Byŭ zapisany šarahovaj kopijaj rasijskaha abraza. Restaŭratary raskryli nieviadomy biełaruski baročny abraz XVII stahodździa

Śpiecyjalisty Nacyjanalnaha mastackaha muzieja Biełarusi zaviaršyli restaŭracyju abraza, jaki bolš za 60 hadoŭ ličyŭsia abrazom Maci Božaj Kazanskaj XIX stahodździa. Paśla raskryćcia tvora vyjaviłasia, što pad poźnim zapisam chavaŭsia ŭnikalny pomnik biełaruskaha ikanapisu XVII stahodździa — Adzihitryja Mahiloŭskaja. Abraz pachodzić z toj ža davajennaj kalekcyi, što i stračanyja Kryž Jefrasińni Połackaj i abraz Białynickaj Maci Božaj.

Adzihitryja Mahiloŭskaja paśla restaŭracyi. Skrynšot videa ANT

Hety abraz pastupiŭ u fondy Mahiloŭskaha abłasnoha krajaznaŭčaha muzieja ŭ 1960 hodzie. Doŭhi čas jon znachodziŭsia ŭ navukova-dapamožnym fondzie i nie ekspanavaŭsia. Z časam stan tvora pahoršyŭsia, i było pryniata rašeńnie adpravić jaho na restaŭracyju ŭ Nacyjanalny mastacki muziej, paviedamlaje telekanał ANT.

«Biezumoŭna, my pryniali hetaje rašeńnie, my ryzyknuli, i ryzyka była apraŭdanaja», — adznačyŭ Jaŭhien Biełavusaŭ, dyrektar Mahiloŭskaha abłasnoha krajaznaŭčaha muzieja imia Je. R. Ramanava.

Adkryćcio pad płastami času

Abraz Adzihitryja Mahiloŭskaja pierad poŭnamaštabnaj restaŭracyjaj. Skrynšot videa Biełaruś 4

Papiarednija renthienaŭskija daśledavańni pakazali najaŭnaść pad vierchnim płastom bolš rańniaha žyvapisu. U pracesie restaŭracyi ekśpierty źniali poźnija napłastavańni akademičnaha žyvapisu XIX stahodździa, kab adkryć samy kaštoŭny aŭtentyčny słoj — tempierny žyvapis XVII stahodździa z pazałotaj i raźboj. Dziakujučy sučasnym technałohijam śpiecyjalisty zmahli daśledavać usie hetyja słai, kožny ź jakich faktyčna źjaŭlaŭsia asobnym tvoram mastactva svajho času, i viarnuć staražytny abraz faktyčna biez strat.

Abraz Adzihitryja Mahiloŭskaja ŭ čas restaŭracyi. Skrynšot videa ANT

«Na majo ździŭleńnie, heta byŭ taki padarunak, što surjoznych strat praktyčna nie było. Jany niaznačnyja, drobnyja, u asnoŭnym pa pierymietry. Kali abraz raskryvaŭsia, było bačna, što jaho nieadnarazova začyščali ad paciamniełaha łaku — ślady paciortaści, ale pry hetym praktyčna nie paškodžvali aŭtarski žyvapis», — raspavioŭ mastak-restaŭratar Nacyjanalnaha mastackaha muzieja Biełarusi Siarhiej Šaciła.

Na došcy zachavalisia i ślady bytavańnia abraza, naprykład, abpały ad łampady, jakija restaŭratar śviadoma pakinuŭ.

Praces źniaćcia paźniejšych zapisaŭ abraza. Skrynšot videa ANT

Tajamnicy advarotnaha boku

Asobnuju ŭvahu daśledčykaŭ pryciahnuŭ advarotny bok abraza. Tam znojdzieny nadpis hrafitam «Barysa-Hlebskaja carkva», što dazvalaje źviazać tvor z adnym z dvuch chramaŭ na Zadubravienskim pasadzie ŭ Mahilovie (u litaratury isnuje niavyrašanaja nieadnaznačnaść, jaki z chramaŭ u hetym miescy Barysahlebski, a jaki Kryžaŭźvižanski. — NN).

