Praŭładnyja arhanizacyi prapanavali biełarusam ananimna vykazacca pa «kirunkach raźvićcia na piacihodku». A ludzi vykłali svoj bol

«Štab patryjatyčnych sił», kudy ŭvajšli praŭładnyja arhanizacyi i sacyjołahi, prapanavaŭ biełarusam padzialicca idejami pa raźvićci krainy na najbližejšyja piać hadoŭ. Prajekt nazvali «Narodnaja piacihodka», na asnovie pažadańniaŭ ludziej źbiralisia «akreślić kontury idealnaha vobraza Biełarusi». Mierkavańni źbirali ananimna praz sajt mierkavańnie.bieł. Tolki voś zamiest «idealnaha vobrazu» namalavałasia zusim inšaja karcina — ludzi skardzilisia na drennyja darohi, brudnuju vadu, śmiećcie, daŭhabudy i karupcyju miascovych čynoŭnikaŭ. «Lusterka» pry dapamozie Belpol atrymała častku vynikaŭ hetaha «daśledavańnia».

Chacieli «akreślić kontury «idealnaha vobrazu» Biełarusi»

Sajt mierkavańnie.bieł zapracavaŭ u kastryčniku 2024 hoda, paviedamleńni pra heta źjavilisia ŭ biełaruskich praŭładnych ŚMI i dziaržorhanaŭ. Ludziej zaklikali ananimna «prapanavać kirunki raźvićcia najvažniejšych śfier našaha žyćcia, vykazać svaje idei, prapanovy, zaŭvahi i čakańni na najbližejšuju piacihodku».

Arhanizatarami vystupili praŭładnyja sacyjołahi z «Biełaruskaha instytuta stratehičnych daśledavańniaŭ» (BISD), a taksama hramadskija abjadnańni, jakija nazvali siabie «Štab patryjatyčnych sił». U jaho ŭvachodziać Fiederacyja prafsajuzaŭ Biełarusi, «Biełaruskaje tavarystva «Viedy», «Biełaja Ruś», BRSM, «Biełaruski sajuz aficeraŭ», «Patryjoty Biełarusi» i «Biełaruskaje hramadskaje abjadnańnie vieteranaŭ». Jany abiacali, što «najbolš pradumanyja» idei ŭličać u Prahramie sacyjalna‑ekanamičnaha raźvićcia Respubliki Biełaruś na 2025-2030 hady, a taksama pry padrychtoŭcy paradku Usiebiełaruskaha narodnaha schodu.

«Meta ekśpiertnaha dyjałohu — z ulikam hramadskaj dumki akreślić kontury «idealnaha vobrazu» Biełarusi na siarednieterminovuju pierśpiektyvu», — nie skupilisia jany na pafasnyja farmuloŭki.

Praŭda, jak akazałasia, ludziej chvalujuć nie «kontury» idealnaj Biełarusi, a mnostva całkam kankretnych prablem.

Što atrymałasia

Pavodle źviestak na sakavik 2025 hoda, na zaklik paŭdzielničać adhuknulisia bolš za šeść tysiač čałaviek, pakinuta 2477 vodhukaŭ, vynikaje z analityčnaj zapiski, jakuju «Lusterka» atrymała dziakujučy Belpol. Bolšaść adkazaŭ — kala 86% — «źjaŭlajucca inicyjatyvami i prapanovami, u tym liku stratehičnaha charaktaru», pišuć aŭtary ź BISD.

Palityčnyja pytańni ŭ vynikovych materyjałach u pryncypie nie zhadvajucca. Albo ludzi pra heta nie pisali, albo analityki vyrašyli praihnaravać hetyja temy. Niekalki čałaviek chvalili Łukašenku ci zhadvali jaho ŭ svaich prapanovach, chtości navat prapanavaŭ źniać sieryjał pra jaho.

Ahraharadok Baravoje Lelčyckaha rajona. Fota: tam_erm, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org

U cełym ža praŭładnyja analityki pryjšli da vysnovy, što ludziej bolš za ŭsio chvaluje ŭparadkavańnie miascovaści.

