Na dumku biełarusaŭ, pa-biełarusku razmaŭlajuć sapraŭdnyja patryjoty

Biełaruskaja mova — mova elity i apazicyi, pakazała sacyjałahičnaje apytańnie.

U sakaviku 2012 hoda HKK «Budźma biełarusami!» i łabaratoryja sacyjałahičnych daśledavańniaŭ «Novak» praviali sacyjałahičnaje apytańnie što da nacyjanalnaj identyčnaści biełarusaŭ, staŭleńnia da biełaruskaj movy, histaryčnaj pamiaci. Heta ŭžo druhoje apytańnie na takuju tematyku. Papiaredniaje było ŭ 2009 hodzie. Siońnia kampanija «Budźma biełarusami!» prezientuje častku daśledavańnia, jakaja datyčyć staŭleńnia biełarusaŭ da nacyjanalnaj movy.

Na dumku amal pałovy biełarusaŭ, razmaŭlajuć pa-biełarusku sapraŭdnyja patryjoty (46,7%). Z 2009 hoda hetaja ličba praktyčna nie źmianiłasia.

Adnak zrabiŭsia zaŭvažnym antahanizm pavodle prykmiety staŭleńnia da movy: z adnaho boku, udvaja pavialičyłasia kolkaść tych, chto miarkuje, što ludzi, jakija zaŭždy razmaŭlajuć pa biełarusku, — «elita nacyi»: 5,5% (2009) i 10,4% (2012). Ź inšaha boku, taksama vyrasła mierkavańnie, što heta «apazicyja»:

4,2% (2009%) i 8,9% (2012).

Adnačasova kolkaść tych, što miarkuje, što pa-biełarusku havoryć tolki vioska (stereatyp byŭ stvorany ŭ savieckija časy), praktyčna nie vyras z 2009 hoda i znachodzicca na ŭzroŭni 6,1%. Jašče 29% u pryncypie nie źviartajuć uvahi ha toje, jakoj movaj karystajecca surazmoŭca.

Trendam apytańnia źjaŭlajecca staŭleńnie da biełaruskamoŭnaj rekłamy:

kali ŭ 2009 tolki 37% biełarusaŭ chacieli bačyć bolš rekłamy pa-biełarusku, to ciapier pazityŭna aceńvajuć biełaruskamoŭnuju rekłamu ažno 55,6%.

Kali ž uvohule aceńvać staŭleńnie biełarusaŭ da ŭžytku movy, to možna zrabić vysnovu, što biełarusy pieravažna pazityŭna staviacca da vykarystańnia movy ŭ siamji (51,18%), ź siabrami i kalehami (51,1%), u ŚMI (55,4%), u afarmleńni haradoŭ i vitrynaŭ (64,1%), u rekłamie (55,6%), u palitycy i dziaržaŭnym kiravańni (50,1%).

Niama zhody ŭ biełarusaŭ adnosna pavieličeńnia karystańnia movaj u śfiery adukacyi: 43,3% vykazalisia niehatyŭna i chutčej niehatyŭna, 47,1% — pazityŭna i chutčej pazityŭna.

Niehatyŭnyja acenki pašyreńnia ŭžytku biełaruskaj movy pieravažvajuć u śfiery farmalnych znosin, znosin čałavieka i dziaržavy ci biznesu. Biełarusy nie hatovyja vieści biznes na biełaruskaj movie

Adnak pry ŭsim hetym 47,6% staviacca pazityŭna i bolš pazityŭna da taho, kab samim razmaŭlać pa-biełarusku, što na 7,3% bolš za tych, chto stavicca da hetaha admoŭna ci chutčej admoŭna. Darečy, całkam admoŭna da hetaha staviacca tolki 15,5%.

Padčas apytańnia było zadadzienaje i pytańnie adnosna rodnaj movy respandentaŭ, pry hetym my davali mahčymaść nazvać niekalki movaŭ. U vyniku 57,2% nazvali rodnaj movaj biełaruskaju, a 78,7% — ruskuju. Atrymlivajecca, što 35% (57+78 = 135%) biełarusaŭ majuć dźvie rodnyja movy.

Dziaržaŭnaja palityka ŭ śfiery papularyzacyi biełaruskaj movy taksama demanstruje «efiektyŭnaść»: za dva hady, što prajšli pamiž apytańniami, viedańnie movy biełarusami značna pahoršyłasia. Usio bolej respandentaŭ zajaŭlajuć, što viedajuć movu «pasredna», «drenna» i «vielmi drenna».

Kali ŭ 2009 hodzie 51% apytanych ličyli, što viedajuć movu «dobra» i «vielmi dobra», dyk sioleta takich akazałasia tolki 40%.

