Як Расія з дапамогай карабля-шпіёна сочыць за падводнымі кабелямі Еўропы
Пакуль Масква тэсціруе рэакцыю НАТА на парушэнні паветранай прасторы на ўсходніх межах Еўропы, яе менш бачныя, але не менш дзёрзкія падводныя аперацыі выклікаюць усё большую занепакоенасць сярод еўрапейскіх чыноўнікаў. Пра шпіёнскую дзейнасць карабля «Янтарь» расказвае новае расследаванне Financial Times.
У лістападзе мінулага года з зацішнай бухты на расійскім Кольскім паўвостраве ў трохмесячнае плаванне выйшла сіне-белае судна. На першы погляд, гэта быў звычайны даследчы карабель. Яго маршрут пралягаў вакол Нарвегіі, праз праліў Ла-Манш, у Ірландскае мора, а затым на поўдзень да Міжземнамор'я і Суэцкага канала.
Але гэта быў не турыстычны круіз па атлантычным узбярэжжы Еўропы. «Янтарь» — адзін з самых сучасных караблёў-шпіёнаў у распараджэнні расійскіх узброеных сіл.
Ён абсталяваны поўным арсеналам шпіёнскага абсталявання, уключаючы глыбакаводныя апараты, здольныя апускацца на тысячы метраў. Яго сапраўдная місія — картаграфаванне і, патэнцыйна, падрыхтоўка да дыверсій на падводных кабелях, якія забяспечваюць краіны НАТА інтэрнэтам, энергіяй, вайсковай сувяззю і фінансавымі транзакцыямі.
«Янтарь» — гэта інструмент, які Расія выкарыстоўвае, каб трымаць нас у напружанні, — заявіў адзін з высокапастаўленых камандзіраў НАТА. — Ён ідзе ўздоўж кабельных ліній і трубаправодаў, робіць прыпынкі. Мы вельмі ўважліва за ім сочым».
Расследаванне Financial Times, заснаванае на аналізе спадарожнікавых даных і размовах з вайсковымі экспертамі, выявіла новыя падрабязнасці дзейнасці «Янтара». Выкарыстоўваючы радарныя здымкі Еўрапейскага касмічнага агенцтва, журналістам удалося зафіксаваць карабель у Ірландскім моры.
Там ён на працягу некалькіх гадзін нерухома завісаў над трыма буйнымі кабелямі, якія злучаюць Ірландыю і Вялікабрытанію: CeltixConnect-2, Geo-Eirgrid і Rockabill. У гэты момант судна спрабавала схаваць сваю актыўнасць, адключыўшы сістэму аўтаматычнай ідэнтыфікацыі (AIS), што з'яўляецца класічным прыёмам для таемных аперацый.
«Янтарь» таксама быў дакладна зафіксаваны над кабелямі, што злучаюць Нарвегію з яе тэрыторыяй — архіпелагам Шпіцберген. Гэта месца, размешчанае высока ў Арктыцы, мае стратэгічнае значэнне і ўжо даўно прыцягвае асаблівую ўвагу Расіі.
Таямнічае ГУГД
За дзейнасцю «Янтаря» стаіць адна з самых сакрэтных структур у расійскіх узброеных сілах — Галоўнае ўпраўленне глыбакаводных даследаванняў, або ГУГД (вайсковая часць 40056). Гэтая арганізацыя настолькі закрытая, што доступ да яе аперацый мае толькі невялікая група высокакваліфікаваных расійскіх гідранаўтаў.
ГУГД было створана яшчэ ў разгар Халоднай вайны і дзейнічае цалкам незалежна ад астатняга расійскага флоту, падпарадкоўваючыся непасрэдна Міністэрству абароны.
Адзін з былых афіцэраў Паўночнага флоту Расіі апісвае ГУГД як структуру, аперацыйна бліжэйшую да вайсковай разведкі (ГРУ), чым да ВМФ. «Па задачах, якія яны выконвалі, яны заўсёды падпарадкоўваліся ГРУ», — сказаў ён.
Нават назва ўпраўлення — «глыбакаводныя даследаванні» — з'яўляецца эўфемізмам, бо яго мэта не навука, а шпіянаж і падрыхтоўка да дыверсій. Флот ГУГД налічвае каля 50 адзінак, большасць з якіх — гэта атамныя падводныя лодкі і меншыя апараты, здольныя апускацца на глыбіню да 6000 метраў.
База ГУГД знаходзіцца ў бухце Аленья Губа на ўзбярэжжы Баранцава мора, непадалёк ад мяжы з Нарвегіяй. Гэта месца настолькі сакрэтнае, што абаронена ад спадарожнікавага назірання, а ў раёне пастаянна працуюць сістэмы глушэння GPS.
Акрамя разведкі і дыверсій у замежных водах, ГУГД адказвае і за абслугоўванне расійскай сеткі падводных датчыкаў, якія фіксуюць чужыя караблі ў тэрытарыяльных водах, а таксама за выманне замежнай тэхнікі — напрыклад, гідралакатараў або запісваючых прыбораў, што пакідаюць іншыя краіны.
Супрацоўнікі ГУГД — гэта вельмі вузкаспецыялізаваныя кадры. Звычайна яны спачатку служылі пяць гадоў на падлодках, пасля праходзілі падрыхтоўку, якая часткова базавалася на савецкіх праграмах падрыхтоўкі касманаўтаў.
