Na Brestčynie znoŭ šukajuć mahčymaści pazbavić pryhaženny pomnik achoŭnaha statusu. Zahad pastupiŭ źvierchu

Paśla publikacyi pra žadańnie pazbavić ruiny kaścioła ŭ Jaźvinach achoŭnaha statusu miascovyja ŭłady zajaŭlali, što heta ŭsio fejk. Adnak novyja źviestki pakazvajuć, što heta metanakiravanaja palityka, jakaja pravodzicca pa ŭsioj vobłaści. 

Siadziba Puzynaŭ u Hrymiačy Kamianieckaha rajona. Fota: Virtualnyj Briest

Ciapier miascovyja ŭłady šukajuć tych, chto dapamoža im abhruntavać, čamu treba pazbavić achovy častku siadziby kniazioŭ Puzynaŭ u Hrymiačy Kamianieckaha rajona.

Dakumient, jaki rassyłajuć miascovyja orhany, apublikavaŭ telehram-kanał «Spadčyna». U im u prajektnych arhanizacyj i śpiecyjalistaŭ prosiać dać infarmacyju pra canu na padrychtoŭku navukovaha zaklučeńnia pra toje, što niemahčyma navukova abhruntavana adnavić abjekty na terytoryi Hrymiackaj siadziby.

U pryvatnaści, havorka idzie pra try haspadarčyja siadzibnyja pabudovy, kamiennuju aharodžu i brukavanku, jakaja viadzie da siadziby.

List, jaki rassyłajecca pa prajektnych arhanizacyjach ad vykankamaŭskaha Centra pa zabieśpiačeńni dziejnaści biudžetnych arhanizacyj Kamianieckaha rajona. Fota: telehram-kanał «Spadčyna»

Farmuloŭka ab «niemahčymaści navukova abhruntavanaha adnaŭleńnia nieruchomaj materyjalnaj historyka-kulturnaj kaštoŭnaści» sustrakajecca ŭ Kodeksie ab kultury ŭsiaho raz — u artykule pra pazbaŭleńnie achoŭnaha statusu.

Adkaz na zapyt patrabujuć ad arhanizacyj dać da 27 lipienia, a taksama paviedamić, ci buduć tyja ŭdzielničać u nastupnaj dziaržaŭnaj zakupcy. Ad tych, chto nie źbirajecca ŭdzielničać u hetaj niadobrasumlennaj spravie — patrabujuć dać tłumačeńnie pryčyny. 

Achova

Siadziba ŭ Hrymiačy ŭ składzie muravanaha pałaca, parku i haspadarčych pabudoŭ była ŭ 1980-ja hady ŭniesiena ŭ Zbor pomnikaŭ historyi i kultury Biełarusi — aficyjny pieralik abjektaŭ, jakija byli ŭziatyja pad achovu dziaržavy. U 2002 hodzie siadziba ŭ tym ža składzie była pieraniesiena ŭ novastvorany Dziaržaŭny śpis historyka-kulturnych kaštoŭnaściej Biełarusi, atrymaŭšy status pomnika respublikanskaha značeńnia. 

Prajekt zon achovy z abaznačanymi reštkami haspadarčych pabudoŭ i butavaj aharodžy jak kaštoŭnych častak siadziby. 

U 2014 hodzie byŭ zaćvierdžany prajekt zon achovy, u jakim byli abaznačany čatyry haspadarčyja pabudovy i reštki kamiennaj aharodžy jak toje, što achoŭvajecca naroŭni z pałacam i parkam. Ich znos zabaronieny.

U 2022 hodzie ŭ miežach pastajannaha pracesu ŭdakładnieńnia Dziaržaŭnaha śpisu, jaki pravodzicca Ministerstvam kultury, byŭ źmienieny skład siadziby ŭ Hrymiačy: źjaviłasia ŭdakładnieńnie pra kolkaść haspadarčych pabudoŭ, a taksama ŭklučany frahmienty aharodžy i brukavanki. 

Pakolki heta pomnik respublikanskaha značeńnia, takija źmieny pavinny byli razhladacca i zaćviardžacca admysłovaj Biełaruskaj respublikanskaj navukova-mietadyčnaj radaj, jakaja paličyła abhruntavanym dapoŭnić Dziaržaŭny śpis hetymi abjektami. 

Siadziba Puzynaŭ

Reštki syravarni pry Hrymiackaj siadzibie. Fota: Hłobus Biełarusi

Dakładnych źviestak ab zasnavańni siadziby ŭ piśmovych krynicach niama. Daśledčyk sadova-parkavaha mastactva Anatol Fiedaruk ličyć, što siadzibu zasnavali ŭ siaredzinie XIX stahodździa pradstaŭniki rodu Visłockich, ale architekturnyja asablivaści siadzibnaha doma dazvalajuć śćviardžać, što jon byŭ zakładzieny paźniej, u druhoj pałovie stahodździa, kali Hrymiačaj vałodaŭ kniažacki rod Puzynaŭ, jaki vyvodziŭ svajo pachodžańnie ad Rurykavičaŭ. 