Jak i minułym razam, dadzienyja apytańnia hetaha hoda śviedčać pra supiarečnaść pamiž vałodańniem biełaruskaj movaj i jaje vykarystańniem. Pavodle śviedčańniaŭ respandentaŭ, 23,4% ź ich (u 2009 było 34,2%) svabodna vałodajuć biełaruskaj movaj, ale pastajanna karystajucca joju tolki 3,9% (było 5,8%).

U niefarmalnaj abstanoŭcy, u siamji biełaruskuju movu vykarystoŭvajuć čaściej, ale z farmalizacyjaj moŭnaj situacyi abo ŭ situacyi kamunikavańnia ź nieznajomcami šancaŭ, što va ŭžytku budzie biełaruskaja mova, zastajecca ŭsio mienš. Takim čynam, praktyčnaje vykarystańnie biełaruskaj movy łakalizujecca, zamykajecca ŭ vuzkim kole «svaich», što viadzie da ŭžyvańnia abmiežavanaha naboru moŭnych resursaŭ.

Asnoŭnaja pryčyna, ź jakoj respandenty nie ŭžyvajuć biełaruskuju movu, ź ich słovaŭ, — nie drennaje vałodańnie joju, a «adsutnaść biełaruskamoŭnaha asiarodździa». Hetuju pryčynu nazyvajuć 46,5% apytanych suprać 31,1%, jakija ličać pryčynaju ŭłasny niedastatkovy ŭzrovień vałodańnia movaju.

Tablica demanstruje, što biełarusy hatovyja da pasiŭnaha vałodańnia movaj (hladzieć filmy pa-biełarusku i h.d.), «za» vystupaje 36,1% respandentaŭ. Kali ž havorka idzie pra śfiery, dzie patrebnaje aktyŭnaje vałodańnie movaj (umieńnie havaryć, pisać), jak, naprykład, pry karystańni movaj na pracy, «za» vystupaje tolki 18,2% apytanych. Takim čynam, vysnova, što biełarusy hatovyja da «biełarusizacyi», nie vyhladaje nadumanaj: niachaj i ŭ «pasiŭnaj» dla našych suhramadzianaŭ formie, ale jana moža pravodzicca.

Jašče adnym faktam, jaki paćviardžaje hetuju vysnovu, jość toje, što 42,9% respandentaŭ nie zadavolenyja pracaj dziaržavy pa papularyzacyi i raźvićci biełaruskaj movy. Tolki 14,8% biełarusaŭ ličyć, što robicca całkam dastatkova, 34,8% — chutčej dastatkova.

Ličba ŭ 42,9% śviedčyć pra davoli nizkuju, krytyčnuju acenku roli dziaržavy ŭ papularyzacyi movy.

Treba zaŭvažyć, što niahledziačy na ŭsie niehatyŭnyja tendencyi, dastatkova vialikaja kolkaść tych, chto choča mieć mahčymaść karystacca biełaruskaj movaj na pracy i ŭ hramadskich miescach.

Adnak ahulnaja karcina daje padstavy śćviardžać, što samaacenka vałodańnia biełaruskaj movaj zavyšanaja. Abmiežavańnie śfieraŭ užytku movy, redkaja praktyka pryvodzić da źnižeńnia viedaŭ i navykaŭ nastolki, što bolšaść užo z pryčyny drennaha vałodańnia movaj (a nie z pryčyny «drennaha imidžu») nie havoryć pa-biełarusku. Akurat «imidž» biełaruskaj movy za hetyja try hady nie pahoršyŭsia.

«Budźma» pierakananaja: vyniki apytańnia śviedčać, što hramadstva nie tolki niezadavolenaje rolaj biełaruskaj movy, adviedzienaj joj siońnia, ale i čakaje ad uładaŭ i biznesu krokaŭ pa pašyreńni jaje ŭžytku. Pry stanoŭčym imidžy biełaruskaj movy, jaje zapatrabavanaści našymi suhramadzianami padaje ŭzrovień vałodańnia joj. HKK «Budźma biełarusami!» ličyć, što dziaržaŭnyja orhany Biełarusi pavinnyja zrabić pravilnyja vysnovy z vynikaŭ hetaha apytańnia i raspačać kankretnyja zachady pa papularyzacyi biełaruskaj movy. Ale nie padlahaje sumnievu i toj fakt, što sučasnaje hramadstva ŭ vialikaj stupieni zdolnaje da samaarhanizacyi, tamu hramadskim arhanizacyjam i kamiercyjnym ustanovam nie varta čakać dyrektyvy «źvierchu», a samim usio bolš i bolš ukaraniać biełaruskuju movu ŭ svaich kamunikacyjach, što, jak śviedčać vyniki apytańnia, budzie stanoŭča ŭspryniata ich partniorami i klijentami.

Kamientary da artykuła