Navukoŭcy vypadkova adkryli novy stan materyi — ni ćviordy, ni vadki
My pryzvyčailisia, što rečyva moža być ćviordym, jak kamień, vadkim, jak vada, ci hazapadobnym, jak pavietra. Ale mižnarodnaja hrupa navukoŭcaŭ zrabiła dziŭnaje adkryćcio: jany znajšli stan, u jakim materyja źjaŭlajecca i ćviordaj, i vadkaj adnačasova.
Novy stan materyi — «aharodžanaja pieraachałodžanaja vadkaść». Skryn videa: nottingham.ac.uk
Hrupa daśledčykaŭ z Notynhiemskaha ŭniviersiteta (Vialikabrytanija) i Ulmskaha ŭniviersiteta (Hiermanija) paviedamiła pra adkryćcio raniej nieviadomaha stanu rečyva. Jany nazvali hety novy materyjał «aharodžanaja pieraachałodžanaja vadkaść» (anhł. corralled supercooled liquid). Z padrabiaznaściami daśledavańnia znajomić Daily Mail.
Kab zrazumieć važnaść znachodki, varta ŭspomnić, jak uładkavany naš śviet. Za vyklučeńniem płazmy, usie naturalnyja stany rečyva vyznačajucca tym, nakolki intensiŭna ruchajucca ŭ im malekuły i atamy.
Kali rečyva zastyvaje (pierachodzić z vadkaści ŭ ćviordaje cieła), atamy pierastajuć svabodna ruchacca adzin vakoł adnaho i zamykajucca ŭ ščylnuju sietku. Hety momant pierachodu krytyčna važny dla pramysłovaści — ad mietałurhii da vytvorčaści lekaŭ, bo mienavita jon vyznačaje, jak sfarmirujucca kryštali ŭ hatovym vyrabie. Adnak navukoŭcam zaŭsiody było ciažka ŭbačyć, što mienavita adbyvajecca ŭ hetuju siekundu, tamu što atamy ŭ vadkaści ruchajucca zanadta chutka.
Kab narešcie razabracca ŭ hetym pracesie, daśledčyki vykarystali elektronny mikraskop z funkcyjaj skaniera. Jany nazirali za pavodzinami asobnych atamaŭ u malusieńkich uzorach raspłaŭlenaha mietału.
Suaŭtar daśledavańnia, doktar Krystafier Lajst z Ulmskaha ŭniviersiteta, raskazvaje:
«My pačali z płaŭleńnia nanačaścic mietałaŭ (płaciny, zołata i paładyju), naniesienych na padkładku taŭščynioj usiaho ŭ adzin atam — hrafien. My vykarystoŭvali hrafien u jakaści svojeasablivaj plity dla razahrevu čaścic. Pa miery ich raspłaŭleńnia atamy pačali chutka ruchacca, jak i čakałasia. Adnak, na naša ździŭleńnie, my vyjavili, što niekatoryja atamy zastavalisia nieruchomymi».
Akazałasia, što atamy čaplalisia za mikraskapičnyja defiekty ŭ hrafienie. Navukoŭcy navučylisia kiravać hetym pracesam i zmahli pabudavać z takich «zachrasłych» atamaŭ zamknionaje kolca vakoł vadkaha mietału. Unutry hetaha kolca ŭtvaryŭsia novy typ materyi — «aharodžanaja pieraachałodžanaja vadkaść».
Ścienki takoha «zahonu» składajucca ź nieruchomych ćviordych atamaŭ, a voś unutry jaho astatnija čaścicy zastajucca vadkimi. Z-za ciesnaty i najaŭnaści barjera jany nie mohuć sabracca ŭ pravilnuju kryštaličnuju sietku, ale i spynić svoj ruch taksama nie zdolnyja.
Heta dazvalaje mietału zastavacca vadkim pry nievierahodna nizkich tempieraturach. Naprykład, raspłaŭ płaciny ŭdałosia zachavać vadkim pry tempieratury kala 350°C — heta prykładna na 1400 hradusaŭ nižej za jaje zvyčajnuju tempieraturu zastyvańnia.
A kali raspłaŭ usio ž ćviardzieje, atrymlivajecca nie narmalny kryštaličny mietał, a vielmi niaŭstojlivaje, amorfnaje ćviordaje cieła, pa struktury bolš padobnaje da škła.
Prafiesar Andrej Chłabystaŭ z Notynhiemskaha ŭniviersiteta adznačaje, što hetaje dasiahnieńnie moža stać pačatkam novaj formy materyi, jakaja spałučaje ŭ sabie charaktarystyki ćviordych ciełaŭ i vadkaściaŭ.
Daśledčyki spadziajucca, što ich adkryćcio moža pryvieści da praryvu ŭ stvareńni novych materyjałaŭ. Naprykład, płacina vykarystoŭvajecca jak katalizatar dla paskareńnia chimičnych reakcyj. Novaja technałohija dazvolić stvarać «samaačyščalnyja» katalizatary, jakija buduć pracavać bolš efiektyŭna i słužyć značna daŭžej.
Čytajcie taksama:
U Čarnobyli znajšli niezvyčajny čorny hryb, jaki siłkujecca radyjacyjaj
Taŭščynioju ŭsiaho 1,8 milimietra, a kulu spyniaje. U čym sakret?