Jak hłabalnaja źmiena klimatu adabjecca na Biełarusi? Nie zusim tak, jak my ŭjaŭlajem

Za apošni miesiac Biełaruś pabačyła mocnyja zalevy, urahany i ekstremalnuju śpioku. Tempieratura pavietra pa roznych abłaściach źmianiałasia ad +17 da +34 hradusaŭ. Ekołah Alaksiej Aŭčyńnikaŭ upeŭnieny, što anamalii ŭ nadvorji — novaja realnaść dla našaha rehijonu. Čamu tak adbyvajecca i što varta čakać na klimatyčnym froncie dalej? Raspytali ŭ ekśpierta.

Nastupstvy śmierču ŭ Haradockim rajonie 9 lipienia. Fota: telehram-kanał «Mietieovajb»

U červieni Biełaruś nakryvali mocnyja daždžy, praz paryvisty viecier nieadnarazova abjaŭlali aranžavy ŭzrovień niebiaśpieki. Niepahadź rezka źmianiałasia śpiokaj, a ŭ pačatku lipienia ŭ krainie ŭžo zafiksavali ekstremalna vysokuju tempieraturu. Mienš, čym za tydzień, jana znoŭ źmianiłasia mocnymi daždžami i hradam.

Jak tłumačycca anamalnaja śpioka i rezkija źmieny nadvorja?

My žyviom u epochu hłabalnaj źmieny klimatu, adrazu zaŭvažaje ekałahičny i klimatyčny aktyvist Alaksiej Aŭčyńnikaŭ. Heta źmiena klimatu vyklikana hłabalnym paciapleńniem — ale heta nie značyć pastajannuju śpioku.

Heta značyć, što my budziem i nadalej nazirać rezkija pierapady tempieratur, anamalnyja pryrodnyja źjavy i vialikuju kolkaść apadkaŭ.

«Nibyta płanieta chvareje, jaje kałocić», — kaža jon.

Bolš za ŭsio hłabalnaje paciapleńnie ŭpłyvaje na polusy Ziamli — Arktyku i Antarktyku, dzie tempieratury pavyšajucca. Naprykład, u Isłandyi ŭ pačatku 2025 hoda zafiksavali, jak tempieraturny maksimum pavysiŭsia na 13 hradusaŭ.

«Na pačatku viasny ŭ Biełarusi my bačyli vielmi ciopłaje nadvorje, ale ž, naprykład, u mai było i vielmi chałodna, navat zamarazki byli zafiksavany. Tak i budzie adbyvacca ŭ budučyni. Heta doŭhaterminovy praces», — zaŭvažaje ekśpiert.

Uśled za hetym źmienicca toje, jak my zvykli ŭsprymać siezony. Leta i zima buduć nietypovymi. Navukoŭcam budzie bolš składana vyznačyć niejkija zakanamiernaści.

Raniej ličyli, što asnoŭny ŭpłyŭ na źmienu klimatu adbyvajecca praz rastavańnie lednikoŭ, kaža ekaaktyvist. Ale lod staŭ rastavać mienš. Hłabalnamu paciapleńniu spryjaje i dziejnaść ludziej — asabliva ŭ haradach, dzie praz vykidy infrastruktury stvarajecca śpiakotny kupał. Tam klimat farmirujecca ŭžo nie pryrodaj, a tym, što zrabiŭ čałaviek.

Upłyvajuć taksama vykidy ad sielskaj haspadarki, samalotaŭ, enierhietyčnaj infrastruktury. Vajennyja dziejańni zajmajuć ad 5 da 10% ahulnaj kolkaści vykidaŭ.

Što budzie źmianiacca ŭ klimacie Biełarusi?

Źmiena klimatu budzie adbyvacca chvalami i pradbačyć niejki dakładny scenar vielmi składana, śćviardžaje ekaaktyvist. Ale ludzi mohuć adaptavacca — naprykład, vyroščvać inšyja sielskahaspadarčyja kultury, implemientavać novyja ekałahičnyja prajekty.

«Toje, što ja baču — užo vielmi adroźnivajecca nadvorje va ŭschodniaj i zachodniaj častkach krainy. Raniej było nie toje, što adnolkavaja tempieratura, ale bolš miakki pierachod», — kaža jon. 

Dyrektar Instytuta pryrodakarystańnia NAN Biełarusi Siarhiej Łysienka niadaŭna adznačaŭ, što jašče nikoli tempieratura Ziamli nie rasła z takoj chutkaściu.

«Litaralna za niekalki dziasiatkaŭ hadoŭ tempieratura ŭzrasła bolš čym na hradus. I da kanca stahodździa, kali vykidy parnikovych hazaŭ nie buduć skaračacca, a buduć z takoj ža intensiŭnaściu pavialičvacca, to siaredniaja tempieratura ŭ Biełarusi budzie kala 12 hradusaŭ. Heta toje, što ciapier, dapuścim, u Turcyi», — kazaŭ jon na ANT.

Aktyvist Alaksiej Aŭčyńnikaŭ zaŭvažaje, što Biełarusi važna imknucca da palityki dasiahnieńnia klimatyčnaj niejtralnaści — kali vykidaŭ parnikovych hazaŭ stolki, kolki kraina moža pahłynuć. 

Źmiena klimatu adbivajecca i na čałaviečym zdaroŭi, u pryvatnaści, na stałych ludziach i tych, chto maje chraničnyja chvaroby.

«Treba budzie niejak adaptavacca, kab arhanizm razumieŭ, što vakoł moža adbyvacca niešta anamalnaje. Jon pavinien być zaŭsiody ŭ niejkim tonusie, ale nie ŭ stresie. Jość davoli šmat daśledavańniaŭ na temu taho, jak źviazanyja źmiena klimatu i zdaroŭje. Niekatoryja navukoŭcy kažuć, što źmieny klimatu taksama mohuć adčynić dźviery dla novych virusaŭ».

Kamientary da artykuła