Nie horš za Amieryku i Zachodniuju Jeŭropu. Jak by vyhladaŭ Minsk, kali b byli realizavanyja davajennyja savieckija prajekty

Za dva davajennyja dziesiacihodździ pravincyjny Minsk pieratvaryŭsia ŭ stalicu savieckaj Biełarusi. Źjavilisia takija važnyja i maštabnyja abjekty jak Dom urada, Opierny teatr, budynki ŭniviersitetaŭ, klinik, teatraŭ, bankaŭ i ministerstvaŭ. Ale nie ŭsie prajekty ŭdałosia realizavać, častka ź ich zastałasia na papiery.

Tak by vyhladaŭ Dom radyjo ŭ Minsku, kali b mižvajenny prajekt byŭ realizavany. Fota: telehram-kanał «Biełaruski pioner», zhienieravana niejrasietkaj

Ciapier hetuju «papiarovuju architekturu» zdolny ažyvić štučny intelekt. Padborku najbolš značnych nierealizavanych prajektaŭ, apracavanych niejrasietkami, apublikavaŭ telehram-kanał «Biełaruski pioner».

Nie sprabujcie paznać susiednija vulicy i damy. Pakolki prajekty nie byli pryviazanyja da kankretnaha miesca, štučny intelekt upisaŭ ich u ŭjaŭnyja minskija krajavidy.

Eskiz prajekta Doma radyjo ŭ Minsku. 1936 h. 

Vieža Doma radyjo moh by staić daminantaj biełaruskaj stalicy. Fota: telehram-kanał «Biełaruski pioner», zhienieravana niejrasietkaj

Adnym z samych ambicyjnych nierealizavanych prajektaŭ mižvajennaha času ŭ Minsku źjaŭlajecca prajekt Doma radyjo 1936 hoda, jaki byŭ vykanany architektarami Natallaj Maklacovaj i Alaksandram Voinavym u styli savieckaha ar-deko. Budynak viančała vysokaja vieža, jakaja b stała daminantaj Minska. 

Ahułam ar-deko — darahi buržuazny styl, jaki asabliva jarka ŭvasobiŭsia ŭ davajennych ńju-jorkskich niebaskrobach, ale jaho estetyka pranikała i ŭ pracy savieckich architektaraŭ, jak u prajekt Opiernaha teatra aŭtarstva Łanhbarda, tak i ŭ nierealizavany prajekt Doma radyjo.

Jak by vyhladaŭ vučebny korpus Mienskaha partyjna-vučebnaha haradka. Fota: telehram-kanał «Biełaruski pioner», zhienieravana niejrasietkaj

Jak by vyhladaŭ vučebny korpus Mienskaha partyjna-vučebnaha haradka. Fota: telehram-kanał «Biełaruski pioner», zhienieravana niejrasietkaj

Prajekt vučebnaha korpusa Mienskaha partyjna-vučebnaha haradka. 1935 h.

Jašče adnym źviernutym uvyś nierealizavanym prajektam byŭ prajekt vučebnaha korpusa Mienskaha partyjna-vučebnaha haradka, čyj prajekt stvaryli ŭ 1935 hodzie architektary Alaksandr Voinaŭ i Raman Stoler pry ŭdziele Idalčyka. Budynak mieŭ stupieńčataje zaviaršeńnie, na viaršyni jakoha stajała vialikaja statuja, vidać, Lenina z vystaŭlenaj rukoj.

Kryłataja fihura Respubliki na płacinie Huviera. 1937 h. Fota: Wikimedia Commons

Hety matyŭ kryłatych fihur, jakija viančajuć architekturnyja elemienty na fasadach, viadomy z rańnich pomnikaŭ ar-deko, jakija byli jašče na miažy z madernam, ale ŭžo adyšli ad fłarystyčnych matyvaŭ u bok hieamietryzmu — jak heta možna bačyć u vypadku ź vienskim kaściołam Am Štajnhof architektara Ota Vahniera. 1907 h. Fota: Wikimedia Commons

Na karnizie taksama možna zaŭvažyć dziŭnyja abjekty — moža być, heta prosta kampazicyi z vazami i savieckimi ściahami, ale ich siłuety bolš za ŭsio nahadvajuć sproščany varyjant upadabanaha ŭ ar-deko matyvu kryłatych ludziej, jak tych, što ŭpryhožvajuć davajennuju płacinu Huviera ŭ ZŠA — chutčej, nie aniołaŭ-zastupnikaŭ, a Ikaraŭ, jak simvałaŭ imknieńnia čałaviectva da prahresu, palotu techničnaj dumki i viery ŭ mahutnaść rozumu. Usio heta adpaviadała i duchu savieckaha avanhardu.

