Jak płanujuć pravodzić lustracyju ŭ Biełarusi i chto pad jaje trapić? Ofis Cichanoŭskaj pradstaviŭ kancepcyju

Raskazvajem asnoŭnaje z kancepcyi ab lustracyi. Spojler: tyja, chto ciapier zajmaje vysokija pasady, zmoža zastacca na ich — pry peŭnych umovach.

Ofis Śviatłany Cichanoŭskaj raspracavaŭ kancepcyju lustracyi dla Biełarusi — heta miechanizm pravierki dziaržaŭnych słužboŭcaŭ na pradmiet udziełu ŭ represijach, parušeńniach pravoŭ čałavieka abo padtrymcy aŭtarytarnaha režymu, z mahčymaściu pryniaćcia mier u dačynieńni da tych, chto chłusiŭ abo admoviŭsia raskryć svajo minułaje.

Adpaviedna kancepcyi, usie asoby, jakija zajmajuć abo pretendujuć na «abaronienyja» pasady (što da ich adnosicca — budzie nižej), pavinny buduć dobraachvotna zapoŭnić dekłaracyju ź infarmacyjaj ab svajoj dziejnaści ŭ dva pieryjady:

saviecki (1919—1991) i postsaviecki (z 29 śniežnia 1995 hoda da ŭstupleńnia ŭ siłu zakona ab lustracyi).

«Sens lustracyjnaj dekłaracyi nie ŭ tym, kab adchilić ad pracy ŭsich, chto mieŭ dačynieńnie da minułaha režymu, a ŭ tym, kab dać šans na supracoŭnictva tym, chto hatovy ščyra pryznać svaju dziejnaść i pracavać na karyść novaj Biełarusi», — adznačajecca ŭ dakumiencie.

Chto budzie pravodzić lustracyju

Pravierkaj sapraŭdnaści źviestak budzie zajmacca Lustracyjnaje biuro Instytuta nacyjanalnaj pamiaci Biełarusi (INPB).

Kali budzie vyjaŭlena, što čałaviek paznačyŭ iłžyvyja źviestki, Biuro składzie aficyjny dakumient, u jakim padrabiazna apiša parušeńnie. Zatym čałavieku budzie nakiravana paviedamleńnie z apisańniem situacyi, kab jon mieŭ mahčymaść ŭ vyznačany zakonam termin dać tłumačeńni i pradstavić dadatkovyja dokazy ŭ svaju abaronu.

Kali tłumačeńni nie paćviardžajuć praŭdzivaść źviestak u dekłaracyi, Lustracyjnaje biuro prymie rašeńnie ab zabaronie zajmać abaronienyja zakonam pasady.

Asoba, u dačynieńni da jakoj pryniata rašeńnie ab lustracyi, budzie mieć prava nie pahadzicca z hetym rašeńniem i padać skarhu ŭ sud na praciahu vyznačanaha zakonam terminu.

Pa vynikach pravierki dekłaracyi INPB budzie vydavać asobie śpiecyjalny siertyfikat.

Pieršaja staronka dekłaracyi

Abaronienyja zakonam pasady

U dakumiencie pryvodzicca śpis abaronienych zakonam pasadaŭ, pry pryznačeńni na jakich budzie patrabavacca lustracyjnaja pravierka.

Da ich adniesieny:

sudździ, u tym liku sudździ Kanstytucyjnaha Suda i Viarchoŭnaha Suda;

słužbovyja asoby pienitencyjarnaj sistemy Biełarusi;

supracoŭniki pravaachoŭnych orhanaŭ (milicyja, śpiecpadraździaleńni MUS, orhany prakuratury, Śledčy kamitet i inšyja) i orhanaŭ dziaržbiaśpieki (KDB, Apieratyŭna-analityčny centr);

vyšejšy i siaredni kamandny sastaŭ Uzbrojenych siłaŭ Respubliki Biełaruś;

słužbovyja asoby vykanaŭčaj ułady;

rektary, ich namieśniki i dekany dziaržaŭnych vyšejšych navučalnych ustanoŭ;

kiraŭniki i namieśniki kiraŭnikoŭ dziaržaŭnych telekanałaŭ, radyjostancyj, haziet i internet-partałaŭ, hałoŭnyja redaktary i redaktary adździełaŭ dziaržaŭnych ŚMI;

členy Centralnaj vybarčaj kamisii, staršyni, ich namieśniki i sakratary;

terytaryjalnych i ŭčastkovych vybarčych kamisij,

členy parłamienta.