U analityčnaj zapiscy dla Savieta ministraŭ aŭtary vyłučyli 12 «klučavych kirunkaŭ», apisanych davoli ahulnymi słovami. Naprykład, «pavyšeńnie dastupnaści sacyjalnych abjektaŭ» i «ŭparadkavańnie pustujučych i niedahledžanych terytoryj».

A voś uładam na miescach pierasłali ŭžo niepasredna paviedamleńni respandentaŭ, nazvaŭšy heta «pramoj movaj hramadzian z zachavańniem stylistyki, aŭtarskaj arfahrafii i punktuacyi».

Dziasiatki ludziej apisali svaje łakalnyja «boli»: kahości turbujuć drennyja darohi, kahości — daŭhabud, chtości skardzicca na karupcyju načalstva.

«Kali pažarnaja ci chutkaja — nie dajeduć»

Niekalki čałaviek paskardzilisia na kankretnyja darohi, prajezdy i masty.

«Zaasfaltujcie i vyraŭniajcie bietonnaje pakryćcio na ŭčastku darohi M3 ad Minska da Łahojska… Pralnaja doška. Staražytnaja bietonnaja daroha, jakaja zabivaje chadavuju častku aŭtatranspartu».

Tak pakryćcio trasy M3 vyhladała ŭ 2013 hodzie. Fota: Tut.by

U listapadzie 2024 hoda ŭračysta adkryli paśla rekanstrukcyi inšy ŭčastak hetaj trasy — 15 kiłamietraŭ pamiž Łahojskam i Pleščanicami. Darečy, u jakaści pakryćcia vybrali nie asfalt, a cemientabieton, bo termin jaho słužby i «vynoślivaść» našmat vyšejšyja. Madernizacyju mahistrali paabiacali praciahnuć dalej u napramku Viciebska. A voś pra ramont učastka pamiž Minskam i Łahojskam pakul niama infarmacyi.

«Jość vialikaja kalektyŭnaja zaŭvaha da abłasnoha horada Bresta — vydatny pryhraničny horad, jaki prymaje šmat haściej, ale jak moža zastavacca ŭ takim vyhladzie most da čyhunačnaha vakzała??? Jamu ŭžo vielmi šmat hadoŭ — jak padniacca pasažyram z bahažom?! Invalidam?! Staryja ludzi?! Administracyja horada kali-niebudź bačyła, jak heta adbyvajecca?! 21 stahodździe!»

Tak most na bresckim vakzale vyhladaŭ u 2019 hodzie. Fota: brestcity.com

U 2018 hodzie na hetym moście abiacali abstalavać pandus, ale, padobna, hetaha nie zdaryłasia. U 2023 hodzie ŭ miascovych uładaŭ znoŭ spytali nakont rekanstrukcyi mosta, adkaz byŭ takim: «Piešachodny most na stancyi Brest-Centralny byŭ pabudavany ŭ 1990 hodzie pavodle prajektnaj dakumientacyi. Ciapier hety piešachodny most znachodzicca ŭ technična spraŭnym stanie i jaho rekanstrukcyja nie płanujecca».

«U nas u vioscy Łukašyna Minskaj vobłaści Dziaržynskaha rajona pastajannaja prablema z darohaj pa vuł. Centralnaj. Usie zvaroty, jakija rabilisia ŭ ŽKH, staršyni, VRK, nie dajuć vynikaŭ. Pryjazdžajuć, nasypajuć drobnaha piasku, razraŭnoŭvajuć, dajuć adpisku, što ŭsie likvidavali i źjazdžajuć, ale prablema tak i zastałasia. Vosieńniu i viasnoj piasok razmyvajecca, bo hetaja daroha raźmieščanaja nižej za ŭzrovień susiednich paloŭ, i na lehkavym aŭtamabili prajechać niemahčyma. Pieražyvajem, što, kali viasnoj pryjdziecca vyklikać chutkuju dapamohu, to jana prosta nie zmoža da nas zajechać».

