«Абы хутчэй дабрацца да мамы». Беларускі, якія жывуць за мяжой, расказалі пра допыты на беларускай мяжы

Беларусаў і грамадзян іншых краін на ўездзе ў Беларусь часта выклікаюць «на гутаркі». Падчас допытаў просяць разблакаваць тэлефон, беларусаў пытаюцца пра жыццё за мяжой, прычыны ад'езду, часам затрымліваюць на гадзіны, а некаторыя пасля такіх гутарак аказваюцца ў СІЗА. Most пагаварыў з тымі, хто нядаўна прайшоў такія допыты. Імёны суразмоўніц змененыя.

Здымак ілюстрацыйны. Фота: Дзяржаўны памежны камітэт Беларусі

«Балюча было націскаць на кнопку»

Дзіна жыве ў Польшчы. Некалькі гадоў яна пазбягала паездак у Беларусь — перажывала, што можа прыцягнуць да сябе ўвагу праз удзел у пратэстах 2020 года. Але калі ў яе мамы западозрылі інсульт, наважылася на вяртанне.

«Перад паездкай я папрасіла знаёмага, які калісьці быў звязаны з сілавымі структурамі, прабіць мяне па базах. Ён сказаў: «Ты бачная. На агульную гутарку». Але я ўсё адно паехала: мама ў бальніцы», — успамінае яна.

Рыхтуючыся да дарогі, Дзіна выдаліла свой профіль у Instagram — «15 гадоў фотаздымкаў, падарожжаў, сяброў».

«Балюча было націскаць на кнопку, але я баялася, што на мяжы стануць яго гартаць і нешта раптам знойдуць», — кажа яна.

«Абы хутчэй скончыць і дабрацца да мамы»

Жанчына ехала аўтобусам Ecolines. Кіроўца сказаў ёй, што на гутарку звычайна выклікаюць тых, хто доўга не прыязджаў дадому.

З поўнага аўтобуса адвялі сем чалавек — Дзіну, яшчэ адну беларуску, якая больш за дзесяць гадоў жыве ў Польшчы, і пяцярых украінцаў. У кабінеце яе чакаў супрацоўнік у форме, працавала камера.

«Мне сказалі, што ідзе аўдыя- і відэазапіс. Спыталіся, куды еду, чаму з'ехала. А потым: «Можна паглядзець ваш тэлефон?» Адмовіцца, як мы разумеем, было немагчыма».

Супрацоўнік заходзіў у Instagram і Telegram, нешта ўводзіў, фатаграфаваў IP-адрас, рабіў здымкі экрана на свой тэлефон.

«Я проста сядзела і думала: абы хутчэй скончыць, абы дабрацца да мамы», — кажа Дзіна.

«Як быццам з гнязда выпала»

Усё заняло каля 30‑40 хвілін. Дзяўчыну, якая заходзіла пасля Дзіны, трымалі значна даўжэй. Пазней яна расказала, што раззлавалася, калі супрацоўнік папрасіў тэлефон, і сказала яму агрэсіўна, што мае права ўбачыць, што ён там робіць з яе прыладай. Яна стаяла над ім, пакуль ён капіяваў IP-адрас і гартаў сацсеткі.

Паводле яе слоў, супрацоўнік быў відавочна незадаволены такім тонам і адказаў, што агрэсія тут ні да чаго і што ён можа вывесці яе і «пад рукі».

«Яна потым была ў шоку, — кажа Дзіна. — Больш за дзесяць гадоў не жыла ў Беларусі, як быццам з гнязда выпала».

«Растлумачыла ім сваё качавое жыццё»

Іна нарадзілася ў Беларусі, вучылася ў Санкт-Пецярбургу, а пазней пераехала ў Лондан. У яе два пашпарты — расійскі і брытанскі. У Беларусь жанчына прыязджае толькі да мамы.

«Мне няма чаго хаваць, але ўсё адно перад паездкай чышчу тэлефон. Так спакайней», — кажа яна.

Да нядаўняга часу яе ні разу не запрашалі на гутарку. Але апошні раз папрасілі прайсці ў асобны пакой.

«Пытанні былі толькі пра пашпарты: «Чаму нарадзіліся ў Беларусі, а грамадзянства Расіі і Вялікабрытаніі?» Я доўга тлумачыла ім сваё качавое жыццё: дзе жыла, дзе вучылася, як пераязджала. Пагаварылі хвілін з 20‑30 — і адпусцілі», — успамінае Іна.

Тэлефон не правяралі, але лёгкае напружанне ўсё адно адчувалася.

«Мае дочкі ўжо дарослыя і часам самі ездзяць у Беларусь да бабулі. І я заўсёды кажу ім перад дарогай: «Вы нічога не парушылі. Вы проста едзеце да хворай бабулі». Але ўсё адно ёсць трывога: на мяжы ніколі не ведаеш, якія пытанні ўзнікнуць. І менавіта яны таксама цяпер чысцяць тэлефоны на ўсялякі выпадак».

Каментары да артыкула