Ці забараняюць мабільнікі ў школах у іншых краінах? І што пра гэта кажуць навукоўцы?
З 1 верасня ў беларускіх школах цалкам забараняюць вучням карыстацца мабільнікамі. Ці сапраўды ёсць сэнс у такіх забаронах? Паглядзелі, што кажа навука пра бан на тэлефоны і як да гэтага ставяцца ў іншых краінах.
Навукоўцы пра бан на тэлефоны ў школах: асцярожны аптымізм
У навукоўцаў няма адзінага меркавання пра тое, ці варта забараняць мабільнікі ў школах. Тэлефоны сапраўды могуць адцягваць увагу дзяцей, але насамрэч іх забарона не дапаможа кардынальна выправіць вынікі вучняў, а часам і ўвогуле можа іх пагоршыць.
Каб разабрацца ў пытанні, даследчыкі з Лонданскай школы эканомікі вывучылі, якія адзнакі на кантрольных і экзаменах атрымлівалі дзеці з 91-й брытанскай школы ў час з 2001 па 2013 гады. Навукоўцы супаставілі гэтыя даныя з правіламі карыстання мабільнікамі, што дзейнічалі тады ў тых школах.
У класах, дзе выкарыстоўваць тэлефоны было нельга, вынікі вучняў аказаліся ў сярэднім на 6,41% лепшымі за стандартныя. Даследчыкі параўналі гэты рост з эфектам ад дадатковай гадзіны заняткаў штотыдзень ці з дадатковымі пяццю днямі заняткаў на навучальны год.
У дзяцей з дрэннымі адзнакамі вынікі і ўвогуле палепшыліся ў сярэднім на 14,23%. А вось дзеці, якія вучацца добра, асаблівага эфекту не адчулі — выглядае, што яны і без забароны мабільнікаў умеюць канцэнтравацца на занятках.
Пры гэтым не варта выключаць уплыў іншых фактараў на вынікі працы. Таму нельга казаць, што тэлефоны ў школе — адназначнае зло. Але бачна, што забарона мабільнікаў тэарэтычна можа дапамагчы вучням, асабліва тым, хто мае дрэнныя адзнакі.
Ёсць і іншыя сведчанні. Даследчыкі з брытанскага ўніверсітэта Бірмінгема апублікавалі ў 2025 годзе працу, згодна з якой бан на смартфоны ў школе сам па сабе не паляпшае адзнакі вучняў і іх самаадчуванне.
Навукоўцы пацвярджаюць: дзеці, якія шмат сядзяць у сацсетках і карыстаюцца тэлефонам, у цэлым сапраўды часцей маюць дрэнныя адзнакі, праблемы са сном, паводзінамі і фізічнай актыўнасцю. Але паказчыкі аднолькавыя і ў школах, дзе тэлефоны забароненыя, і ў школах, дзе такой забароны няма. Таму, каб выправіць сітуацыю, трэба больш дэтальная стратэгія дзеянняў, чым проста адабраць у дзяцей мабільнікі ў школе.
Па некаторых даных, бан на тэлефоны і ўвогуле пагаршае вынікі ў школе. Такія вынікі паказала праца 2022 года, звязаная з праграмай PISA — даследаваннем ведаў, якое ладзяць раз на тры гады ў дзясятках краін свету сярод 15-гадовых падлеткаў. Згодна з ёй, чым больш у краіне школ, дзе забароненыя тэлефоны, тым ніжэйшыя сярэднія вынікі вучняў з гэтай краіны ў даследаванні PISA.
Як і ў іншых даследаваннях, якія мы згадалі, складана казаць пра дакладную прычынна-выніковую сувязь паміж забаронай на тэлефоны і паляпшэннем вынікаў.
Смартфоны за дзяржаўны кошт і дазвол ад бацькоў на тэлефон
Забраць у вучняў тэлефоны — ідэя, да якой дадумаліся не толькі ў беларускіх школах. І ў замежжы бацькі абмяркоўваюць яе не менш, чым у Беларусі.
Адзін з прыкладаў — Брытанія. Па стане на 2024 год у 11% тамтэйшых школ тэлефоны цалкам забароненыя. Перад пачаткам навучальнага дня вучні, напрыклад, хаваюць іх у спецыяльныя шафы. У 52% брытанскіх школ тэлефоны можна пакінуць у сваім заплечніку, але пры гэтым не выкарыстоўваць. У апошняй, трэцяй групе школ тэлефоны можна выкарыстоўваць на перапынках ці ў школьнай сталовай.
Калі тэлефон застаецца ў сумцы дзіцяці, гэта дае яму магчымасць лёгка звязацца з бацькамі пасля заняткаў. Але гэта не азначае, што тэлефон можна выкарыстоўваць. У брытанскай школе Michaela Community School прыдумалі правіла: калі тэлефон пабачаць падчас заняткаў ці пачуюць ад яго нейкі сігнал, гаджэт забяруць.
Цікавая сітуацыя склалася ў Сінгапуры. З аднаго боку, тамтэйшы ўрад усяляк падтрымлівае ідэю вучыць дзяцей лічбавай пісьменнасці. Дзеля гэтага сінгапурскае міністэрства адукацыі жадае забяспечыць усіх вучняў уласнымі гаджэтамі да 2028 года. Прычым калі ў бацькоў дзіцяці не будзе на гэта грошай, дзяржава згодная дапамагчы.
Такім гаджэтам можа быць не толькі смартфон, але і планшэт ці ноўтбук. На іх плануюць усталяваць спецыяльныя праграмы, каб абмежаваць залішняе карыстанне і, наадварот, дапамагчы ў фарміраванні навыкаў лічбавай пісьменнасці.
Пры гэтым у Сінгапуры ёсць школы, дзе абмяжоўваюць выкарыстанне тэлефонаў, але ўсё ж існуе трэнд на выкарыстанне гаджэтаў у мэтах навучання.
Абмежаванні на тэлефоны ёсць таксама ў школах Нідэрландаў, Калумбіі, Кітая, Францыі, у 35 з 50 амерыканскіх штатах. У Нідэрландах, напрыклад, тэлефоны здаюць перад заняткамі, у Кітаі і ўвогуле дазваляюць браць смартфон з сабой у школу толькі па пісьмовым дазволе бацькоў.
Бачна, што ў розных краінах абіраюць свае стратэгіі. Не ўсе яны такія ж строгія, як абсалютны бан на гаджэты, які ўводзяць днямі ў беларускіх школах.