Jak by vyhladaŭ budynak łaźniaŭ z basiejnami. Fota: telehram-kanał «Biełaruski pioner», zhienieravana niejrasietkaj

Prajekt budynka łaźniaŭ z basiejnami ŭ Minsku. 1935 h.

Teatr na Jelisiejskich palach u Paryžy. 1910‑ia hh. Fota: Wikimedia Commons

Jašče adnym niearealizavanym budynkam, čyja savieckaja architektura pieraklikajecca z buržuaznym ar-deko, byŭ prajekt budynku łaźniaŭ z basiejnami, raspracavany architektaram Marahoŭskim u 1935 hodzie. Jaho architektura, jak raniej adznačaŭ aŭtar kanała, vielmi nahadvaje architekturu Teatra na Jelisiejskich palach — pieršaha ŭ Paryžy budynka ŭ styli ar-deko, pabudavanaha jašče ŭ 1910‑ia hady pa prajekcie bratoŭ Ahiusta i Hiustava Piere. 

Jak by vyhladali aranžarei bataničnaha sada Akademii navuk. Fota: telehram-kanał «Biełaruski pioner», zhienieravana niejrasietkaj

Prajekt aranžarei bataničnaha sada Biełaruskaj akademii navuk. 1936 h.

Da heta ž šerahu naležyć i nierealizavany prajekt aranžarei bataničnaha sada Akademii navuk, jaki vykanaŭ architektar Uładzimir Varaksin u 1936 hodzie — z kałanadaj na kvadratnych słupach i vysokim stupieńčatym abjomam centralnaj aranžarei, zašklony cylindryčnym šklanym sklapieńniem, i ź vialikim paŭcyrkulnym aknom u tarcy, padobnym da tych, što možna pabačyć na amierykanskich vakzałach 1930‑ch hadoŭ.

Jak by vyhladaŭ Druhi dom śpiecyjalistaŭ. Fota: telehram-kanał «Biełaruski pioner», zhienieravana niejrasietkaj

Prajekt Druhoha doma śpiecyjalistaŭ

Nie byŭ realizavany ŭ 1930‑ch hadach i prajekt Natalli Maklacovaj, jakaja prapanavała kanstruktyviscki prajekt Druhoha doma śpiecyjalistaŭ. Niezrazumieła, ci byŭ heta varyjant taho pieršaha, sumnaviadomaha doma, jaki byŭ pabudavali ŭ 1934 hodzie kala kaścioła Śviatoha Rocha i razburany ŭ čas vajny, ci ŭžo novy dom u inšym miescy.

U druhoj pałovie 1930‑ch hadoŭ U Savieckim Sajuzie na źmienu avanhardnym pošukam prychodzić kansiervatyŭny razvarot va ŭsich śfierach žyćcia, u tym liku ŭ architektury: na źmienu avanhardnym kirunkam — kanstruktyvizmu i ar-deko — prychodzić nieakłasika, zabytaja paśla revalucyi.

Jak by vyhladaŭ Treci dom savietaŭ. Fota: telehram-kanał «Biełaruski pioner», zhienieravana niejrasietkaj

Prajekt Treciaha doma savietaŭ

Novyja husty adlustroŭvaje prajekt Treciaha doma savietaŭ, sprajektavany ŭ 1936 hodzie architektarami Voinavym, Varaksinym i Stoleram — tut i rust pad kamień, i raźvityja prafilavanyja karnizy, i kałony z pyšnymi kapitelami — usio, što budzie i ŭ paślavajennym «stalinskim ampiry». Dom płanavałasia pabudavać na vulicy Śviardłova, ale hetaha tak i nie było zroblena.

Hetyja vizualizacyi dazvalajuć ubačyć, jakim moh być Minsk — horadam z aryhinalnaj architekturaj 1930-ch, jakaja paradaksalnym čynam nazyvajecca savieckaj, ale pierajmaje najlepšyja ŭzory zachodniaj architektury.

Kamientary da artykuła