Vierahodna, taja samaja prablemnaja daroha. Ilustracyja z artykuła «Vikipiedyi». Fota: wikipedia.org

«Viosku ad ažyŭlenaj darohi adździalała aleja. Hady z čatyry tamu jaje vykarčavali. Dažynki pravodzili. Tam samy vysoki punkt. My navat nie padazravali, jakija mocnyja viatry ŭ nas. Ciapier śnieh ź sielhaspaloŭ vydzimaje na darohu pastajanna. Technika nie spraŭlajecca. Ź vioski ni vyjechać, ni vyjści, dva šlachi pierakrytyja vializnymi zanosami. Kali pažarnaja ci chutkaja — nie dajeduć».

«Pabudujcie, kali łaska, most praz Prypiać Alšany — Mikaševičy. Stolinski rajon staŭ sielhaschabam pa pradukcyi. Biaskoncaja kolkaść šmattanažnych fur jedzie pa vioskach kruhły hod u abjezd na Žytkavicki most. Usim budzie zručniej pry najaŭnaści pramoj na bujnuju raźviazku Mikaševičy — Minsk — Homiel — Brest i dalej».

«U horadzie-spadarožniku [Minska] Fanipali jość vulicy, jakim užo 40 hadoŭ, jany pa-raniejšamu hruntavyja! Čamu takaja niespraviadlivaść? Čamu ŭ Dziaržynsku jość vulicy, jakija ŭžo dvojčy asfaltavanyja, a centralnyja i trojčy. A ŭ Fanipali 70 pracentaŭ vulic hruntavyja. Žychary nie bačać płanaŭ asfaltavańnia, niama nijakaj nadziei, nijakich abiacańniaŭ i terminaŭ!» 

«Z chvorymi nahami i pałačkaj chodzim uvierch-uniz»

Ludzi taksama dasłali mnostva skarhaŭ bytavoha płanu: na vadu, elektryčnaść, lifty, jakija nie pracujuć.

«U h. p. Smalavičy (vierahodna, havorka pra Śmiłavičy — zaŭv.) Červieńskaha rajona pa cotnym baku vulicy Dziaržynskaha nie zabiaśpiečvajecca elektrazabieśpiačeńnie napruhaj 220 Vt. Padstancyja, jakaja pavinna zabiaśpiečvać heta napružańnie, znachodzicca na dalokaj adlehłaści ad hetaj vulicy. Heta pryvodzić da taho, što nie pracujuć elektraprybory: lampački aśviatleńnia, mikrachvaloŭki i da t. p., admoŭna adbivajecca na pracy chaładzilnikaŭ. Prośba razabracca ŭ hetym pytańni i abaviazać adpaviednyja słužby ŭstalavać narmatyŭnaje napružańnie ŭ elektrasietki kruhłasutačna».

«Prapanuju madernizavać elektrasietki ŭ v. Dumičy Kapylskaha r-na Minskaj vobł. i dać mahčymaść padklučać elektraaciapleńnie ŭ damy (1978 hoda słupy i pravady), jašče abnavić asfalt, z 1990 hoda nikoli nie abnaŭlaŭsia. Dziakuj!»

«Žyvu ŭ horadzie Salihorsku ŭsio žyćcio. Vadapravodnaja vada prosta ahidnaj jakaści: vielmi šmat solaŭ žorstkaści, pachnie chłoram. Haračaja vada rehularna pieratvarajecca ŭ karyčnievuju. Pa standarcie ŭ nas pavinna być vada pitnoj jakaści».

Aficyjna miascovyja ŭłady paviedamlali, što vada ŭ «kantrolnych punktach» Salihorska «adpaviadaje pakazčykam biaśpieki».

«Chodziać čutki, što «pačniecca ramont u hałoŭnym korpusie BDU (pr. Niezaležnaści, 4) nie raniej za krasavik, a moža i paźniej, jak vydzielać hrošy». Ale! 15 lutaha adklučyli abodva lifty. A ŭ nas navučajucca studenty, jakija pierasoŭvajucca na invalidnych vazkach, jość studentka ślapaja, a vykładčykaŭ, jakim užo za 70 hadoŭ, taksama šmat! I voś z chvorymi nahami i pałačkaj chodzim uvierch-uniz».