Reštki adnoj z haspadarčych pabudoŭ siadziby, składzienaj z butavaha kamieniu. Fota: Hłobus Biełarusi

Pałacava-parkavy ansambl raźmieščany ŭ malaŭničym miescy pobač ź vioskaj Hrymiača na pahorku ŭ vyhinie raki Pulvy. Ansambl siadziby składajecca z muravanaha pałaca, nievialikaha piejzažnaha parku, niekalkich haspadarčych pabudoŭ. 

Viadoma, što ŭ siaredzinie XIX st. u majontku mieŭsia haspadarčy dvor, dziejničali kuźnia, dva zajeznyja dvary, młynok, vadziany i vietrany młyny, vinakurnia. Jakoje pryznačeńnie mieli haspadarčyja pabudovy, jakija źbierahlisia da našaha času, dakładna nieviadoma.

Pa źviestkach Fiedaruka, składzieny z cehły budynak byŭ syravarniaj, a dźvie pabudovy, składzienyja z butavaha kamieniu — ladoŭniaj i śviranam. 

Kamu zaminaje brukavanka i syravarnia

Situacyja ź siadzibaj u Hrymiačy dziŭnaja najpierš tym, što achoŭnaha statusu chočuć pazbavić nie ŭsiu siadzibu, a častku jaje nieadjemnych elemientaŭ. Možna było b padumać, što robicca heta, kab spraścić ułaśniku adnaŭleńnie pomnika historyi i kultury. 

Reštki adnoj z haspadarčych pabudoŭ siadziby, składzienaj z butavaha kamieniu. Fota: Hłobus Biełarusi

U 2011 hodzie siadzibu vykupała bresckaje pradpryjemstva «VeskaBieł», ale praź finansavyja ciažkaści da pieršaha etapu restaŭracyi, jaki ŭklučaŭ adnaŭleńnie dachu i madernizacyju paddaškavaha pierakryćcia, prystupili tolki ŭ śniežni 2016 hoda. Raboty pa prajekcie, raspracavanym «Biełrestaŭracyjaj», pavinny byli skončycca praź niekalki miesiacaŭ — u pačatku sakavika 2017 hoda, ale nie skončanyja dahetul. 

Chutčej za ŭsio, siadzibu ŭ pryvatnaha ŭłaśnika, praz toje, što jon nie zmoh davieści pačatyja raboty da kanca, zabrali nazad u dziaržaŭnuju ŭłasnaść. Tak što kali dziaržava i choča kamuści spraścić žyćcio, pazbaviŭšy častku siadziby achovy, to tolki sabie.

Pamiatajučy pra niadaŭni vypadak z pošukam śpiecyjalistaŭ, jakija b abhruntavali pazbaŭleńnie achovy ruin kaścioła Śviatoha Ducha ŭ Jaźvinach Drahičynskaha rajona, jaki znachodzicca na bałansie miascovych orhanaŭ, možna pryjści da vysnovy, što hetyja dva vypadki źviazanyja.

Ramantyčnaja brukavanka, jakaja viadzie ŭ siadzibu Puzynaŭ. Fota: Hłobus Biełarusi

Paśla rozhałasu pry vyklučeńnie kaścioła ź Dziaržaŭnaha śpisu, miascovyja ŭłady zajavili, što nie źbirajucca hetaha rabić i nazvali infarmacyju pra heta fejkam.

Ale, jak daviedałasia «Naša Niva», daručeńnie «aptymizavać» Dziaržaŭny śpis historyka-kulturnych kaštoŭnaściej pa ŭsich rajonach Bresckaj vobłaści idzie ad kiraŭnictva abłvykankama.

Voś užo amal hod, sa žniŭnia 2024 hoda, pasadu staršyni Bresckaha abłvykankama zajmaje Piatro Parchomčyk, były ministr pramysłovaści i namieśnik premjer-ministra, jaki bolšuju častku žyćcia adpracavaŭ na zavodzie.

U pačatku lutaha 2025 hoda Parchomčyk z pracoŭnym vizitam naviedaŭ Kamianiecki rajon, u tym liku pałac Sapiehaŭ-Patockich u Vysokim i siadzibu Puzynaŭ u Hrymiačy.

U dziaržaŭnych miedyja adznačałasia, što ŭ Hrymiačy ŭłaśnik navioŭ paradak i pryniaŭ pieršačarhovyja supraćavaryjnyja miery na pomniku, ale adnavić restaŭracyjnyja pracy tak i nie zmoh. Kiraŭnik vobłaści pastanaviŭ: «Zachavać — nielha stracić!»

U pačatku krasavika na terytoryi Hrymiackaj siadziby, da jakoj nie było spraŭ šmat hadoŭ, miascovyja čynoŭniki praviali subotnik. A ŭ kancy lipienia ŭžo pačali pošuk tych, chto abhruntuje vyviadzieńnie haspadarčych pabudoŭ, aharodžy i brukavańni siadziby z-pad achovy.

Nielha pradkazać, ci adhukniecca niechta sa śpiecyjalistaŭ na takuju nieetyčnuju prapanovu, ale kali sprava pojdzie dalej, bo siabry Navukova-mietadyčnaj rady pry Minkultury buduć pastaŭlenyja ŭ niajomkuju situacyju: pryznać, što try hady tamu jany nie mieli racyi, kali sami ž dadavali hetyja abjekty ŭ Dziaržaŭny śpis. 

Kamientary da artykuła