Pamietka «VCH №2» na tylnym baku abraza, jakaja daje padstavy mierkavać, što jon pachodzić z toj ža davajennaj kalekcyi, što i stračanyja Kryž Jefrasińni Połackaj i abraz Białynickaj Maci Božaj. Skrynšot videa ANT

Akramia taho, na tylnym baku vyjaŭlena pamietka «VCH №2». Heta abrevijatura aznačaje «Časovaje zachoŭvańnie» (rusk. Vriemiennoje chranienije). Hetaja detal dała padstavu dla novaj navukovaj viersii: vierahodna, tvor pachodzić ź lehiendarnaha davajennaha Mahiloŭskaha muziejnaha zboru.

Mienavita ŭ hetaj kalekcyi, jakaja dahetul nie adšukanaja, zachoŭvalisia takija nacyjanalnyja śviatyni, jak Kryž Jefrasińni Połackaj i aryhinał abraza Białynickaj Maci Božaj.

Histaryčnaja kaštoŭnaść

Adzihitryja Mahiloŭskaja paśla restaŭracyi. Fota: mogilevnews.by

Śpiecyjalisty adznačajuć vyklučnuju važnaść hetaj znachodki dla biełaruskaj kultury. Pomnikaŭ ikanapisu takoha ŭzroŭniu XVII stahodździa ŭ krainie zachavalisia adzinki. Mastactvaznaŭcy zaŭvažajuć, što najbolš blizkaj pa stylistyčnych rysach da adnoŭlenaj śviatyni źjaŭlajecca znakamitaja Adzihitryja z-pad Słucka, niahledziačy na toje, što słucki abraz starejšy na stahodździe i adnosicca da XVI stahodździa.

«Heta najbolš raspaŭsiudžany ikanahrafičny varyjant abraza Maci Božaj ź Dziciem. Jon raspaŭsiudžany praktyčna na ŭsie našy cudatvornyja abrazy: heta i Barkałabaŭskaja, heta i Tupičeŭskaja, heta i Kucieinskaja Maci Božaja. U nas adzinki tvoraŭ XVI stahodździa, nie kažučy ŭžo pra XV stahodździe, a XVII stahodździe ŭ nas pradstaŭlena dastatkova ścipła. I my rady lubomu tvoru, jaki znoŭ vyjaviŭsia. Heta sapraŭdy adkryćcio abraza», — padkreśliła Alena Karpienka, zahadčyca adździeła staražytnabiełaruskaha mastactva Nacyjanalnaha mastackaha muzieja Biełarusi.

Detali tvaru Maci Božaj paśla restaŭracyi. Skrynšot videa ANT

Raźba pa laŭkasie z baročnymi kvietkavymi matyvami. Skrynšot videa ANT

Detali abraza paśla restaŭracyi. Skrynšot videa ANT

Varta adznačyć, što pa miascovych pablikach i miedyja ŭžo raspaŭsiudziłasia pamyłkovaja infarmacyja pra toje, što pad Adzihitryjaj Mahiloŭskaj XIX stahodździa vyjaŭleny abraz Maci Božaj Kazanskaj XVII stahodździa. Ale abraz ni ŭ viersii XIX stahodździa, ni ŭ viersii XVII stahodździa da jaho nie adnosiŭsia: na abrazach typu Maci Božaj Kazanskaj Dziciatka Chrystos zaŭsiody pakazany pa pojas, u toj čas jak na biełaruskich baročnych abrazach — u poŭny rost.

Viartańnie ŭ ekspazicyju

Tvar Maci Božaj paśla restaŭracyi. Skrynšot videa ANT

U chutkim časie adrestaŭravany abraz pakažuć šyrokaj publicy ŭ Minsku. Pierad hetym dla Adzihitryi vyrabiać ramu — zadača niaprostaja, pakolki za stahodździ draŭlanaja asnova defarmavałasia i nabyła śpiecyfičny vyhin, što patrabuje asablivaha padychodu pry afarmleńni.

Paśla vystavy ŭ stalicy ŭnikalny tvor vierniecca ŭ Mahiloŭ, dzie zojmie pačesnaje miesca ŭ ekspazicyi Muzieja etnahrafii. Varta adznačyć, što žychary Mahilova ŭžo mieli mahčymaść ubačyć śviatyniu letaś u čas «Nočy muziejaŭ», adnak ciapier jana paŭstanie pierad hledačami ŭ svaim sapraŭdnym, histaryčnym abliččy.

Kamientary da artykuła