Былая палітзняволеная Ганна Курыс: Я плакала, бо мне не далі ні з кім па-людску развітацца
22 снежня ў Вільні прайшла прэс-канферэнцыя з вывезенымі з Беларусі палітвязнямі. У ёй узялі ўдзел сем мужчын і адна дзяўчына — Ганна Курыс. Ёй далі два гады калоніі паводле чатырох палітычных артыкулаў.
Сама Ганна кажа, што апынулася за кратамі «за тое, што вайну назвала вайной», а сваё вызваленне ўспамінае як начны пад’ём, кайданкі і дарогу ў невядомасць — без магчымасці развітацца, паведамляе «Белсат».
— Ганна, раскажыце крыху пра сябе.
— Мне 23 гады, я з Баранавічаў. Вучылася ў Баранавіцкім дзяржаўным універсітэце на спецыяльнасці «выкладанне сучасных замежных моў» — павінна была стаць выкладчыцай англійскай.
— На якім вы былі курсе, калі вас забралі?
— На трэцім.
— Вас судзілі паводле чатырох артыкулаў. Па якіх?
— Арт. 370 (здзек з дзяржаўных сімвалаў), арт. 368 (абраза Аляксандра Лукашэнкі), арт. 130 (распальванне варожасці) і арт. 369‑1 (дыскрэдытацыя Беларусі). 9 снежня 2024 года мне вынеслі прысуд — два гады.
— Як вас затрымалі?
— Усё пачалося з адміністрацыйнага арышту. Да мяне прыехалі проста дадому людзі ў цывільным з міліцыі, і сказалі, што я павінна адправіцца з імі ў ГУУС «літаральна на пару слоў». Я была сонная, наогул не магла зразумець — хто гэтыя людзі, чаму я павінна ехаць у міліцыю і гэтак далей.
У міліцыі ў мяне забралі тэлефон, знайшлі нейкую выяву, сказалі, што гэта адміністрацыйны артыкул і пасадзілі ў штрафны ізалятар. Потым быў суд, мне далі 10 дзён арышту.
Але паколькі яны ў мяне забралі тэлефон, то ў гэтым тэлефоне яны ўжо знайшлі ўсё, што хацелі — на ўсе мае чатыры крымінальныя артыкулы. Зайшлі ў мой архіў гісторыі ў Instagram. То-бок усе мае «экстрэмісцкія матэрыялы» былі не ў адкрытым доступе на старонцы, але былі ў архіве.
У прынцыпе можна сказаць, што я села за тое, што вайну назвала вайной.
— Як праходзіў працэс вашага «вызвалення»?
— Да мяне прыйшлі апоўначы. Я спакойна спала, пачула, нешта нехта шуміць у нашай секцыі. Расплюшчваю вочы, бачу нашага аператыўнага куратара і яшчэ аднаго супрацоўніка калоніі. Ён свеціць мне ліхтарыкам у твар і на маю бірку на ложку. Потым кажа: «Збірайся, ідзеш дадому». Я думаю: што? Што адбываецца наогул? Ён кажа: «Гэта не жарт, збірай усе рэчы і выходзь у калідор».
Я ўстаю, мяне проста трасе, я проста не веру ў тое, што адбываецца. Разам са мной былі яшчэ дзве жанчыны, нас адвялі ў каранціннае памяшканне. Забралі ў нас форменнае адзенне, нагрудныя біркі парэзалі і выкінулі. Раніцай прыйшоў намеснік начальніка па аператыўнай працы. Ён сказаў, што нас, хутчэй за ўсё, вывезуць. І дадаў: «Калі прыедзеце, на вас накінуць гэтыя БЧБ-шныя анучы. Не паддавайцеся. Зрабіце правільны выбар».
Потым нас закавалі ў кайданкі, пасадзілі ў аўтобус і мы проста паехалі ў невядомасць.
Па дарозе я плакала, чым здзіўляла суправаджальнікаў — цябе ж вызваляюць, што ты равеш? Але я плакала, бо мне не далі ні з кім па-людску развітацца.
Прывезлі на нейкую пустку, знялі кайданкі, потым папрасілі выцягнуць рукі і проста заматалі іх скотчам. Шчыра кажучы, мільганула думка, што мяне проста расстраляюць тут і ўсё. Але нас перасадзілі ў іншы аўтобус.
— Калі вы даведаліся, што вас вязуць менавіта ва Украіну?
