Часта гэтыя словы прыпісваюцца Міхаілу Мураўёву-Вешальніку, віленскаму генерал-губернатару, душыцелю паўстання Каліноўскага. Часам пішуць нават, што іх сказала Кацярына ІІ. Але дзве гэтыя версіі, найхутчэй, не адпавядаюць рэчаіснасці.
Кацярына ІІ.
Расійская царыца нямецкага паходжання Кацярына ІІ, хоць і далучыла беларускія землі да Расійскай Імперыі, актыўна русіфікаваць вялізную новую тэрыторыю не давала рады, а мо і не бачыла патрэбы.
«Міхаіл Мураўёў таксама не мог сказаць гэтых словаў, — лічыць Аляксандр Фядута, даследчык літаратуры ХІХ стагоддзя, які падрыхтаваў да публікацыі ўспаміны Мураўёва «Нататкі пра кіраванне Паўночна-Заходнім краем і падаўленне ў ім бунту». —
Ён не мог ужыць выраз «рускі поп». Ён быў сапраўды веруючы чалавек і слова «поп» не ўжываў.
Яно ні разу не трапляецца ў яго лістах, успамінах, іншых пісьмовых крыніцах яго аўтарства. А прыпісалі, відаць, таму, што Мураўёў быў вядомай персонай. Дарэчы выраз «Я не з тых Мураўёвых, якіх вешаюць, я з тых, якія вешаюць» таксама прыпісаны Мураўёву. Ён такога не казаў», — упэўнены Аляксандр Фядута.
Найхутчэй, словы пра рускі штык, папа і чыноўніка належаць куратару Віленскай навучальнай акругі ў 1864—1868 Івану Карнілаву.
«Гэта быў мураўёвец, — адзначае Фядута.
— Ён, напрыклад, шмат зрабіў для публікацыі старажытных актаў, дакументаў па гісторыі Віленскага краю, але рабіў гэта аднабакова, у бок русіфікацыі».
Задачай Карнілава, прызначанага на Віленшчыну з Пецярбурга пасля паўстання, русіфікацыя і была.
Ён адразу звольніў практычна ўсіх настаўнікаў-палякаў, выплаціўшы ім на год наперад заробак.
Грошы «на нужды образованія» бралі з 10-працэнтнага збора з землеўласнікаў — удзельнікаў паўстання. Навучанне па-польску было забаронена,
Закон Божы каталікам у школах было загадана выкладаць «на местном наречіі» (не з вялікай любові да беларускай ці літоўскай мовы: па-руску вучні маглі папросту не зразумець).
«Карнілаў напісаў успаміны, яны не перавыдаваліся ад ХІХ стагоддзя, але ёсць у Нацыянальнай бібліятэцы. Калі іх перавыдаваць, трэба пісаць грунтоўныя каментары. Іначай у чытача створыцца скажонае ўяўленне пра тую эпоху», — кажа Аляксандр Фядута.
-
Як бы дзейнічаў Шарль дэ Голь, калі б ён быў прэзідэнтам Беларусі?
-
«Лёс тых, хто вярнуўся, быў трагічны». 100 гадоў таму беларускія палітэмігранты прызналі Менск «адзіным цэнтрам»
-
Вацлаў Гавэл таксама адмовіўся выйсці з турмы пры ўмове выезду за мяжу. Але ён быў зусім непадобны да лідараў беларускай апазіцыі
Цяпер чытаюць
«Пераапрануўся ў амапаўца і дырыжыраваў чорнай дубінкай». Адзін з заснавальнікаў «Вольнага хору» — пра акцыі ў гандлёвых цэнтрах у 2020‑м і працу ў філармоніі ў Літве
Каментары