Adnosna deputataŭ raspracoŭščyki kancepcyi adznačajuć, što lustracyja zvyčajna nie datyčycca pradstaŭnikoŭ zakanadaŭčaj ułady, pakolki hetyja pasady vybarnyja. Ale ŭ vypadku Biełarusi parłamient i Usiebiełaruski narodny schod nie ličacca niezaležnymi z-za ŭdziełu ŭ represijach i pryniaćcia antydemakratyčnych zakonaŭ.

Taksama ŭ pieraliku znachodzicca pasada prezidenta.

«Lustracyja pasady prezidenta źjaŭlajecca nieabchodnym krokam dla adnaŭleńnia davieru hramadzian da instytuta prezidenctva i dziaržaŭnaj ułady ŭ cełym. Biez pryznańnia adkaznaści najvyšejšaj słužbovaj asoby za minułyja parušeńni i złoŭžyvańni ŭładaj niemahčyma pabudavać pravavuju dziaržavu i zabiaśpiečyć demakratyčnaje raźvićcio biełaruskaha hramadstva», — adznačajecca ŭ dakumiencie.

Lustracyjnuju dekłaracyju taksama buduć abaviazany zapoŭnić usie, chto zojmie pasady ŭ orhanach, jakija ažyćciaŭlajuć praceduru lustracyi.

Miery lustracyjnaha ŭździejańnia

Pry adsutnaści siertyfikata ab padačy dekłaracyi ŭ nieabchodnyja terminy słužbovaja asoba budzie zvolniena z abaronienaj zakonam pasady. Kali heta kandydat na takuju pasadu, to jamu admoviać u pryznačeńni.

Najaŭnaść siertyfikata ab padačy dekłaracyi budzie padstavaj, kab praciahvać zajmać abaronienuju pasadu.

Za pradstaŭleńnie iłžyvych źviestak u dekłaracyi ab lustracyi praduhledžvajecca zabarona na zajmańnie abaronienych zakonam pasadaŭ na termin ad 5 da 10 hadoŭ.

Dakumient taksama praduhledžvaje mahčymaść nakiroŭvać asob, jakija padpadajuć pad lustracyjnyja abmiežavańni, na abaviazkovyja prahramy reabilitacyi i navučańnia. Ich meta — «pieraasensavańnia imi svajoj roli ŭ represiŭnych dziejańniach i farmavańnie ŭ ich novych kaštoŭnaściaŭ». Udzieł u takich prahramach moža być umovaj dla źmiakčeńnia abo źniaćcia niekatorych abmiežavańniaŭ.

Raspracoŭščyki dakumienta vykazvajuć upeŭnienaść, što abranaja imi madel samadekłaravańnia dazvalaje realizavać asnoŭnuju zadaču lustracyi — vyzvalić dziaržaŭnuju ŭładu ad upłyvu tych, chto parušaŭ pravy hramadzianaŭ i nie hatovy heta pryznać, dakazaŭšy svaju łajalnaść novamu demakratyčnamu režymu.

Na pohlad aŭtaraŭ kancepcyi, pieraŭtvareńnie ŭłady ŭ Biełarusi projdzie ŭ try etapy: spačatku adbudziecca dobraachvotnaje zvalnieńnie tych, chto nie hatovy da adkrytaści; zatym buduć zvolnienyja tyja, chto admovicca padavać dekłaracyju; na finalnym etapie niezaležnyja orhany pravierać dekłaracyi i vyjaviać asob, što schłusili.

«Lustracyja nie pavinna być instrumientam palityčnaj raspravy, a musić stać častkaj kompleksnaha pracesu reformaŭ, skiravanych na pabudovu demakratyčnaha hramadstva ŭ Biełarusi», — adznačajuć aŭtary.

Vidavočna, što raspracoŭščyki kancepcyi «Lustracyi dla Biełarusi» ŭ jakaści ŭzoru razhladali polskuju madel. U Polščy zakon 1997 hoda patrabavaŭ, kab asoby, jakija zajmajuć abo pretendujuć na pieraličanyja dziaržaŭnyja pasady, padavali dekłaracyju ab svajoj suviazi z kamunistyčnymi śpiecsłužbami. Pryznańnie nie karałasia, ale za chłuśniu praduhledžvałasia publičnaje vykryćcio i 10-hadovaja zabarona na zaniatak dziaržaŭnych pasad. U 1998 hodzie byŭ stvorany Instytut nacyjanalnaj pamiaci, u struktury jakoha dziejničaje Lustracyjnaje biuro.

Kamientary da artykuła