Pacierki z marskich lilej, jakim sotni miljonaŭ hadoŭ. Na Biełarusi tysiačahodździami rabili ŭpryhažeńni z akamianiełaściej

Siońnia marskija lilei ŭ vyhladzie skamianiełych reštkaŭ možna sustreć tolki ŭ muziejach, ale tysiačy hadoŭ tamu našyja prodki bačyli ŭ hetych staražytnych artefaktach vydatny materyjał dla stvareńnia ŭpryhažeńniaŭ.

Akamianiełaja marskaja lileja. Fota: telehram-kanał «Pieršabytnaja archieałohija ŭ kantekście»

Pra ŭpryhažeńni ź niezvyčajnaha materyjału raspaviadaje telehram-kanał «Pieršabytnaja archieałohija ŭ kantekście», jaki viadzie archieołah Alaksandr Vašanaŭ ź Instytuta historyi NAN Biełarusi.

Estetyčnyja akamianiełaści

Marskija lilei (Crinoidea) — heta staražytnyja marskija žyvioły, jakija žyli na terytoryi sučasnaj Biełarusi jašče ŭ paleazojskuju eru, sotni miljonaŭ hadoŭ tamu. Marskija lilei nie vymierli, jany dahetul žyvuć u marach pa ŭsim śviecie. Ich najbližejšyja svajaki — marskija zorki i marskija vožyki. 

Akamianiełyja frahmienty ściobłaŭ marskich lilej u vyhladzie zoračak, znojdzienyja ŭ štacie Juta. Fota: Wikimedia Commons

Pareštki staražytnych marskich lilej dajšli da nas tolki ŭ vyhladzie akamianiełaściej, niezvyčajny vyhlad jakich zdaŭna rabiŭ ich pryvabnymi dla ludziej.

Na terytoryi Biełarusi znachodki akamianiełaściej marskich lilej prymierkavany da krajavych ledavikovych utvareńniaŭ i azior. Našy prodki pabačyli ŭ ich vydatny materyjał dla ramiastva. 

Vykarystańnie pacierak z marskich lilej na Biełarusi achoplivaje nievierahodna doŭhi časavy adrezak — z kanca palealitu da rańniaha žaleznaha vieku. Heta značyć, što roznyja supolnaści na našych ziemlach praciahvali vykarystoŭvać adzin i toj ža materyjał na praciahu dziasiatkaŭ stahodździaŭ. Asabliva ŭražvaje, što ŭ rukach staražytnych majstroŭ akazvalisia skamianiełaści, jakim užo byli sotni miljonaŭ hadoŭ.

Staražytnyja ŭpryhažeńni sa staražytnaha materyjału

Najčaściej archieołahi znachodziać asobnyja členiki ściabła z charakternaj skraznoj adtulinaj u centry. Hetyja pacierki mohuć mieć roznyja formy: ad prostych akruhłych da składanych zorkapadobnych.

Pacierki z akamianiełych marskich lilej, znojdzienyja na terytoryi Biełarusi. Fota: telehram-kanał «Pieršabytnaja archieałohija ŭ kantekście»

Adzin z najbolš značnych prykładaŭ na Biełarusi pachodzić z pomnika Kavalcy 4. Tut znojdzieny pacierki z Crinoidea, jakija datujucca biolinhskim paciapleńniem (intestadzijałam) — prykładna 12 420 hadoŭ tamu. Heta aznačaje, što tradycyja vykarystańnia takich upryhažeńniaŭ viadomaja jašče z poźniaha palealitu.

U apošnija hady archieołahi ŭsio čaściej znachodziać padobnyja artefakty. Hieahrafija znachodak achoplivaje roznyja kutki Biełarusi: Asaviec 2 (Biešankovicki rajon), Biarešča 1 (Lepielski rajon), Zadzieŭskaje 1 (Pastaŭski rajon), Klišyna 3 (Krupski rajon) i navat małoje haradzišča na Miency epochi rańniaha žaleznaha vieku.

Anałohii biełaruskich znachodak viadomy z šerahu pomnikaŭ z terytoryi Jeŭropy, dzie jany byli vyjaŭleny jak u kulturnych napłastavańniach, tak i ŭ pachavańniach.

Kožnaje takoje adkryćcio dadaje novyja štrychi da razumieńnia taho, jak staražytnyja ludzi ŭsprymali pryrodnyja materyjały i vykarystoŭvali ich u svaim pobycie i abradach.

Kamientary da artykuła