Najbujniejšy ŭ śviecie teleskop, nazvany ŭ honar dački emihrantaŭ ź Vilni, pieradaŭ pieršyja FOTY kosmasu
Kamanda absiervatoryi Viery K. Rubin apublikavała pieršyja zdymki, zroblenyja novym teleskopam, jaki ličać samym vialikim z sučasnych naziemnych teleskopaŭ. Jaho budavali 15 hadoŭ u čylijskich Andach.
Patrojnaja tumannaść na pieršych zdymkach kosmasu, atrymanych absiervatoryjaj imia Viery K. Rubin. Fota: Wikimedia Commons
Čakajecca, što teleskop zmoža zafiksavać miljony vielmi drobnych kaśmičnych abjektaŭ — naprykład, novyja asteroidy, piša vydańnie The Insider.
Adzin ź pieršych zdymkaŭ, atrymanych teleskopam, — fatahrafii Patrojnaj tumannaści i tumannaści Łahuna ŭ Mlečnym Šlachu. Hetyja vyjavy — kampazit z 678 asobnych zdymkaŭ, zroblenych na praciahu 7 hadzin. Jak adznačaje CNN, na ich možna bačyć vobłaki hazu i pyłu, jakija raniej nie daśledavalisia.
Absiervatoryja imia Viery K. Rubin u čylijskich Andach na fonie Mlečnaha Šlachu. Fota: Wikimedia Commons
Absiervatoryja imia Viery K. Rubin — heta najbujniejšy naziemny teleskop, jaki budavali kala 15 hadoŭ u čylijskich Andach dla ahladu ŭsiaho Paŭdniovaha nieba kožnyja niekalki načej. Absiervatoryja nazvana ŭ honar astranoma Viery Rubin, jakaja daśledavała chutkaść kručeńnia hałaktyk i čyje adkryćci paćvierdzili isnavańnie ciomnaj materyi. Jaje baćka, Piesach Kabčeŭski, naradziŭsia ŭ Vilni ŭ siamji palčatnika, jakaja ŭ pačatku XX stahodździa pierabrałasia ŭ ZŠA.
Vyraznyja zdymki zornaha nieba teleskopu dazvalaje rabić jaho kanstrukcyja. Jon maje lusterka dyjamietram 8,4 mietra, jakoje pracuje z hihanckaj ličbavaj kamieraj vahoju 2,8 tony, pamiery jakoj padobnaja da nievialikaha aŭtamabila.
Kamiera zdolnaja zachoplivać vobłaść nieba, ekvivalentnuju 45 dyskam poŭnaha Miesiaca. Heta dazvalaje fatahrafavać nieba z detalizacyjaj, jakoj da hetaj pary nielha było atrymać.
Patrojnaja tumannaść i tumannaść Łahuna na pieršych zdymkach kosmasu, atrymanych absiervatoryjaj imia Viery K. Rubin. Fota: rubinobservatory.org
Aficyjnyja pieršyja navukovyja nazirańni ŭ absiervatoryi, jakija taksama nazyvajuć «pieršym śviatłom», pryznačanyja na 4 lipienia. U toj čas jak inšyja naziemnyja i kaśmičnyja teleskopy štohod adkryvajuć kala 20 tysiač asteroidaŭ, miarkujecca, što absiervatoryja Rubin zmoža zafiksavać miljony takich abjektaŭ za pieršyja dva hady pracy.
Pieršyja zdymki kosmasu, atrymanyja absiervatoryjaj imia Viery K. Rubin. Fota: rubinobservatory.org
Asnoŭny prajekt absiervatoryi — Ahlad spadčyny kosmasu i času (Legacy Survey of Space and Time — LSST) — startuje ŭ kancy 2025 hoda. Na praciahu dziesiaci hadoŭ teleskop kožnuju noč budzie skanavać usio nieba paŭdniovaha paŭšarja, stvarajučy svojeasablivy «film» z transfarmacyj Suśvietu ŭ zvyšvysokim razroźnieńni.
Pieršyja zdymki kosmasu, atrymanyja absiervatoryjaj imia Viery K. Rubin. Fota: rubinobservatory.org
«Rubin dazvolić nam vyvučać hałaktyki i zorki Mlečnaha Šlachu, abjekty ŭ Soniečnaj sistemie zusim pa-novamu. Pakolki jon robić zdymki načnoha nieba chutka i časta, my možam vyjaŭlać miljony abjektaŭ, jakija źmianiajucca, litaralna kožnuju noč», — kaža doktar Aaron Rudman, prafiesar fiziki elemientarnych čaścic i astrafiziki ŭ Nacyjanalnaj paskaralnaj łabaratoryi Stenfardskaha ŭniviersiteta.
Pa jaho słovach, teleskop moža stać «mašynaj adkryćciaŭ». Naprykład, ź jaho dapamohaj daśledčyki chočuć bolš padrabiazna vyvučyć pryrodu ciomnaj materyi.
Pieršyja zdymki kosmasu, atrymanyja absiervatoryjaj imia Viery K. Rubin. Fota: rubinobservatory.org
Štodnia absiervatoryja budzie źbirać kala 20 terabajtaŭ infarmacyi, a za dziesiacihodździe nazapasić bazu abjomam bolš za 500 pietabajtaŭ. U jaje trapiać miljardy niabiesnych cieł i tryljony asobnych vymiareńniaŭ. Pry hetym usia baza danych budzie adkrytaj dla navukoŭcaŭ usiaho śvietu — kožny zmoža zrabić svajo adkryćcio, navat nie źviazanaje z asnoŭnymi metami misii.