З еўрапейскіх бібліятэк скралі каля 170 рэдкіх кніг Пушкіна і іншых расійскіх класікаў. Навошта — ніхто не ведае

У 2022 і 2023 гадах з бібліятэк па ўсёй Еўропе — ад Рыгі да Парыжа — зніклі дзясяткі рэдкіх выданняў рускай класікі, у тым ліку кнігі Аляксандра Пушкіна, Мікалая Гогаля і Міхаіла Лермантава. Агульная колькасць скрадзеных кніг складае каля 170, а іх кошт — больш за 2,5 мільёна фунтаў стэрлінгаў. Міжнароднае расследаванне звязала гэтыя крадзяжы з групай грамадзян Грузіі, але застаецца незразумелым, дзейнічалі яны самастойна ці па замове больш уплывовых сіл, піша The Guardian.

Фота ілюстрацыйнае

Восенню 2023 года з Бібліятэкі Варшаўскага ўніверсітэта зніклі восем рэдкіх кніг. Пара, якая зарэгістравалася пад імёнамі Сільвена Хільдэгард і Марка Оравец, заказала кнігі з закрытага фонду і знікла разам з імі, пакінуўшы на стале толькі тры тамы. Сярод скрадзеных — паэма Пушкіна «Браты-разбойнікі». Раней з гэтай бібліятэкі ўжо знікла больш за 70 кніг. Зламыснікі падмянялі арыгіналы факсімільнымі копіямі, каб бібліятэкары не заўважылі падману.

Падобныя інцыдэнты адбыліся ў Рызе, Таліне, Вільні, Хельсінкі, Празе, Ліёне, Парыжы, Жэневе, Берліне і Мюнхене.

Усе дзеянні зламыснікаў адбываліся па адной схеме: прыязджалі з падробленымі дакументамі, заказвалі рэдкія выданні і выносілі іх з чытальных залаў, часта падмяняючы арыгіналы копіямі. У Рызе яны прадстаўляліся ўкраінскімі ўцекачамі, у Парыжы — балгарскімі студэнтамі.

Першым затрыманым стаў 46‑гадовы грамадзянін Грузіі Бека Цырэкідзэ, у якога знайшлі падробленыя чытацкія білеты, інструменты для рэстаўрацыі і калекцыю бібліятэчных штампаў. У 2024 годзе расследаванне аб’яднала праваахоўныя органы Польшчы, Францыі, Літвы і Швейцарыі пры падтрымцы Eurojust, а да справы далучылася і Грузія.

Матывы злачынства да гэтага часу незразумелыя: некаторыя сцвярджаюць, што гэта дзейнасць міжнароднай злачыннай сеткі, іншыя — што крадзяжы маглі быць звязаныя з «вяртаннем культурнай спадчыны» ў Расію.

Асаблівую ўвагу следства прыцягвае тое, што амаль усе скрадзеныя кнігі былі звязаныя з іменем Аляксандра Пушкіна, які лічыцца сімвалам рускай нацыянальнай культуры.

У Тбілісі 23‑гадовая Ана Гагаладзэ прызналася, што ў кастрычніку 2023 года разам з мужам скрала кнігі ў Варшаве. Аднак з 79 скрадзеных там тамоў ім належалі толькі пяць, і ўсе яны аказаліся падробкамі. Гагаладзэ сцвярджала, што іх падманулі: замест абяцанай аплаты яны атрымалі копіі і пакрылі толькі выдаткі на дарогу.

У Літве расследавалася справа супраць іншага грамадзяніна Грузіі Міхаіла Замтарадзэ, які дзейнічаў разам з групай па загадзя складзеным плане. Ён сцвярджаў, што прадаваў кнігі расійскаму калекцыянеру Максіму за крыптавалюту. Магчыма, скрадзеныя кнігі з’явіліся на аукцыёне расійскага дома «Літфонд», але прадстаўнікі аукцыёна запэўнілі, што ніколі не прадавалі кнігі з дзяржаўных бібліятэк.

На гэты момант ніводная з прыкладна 170 скрадзеных кніг Пушкіна і іншых класікаў не была знойдзена, а супрацоўніцтва з Расіяй для вяртання кніг не атрымалася. Польскі пракурор Бартош Янды адзначыў, што без удзелу расійскага боку вярнуць кнігі практычна немагчыма.

Каментары да артыкула