— Калі ўбачылі таблічку «Сардэчна запрашаем ва Украіну».
— Вы некалькі дзён правялі ў Чарнігаве. Як гэта — быць у краіне, дзе ідзе вайна?
— Я адчула пацвярджэнне таго, што сяджу за праўду. За тое, што назвала вайну вайной. І самае дзіўнае — у краіне, дзе ідзе вайна, я адчувала сябе ў большай бяспецы, чым у краіне з «мірным небам».
Там было чалавечае стаўленне, падтрымка. Гэта былі вельмі дзіўныя адчуванні.
Нас «вызвалілі» 13 снежня, а 15‑га ў мяне быў дзень нараджэння. І валанцёры паднеслі мне торт. Гэта было нечакана і вельмі прыемна. Агулам стаўленне да нас было вельмі добрым.
— Раскажыце пра калонію. Якія там умовы?
— Пра гэта можна распавядаць гадзінамі. У 13‑м атрадзе, дзе была я, былі добрыя бытавыя ўмовы — кухня, сантэхніка, душавыя. У іншых атрадах часта нават прыбіральняў нармальных няма — проста дзірка ў падлозе. У 21‑м стагоддзі — проста дзірка ў падлозе. Што тычыцца стаўлення з боку адміністрацыі, яно было розным. Некаторыя стараліся паводзіць сябе нейтральна, але былі і тыя, хто падкусваў пастаянна — маладая, дарэвалюцыянерылася?
— Як складваліся адносіны з іншымі зняволенымі?
— У атрадзе ў нас была строгая начальніца, таму атмасфера была спакойная. Але, вядома, вельмі шмат палітвязняў — Каця Андрэева, Лена Маліноўская і іншыя.
— Калі параўноўваць ІЧУ, СІЗА і калонію, дзе давялося цяжэй за ўсё?
— Напэўна, у СІЗА — я была і ў берасцейскім, і ў баранавіцкім. У берасцейскім практычна адсутнічала меддапамога, і мне з маімі праблемамі са здароўем было цяжка, але некаторым было яшчэ горш. Дзяўчына з пазаматачнай цяжарнасцю ледзь не сышла крывёй, ёй не аказвалі медычную дапамогу і адмаўляліся выклікаць хуткую.
Але наогул, кожнае з месцаў зняволення — гэта маленькі філіял пекла. Напрыклад, у ІЧУ ў Баранавічах, дзе я адбывала «суткі», я спала ў лёгкім камбінезоне на падлозе. Вельмі холадна, батарэі не грэюць, вады гарачай няма. Перадачу з цёплым адзеннем не перадалі. На дзясяты дзень мне стала дрэнна, я стала задыхацца, мяне забралі на хуткай у лякарню. А потым прывезлі назад, дабываць некалькі гадзін арышту.
У калоніі жудасныя ўмовы на фабрыцы.
— Цяпер вы ў Вільні. Дзе вы жывяце?
— Мне знялі жыллё ў калівінгу. Уяўляеце, я жыву адна. Пасля паўтара года, праведзенага ў зняволенні, калі ты пастаянна побач з кімсьці, гэта зноў жа вельмі дзіўныя адчуванні.
— Хто ў вас застаўся ў Беларусі?
— У мяне складаная сітуацыя напраўду, таму што ў мяне ёсць і мама, і тата, і брат малодшы, бабуля. Але камунікую я толькі з братам і з татам. Таму што мама ў мяне… не ведаю, яна вельмі баіцца, напэўна, наогул усёй гэтай сітуацыі. Яна мяне пераконвае, што трэба тэрмінова вяртацца ў Беларусь.
— Плануеце?
— У гэтую Беларусь — дакладна не. За некалькі дзён да майго «вызвалення» я размаўляла з іншай зняволенай — казала ёй, што вызвалюся і буду наладжваць сваё жыццё ў Беларусі — бо нікога ў мяне за мяжой няма. Але раз яны вырашылі за мяне — значыць, гэта знак.
— Якія планы на найбліжэйшую будучыню?
— Чакаю прыезду таты. Вельмі далёка баюся зазіраць. У мяне няма адукацыі, няма працы, ды і агулам нічога няма. Але і там у мяне нічога няма.
— Ці ёсць адчуванне эйфарыі ад свабоды?
— Яе таксама няма. Хоць гэта выдатна — быць у краіне, дзе можна адчуваць сябе свабоднай. І не баяцца.