Зумеры, альфа, міленіялы — хто гэта такія? Тлумачым

Чаму пакаленні называюцца менавіта так? Расказваем, чым зумер адрозніваецца ад міленіяла, дзе згубілася пакаленне ікс і якое дачыненне да гэтага ўсяго маюць бэбі-бумеры.

Фота: LookByMedia

Усе гэтыя назвы звязаныя з імёнамі амерыканцаў Уільяма Штраўса і Ніла Хоў. У 1991-м яны прадставілі кнігу «Пакаленні» (Generations), дзе разглядалі гісторыю ЗША праз паслядоўную змену пакаленняў. Так і нарадзілася тэорыя пакаленняў Штраўса-Хоў.

У разуменні Штраўса і Хоў прадстаўнікі аднаго пакалення мусяць мець падобныя перакананні і досвед, у тым ліку адчуць на сабе адны і тыя ж буйныя гістарычныя падзеі і сацыяльныя трэнды.

Пазней стала зразумела, што падобныя трэнды ёсць не толькі ў ЗША, і шмат навукоўцаў працягнулі развіваць тэорыю пакаленняў. Хаця некаторыя вучоныя яе дагэтуль крытыкуюць, ад зумераў ды міленіялаў нам ужо нікуды не дзецца.

Мабыць, найстарэйшае жывое пакаленне на сёння — гэта маўклівае пакаленне. Так называюць людзей, якія нарадзіліся прыкладна з 1925-га па 1945-ты гады, раслі ў час крызісаў 1930-х і Другой сусветнай. У выпадку з нашай краінай гэта людзі, у час дзяцінства якіх ішоў сталінскі тэрор.

Цяжкае дзяцінства навучыла прадстаўнікоў маўклівага пакалення, што ў жыцці трэба рупліва працаваць, каб нешта мець — і калі пачнеш гучна выказваць сваё меркаванне, можаш лёгка страціць здабытае. У той жа час гэтае пакаленне адбудавала свет пасля Другой сусветнай, і да яго належалі барацьбіты за правы чалавека накшталт Марціна Лютара Кінга, а таксама савецкія шасцідзясятнікі.

Далей былі бэбі-бумеры (1946-1964 гады). Пакаленне атрымала сваю назву ад бума нараджальнасці, што меў месца ў свеце пасля вайны. Дзяцінства і юнацтва гэтых людзей прыйшлося на час эканамічнага росту і, калі казаць пра Беларусь, масавай урбанізацыі.

На Захадзе бэбі-бумеры — гэта пра хіпі, субкультуры і сэксуальную рэвалюцыю. Але ў нашым кантэксце гэта людзі з унутраным расколам паміж сістэмай і жаданнем бунтаваць, якія збольшага ўсё ж выбіралі сістэму.

Зусім іншым аказалася пакаленне Х (ікс), што нарадзілася ў час з 1965 па 1980-ты гады. Гэтую назву ў яе цяперашнім значэнні ўпершыню выкарыстаў канадзец Дуглас Коўпленд у кнізе «Пакаленне Х: Казкі для паскоранага часу». Літара «ікс» паказвала, што гэтае пакаленне яшчэ не мае свайго вызначэння, гэта нібыта пераменная Х у матэматыцы, значэнне якой невядомае.

«Іксы» раслі ў час, калі па ўсім свеце пачаў падаць давер уладзе, калі ішла новая хваля фемінізму і назіраўся крызіс інстытута сям’і. Калі яны былі падлеткамі, сканчвалася халодная вайна, і для беларускага кантэксту гэта асабліва важна.

«Іксы» сталелі ва ўмовах перабудовы і моцных сацыяльных перамен. У адрозненне ад бацькоў і дзядуль, яны атрымалі магчымасць рабіць у жыцці сапраўдны выбар і мець лепшы матэрыяльны статус, што не магло не зрабіць іх больш прагматычнымі і самастойнымі. 

Іх змянілі міленіялы, ці пакаленне Y (1981-1996), пакаленне, якое яшчэ ў дзяцінстве пабачыла прыход камп'ютараў і інтэрнэту ў кожны дом. Яны добра ставяцца да тэхналогій і вераць у іх, а таксама, як і «іксы», бунтуюць супраць традыцый, калі не бачаць у іх сэнсу.

Беларускія міленіялы раслі ва ўмовах галодных 90-х, дзецьмі бачылі нараджэнне вольнай Беларусі, прыход дыктатуры і тое, як руйнаваліся надзеі іх бацькоў на лепшую будучыню. Гэта пакаленне стаяла ў першых шэрагах пратэстаў 2020-га, а потым масава з'ехала за мяжу.

Потым прыйшлі зумеры, ці пакаленне Z (1997-2011). Сваёй назвай пакаленне абавязанае англійскаму дзеяслову zoom, то-бок «набліжаць» — на ўвазе маецца функцыя гаджэтаў, якая дазваляе павялічыць прадметы на экране ці ў аб'ектыве камеры.

Гэта першае пакаленне, якое вырасла ў лічбавым свеце і таму здольнае хутка адаптавацца да любых тэхналагічных інавацый. У працы для зумераў важны не толькі заробак, але і баланс паміж працай і жыццём, магчымасць расці ў прафесіі і пры гэтым захоўваць фізічны і ментальны дабрабыт.

Фота: LookByMedia

Як і міленіялы, старэйшыя з беларускіх зумераў былі часткай пратэстаў 2020-га і пазней апынуліся ў эміграцыі. Малодшыя беларускія зумеры, якія яшчэ засталі пратэсты падлеткамі, адчулі на сабе рост прапаганды ў школах пасля 2020-га і падзенне якасці адукацыі.

Але і гэта не ўсё! Навукоўцы выдзяляюць яшчэ адно пакаленне, якое нарадзілася прыкладна з 2012-га па 2024-ты гады — у перыяд, калі свет заваёўвалі сацсеткі і месенджары, а таксама калі мела месца пандэмія кавіду. Гэта пакаленне альфа. 

Каб даць ім назву, навукоўцы адмовіліся ад лацінскага алфавіта, адкуль бралі назвы для трох мінулых пакаленняў, і ўзялі першую літару грэчаскага алфавіта. Такім чынам, у пэўным сэнсе з «альфаў» адлік пакаленняў пачынаецца нанава. Гэта падкрэслівае, што яны растуць у зусім іншым свеце, чым іх бацькі.

Ужо зразумела, што «альфы» — пакаленне, якое будзе атрымліваць адукацыю даўжэй, чым іх папярэднікі, і пазней пакіне бацькоўскі дом. «Альфы» з маленства жывуць з экранамі гаджэтаў перад сабой, і гэта на іх вельмі ўплывае: з аднаго боку, ім больш цяжка ўтрымліваць увагу на чымсьці, а з іншага, ніхто так добра не будзе даваць рады тэхналогіям, як гэтае пакаленне — толькі дайце ім трохі падрасці. Навукоўцы лічаць, што «альфы» будуць жыць даўжэй, чым мінулыя пакаленні, і маюць шансы дажыць да 22-га стагоддзя.

З 2025-га года, на думку вучоных, можна адлічваць нараджэнне новага пакалення пад назвай бэта. Выглядае, што гэтае пакаленне — першае, што будзе расці ва ўмовах паўсюднага штучнага інтэлекту. Але пра тое, што іх сфармуе як асобаў, мы даведаемся пазней.

Каментары да артыкула