У чым небяспека?
Залежнасць сучаснага свету ад падводнай інфраструктуры велізарная. 99% лічбавых камунікацый Вялікабрытаніі забяспечваюцца праз валаконна-аптычныя кабелі, а падводныя трубаправоды пастаўляюць тры чвэрці газу ў краіну.
Асаблівай сакрэтнасцю валодаюць кабелі, якія перадаюць даныя для Інтэграванай сістэмы падводнага назірання — сумеснай вайсковай сеткі ЗША і Вялікабрытаніі, якая адсочвае перамяшчэнне варожых падводных лодак.
«Янтарь» абсталяваны глыбакаводнымі апаратамі з рукамі-маніпулятарамі, якія здольныя падключацца да вайсковых і інтэрнэт-кабеляў для перахопу інфармацыі, а таксама закладаць выбухоўку для далейшага падрыву.
Але ёсць і больш вытанчаны спосаб дыверсіі. Праціўнік можа ўмяшацца ў працу падводных кабеляў, змяняючы частату светлавых імпульсаў у іх. Гэта парушыць дакладную сінхранізацыю часу і можа выклікаць хаос у цэлых галінах эканомікі, дзе кожная мілісекунда на вагу золата, — напрыклад, у сферы біржавога гандлю.
Як мяркуюць заходнія вайсковыя чыноўнікі, асноўная мэта «Янтаря» — знайсці самыя ўразлівыя месцы: вузлы, дзе сыходзяцца адразу некалькі кабельных ліній. Удар па такой кропцы меў бы найбольш разбуральны эфект.
«Калі напружанасць небяспечна ўзрасце, Расія можа выключыць нам святло, энергетычныя і камунікацыйныя сістэмы, падрываючы палітычную волю і сацыяльную згуртаванасць», —
даводзіць капітан Дэвід Філдс (David Fields), былы вайскова-марскі аташэ Вялікабрытаніі ў Маскве.
Уразлівасць Ірландыі
Пасля поўнамаштабнага ўварвання Расіі ва Украіну ў 2022 годзе актыўнасць ГУГД прыкметна знізілася. Аднак, як паказвае аналіз, да канца 2023 года Масква зноў стала больш гатовай да рызыкі.
Апошняе плаванне «Янтаря» стала самым доўгім з пачатку вайны. Больш за тое, з кастрычніка 2023 года ў брытанскіх водах была зафіксаваная пастаянная прысутнасць 11 расійскіх вайсковых і дапаможных суднаў, якія вялі скаардынаванае назіранне.
Асаблівую трывогу выклікае цікавасць Расіі да Ірландыі. Будучы нейтральнай краінай, якая не ўваходзіць у НАТА, Ірландыя з'яўляецца «слабым месцам у абарончай архітэктуры вакол Вялікабрытаніі».
«Расіі было б вельмі цяжка перарэзаць усе патокі даных у Вялікабрытанію, бо іх шмат. Значна прасцей адрэзаць Ірландыю», — тлумачыць эксперт па марской бяспецы Сідхарт Каўшал (Sidharth Kaushal). Такі крок, не з'яўляючыся прамым нападам на члена НАТА, нанёс бы значны эканамічны і сацыяльны ўдар па блізкім саюзніку Альянсу.
Запозненая рэакцыя Захаду
Еўрапейскія краіны толькі цяпер пачынаюць усведамляць маштаб пагрозы. На працягу доўгага часу, засяродзіўшыся на барацьбе з тэрарызмам, яны, па словах прадстаўніка Міністэрства абароны Вялікабрытаніі, «проста забыліся» пра бяспеку на моры. Цяпер адказнасць за абарону падводнай інфраструктуры ў краіне фактычна размытая паміж рознымі ведамствамі.
Вялікабрытанія спрабуе выправіць сітуацыю. Нядаўна Каралеўскі флот атрымаў выключную адказнасць за бяспеку падводнай інфраструктуры і распрацоўвае праект «Атлантычны бастыён» — новую абарончую сетку з датчыкаў і падводных беспілотнікаў. Аднак фінансаванне гэтага амбітнага плана яшчэ не зацверджана.
Эксперты сцвярджаюць, што аднаго толькі назірання недастаткова. Неабходна актыўнае стрымліванне, напрыклад, відэафіксацыя дзейнасці расійскіх караблёў-шпіёнаў, каб паказаць Маскве, што яе таемныя аперацыі больш не з'яўляюцца таямніцай.
Тым часам ГУГД працягвае нарошчваць свой патэнцыял. Нядаўна кіраўнік брытанскага флоту адмірал Гвін Джэнкінс (Gwyn Jenkins) прызнаў, што бачыў доказы «аднаўлення» магчымасцяў гэтага сакрэтнага падраздзялення, якое «нейкі час было ціхім». Яго выснова адназначная і трывожная: «Здаецца, яно вяртаецца». Ціхая вайна на марскім дне ўступае ў новую, больш небяспечную фазу.
Колькі сёлета трацілі на вяселлі ў Беларусі? Сабралі рэальныя лічбы тых, хто пабываў у ЗАГСе1
Каментары