«Kali, narešcie, źjaviacca aŭtobusnyja prypynki (pad dacham) kala vioski Sakaŭka Smalavickaha rajona? Kiroŭcy maršrutak nie chočuć spyniacca, bo heta parušeńnie PDR. Jeździać školniki».

« U rajonie raki Isłač Vałožynskaha rajona, vioska Kijaviec, abryŭ. Vielmi raźvityja spłavy na bajdarkach, turyzm u namiotach. Ludzi vielmi zabrudžvajuć terytoryju, treba brać hrošy z mašyn i za hetyja hrošy arhanizavać prybiralni i prybirańnie lesu».

«Narod biaduje, a čyny balujuć»

Niekatoryja skarhi vyhladajuć jak pramy dakor miascovym uładam: dzieści šmat hadoŭ nie mohuć pabudavać novuju škołu, a dzieści ahułam składana žyć i niama kudy pajści.

«Horad Biaroza, Bresckaja vobłaść. Nam nieabchodnaja siaredniaja škoła № 4, jakaja pa płanach pavinna ŭžo zdavacca ŭ ekspłuatacyju ŭ 2023-2024. Ale raboty nie pačalisia navat pa prajektavańni pa stanie na listapad 2024 hoda. Vielmi chaciełasia b, kab prablema zahruzki siarednich škoł u našym horadzie nie zastałasia ŭ cieni. U horadzie niama nivodnaj ustanovy adukacyi, jakaja była b pabudavana paśla 1993 hoda! Za 30 hadoŭ nivodnaj novaj ahulnaadukacyjnaj škoły, nivodnaha novaha dziciačaha sadka!»

Ciapier u Biarozie dziejničajuć try siarednija škoły, uźviadzieńnie čaćviortaj miascovyja ŭłady nazyvali «hałoŭnym budaŭničym prajektam piacihodki» ŭ publikacyi 2021 hoda. Pakul miascovyja ŚMI nie paviedamlali pra pačatak budoŭli, ci idzie jana ciapier — nieviadoma.

«Kali łaska, zapuścicie ŭ ahraharadok Ščomyślica narmalny haradski transpart, praviadzicie narmalnaje optavałakno, zamacujcie za najbližejšaj paliklinikaj u Minsku (na Čačota, naprykład, a nie ŭ dalokaj Sieńnicy). Na moj pohlad, nasielenyja punkty, raźmieščanyja za 5-10 km ad Mienska, para ŭžo i ŭklučać u skład horada, jak heta było z Sokałam i Nacyjanalnym aeraportam «Minsk», značyć, usio mahčyma, było b tolki žadańnie. Ci chacia b stvaryć staličnyja cyvilizavanyja ŭmovy dla žyćcia ludziej (a nie «chutary z Paleśsia», jak jość ciapier)».

Pačatak ahraharadka Ščomyślica. Fota: wikipedia.org

«Śfiera ŽKH, sielskaja haspadarka Vilejskaha rajona — sucelnaja karupcyja i kradziež siarod kiraŭnikoŭ pry ŭdziele staršyni rajvykankama. Narod biaduje, a čyny balujuć!!!»

U śniežni 2024 hoda sud Vilejskaha rajona vynies prysud hramadzianinu B., jakomu inkryminavali atrymańnie chabaru za pryjarytetny vybar kampanii ŭ jakaści pastaŭščyka dla patreb pradpryjemstva pry zaklučeńni ździełak. Pra masavyja karupcyjnyja pracesy ŭ hetym rehijonie niama infarmacyi.

«U Bresckaj vobłaści jość ahraharadok Alšany, u jakim dla dziaciej niama naohuł ničoha… Akramia škoły, niama ni hurtkoŭ, ni basiejna. Chaciełasia b, kab u takim hustanasielenym ahraharadku raźvićcio dziaciej zajmała taksama niejkuju ŭvahu. U hetym nasielenym punkcie šmat šmatdzietnych siemjaŭ, a hiniekołaha ŭ miascovaj ambułatoryi dahetul niama. Niama i choć by maleńkaha parku, jaki chaciełasia b bačyć, dzie možna było b prahulacca, pakatacca pa rovarnych ściežkach, nie bajučysia, što ciabie sabje mašyna». 

Kamientary da artykuła