іх сын, адбывае 19-гадовае пакаранне.

Любоў Разановіч

Падчас падрыхтоўкі таго рэпартажу менавіта матушка Любоў гасцінна прымала нашаніўцаў і дазволіла ім усё добра агледзець.

Гісторыя сцяпанкаўскага звона нібы апокрыф. Звон адлілі ў пачатку XX стагоддзя на ахвяраванні вернікаў, а найбольшы ўнёсак зрабіў селянін Сцяпан Аксюцік. Яго імя выбітае ў бронзе на баку звона. У часе савецка-польскай вайны звон рэквізавалі чырвонаармейцы, каб вывезці ў Расію, але ў выніку хуткага наступу палякаў каштоўнасць памяняла гаспадароў. Палякі таксама не збіраліся вяртаць яго вернікам і завезлі аж у Варшаву. Там, на чыгуначнай платформе, звон пабачыў сцяпанкаўскі чалавек. Пасля доўгіх перамоваў і ўпрошванняў удалося вярнуць каштоўнасць у Сцяпанкі.

Наступная небяспека напаткала яе ў часе Другой сусветнай, калі немцы рэквізавалі паўсюль званы. Але ўжо навучаныя досведам сцяпанкаўцы здолелі перахаваць свой. І ён маўчаў да канца савецкай эпохі.

Ад языка сцяпанкаўскага звона ішла вяроўка аж да долу, у бабінец. Каб можна было званіць, не ўздымаючыся па крутых сходах. Калі ж гулкі ўдар заспее цябе на версе званіцы, можна атрымаць ад нечаканасці лёгкую кантузію.

Каментары да артыкула