Zumiery, alfa, milenijały — chto heta takija? Tłumačym

Čamu pakaleńni nazyvajucca mienavita tak? Raskazvajem, čym zumier adroźnivajecca ad milenijała, dzie zhubiłasia pakaleńnie iks i jakoje dačynieńnie da hetaha ŭsiaho majuć bebi-bumiery.

Fota: LookByMedia

Usie hetyja nazvy źviazanyja ź imionami amierykancaŭ Uiljama Štraŭsa i Niła Choŭ. U 1991-m jany pradstavili knihu «Pakaleńni» (Generations), dzie razhladali historyju ZŠA praz paśladoŭnuju źmienu pakaleńniaŭ. Tak i naradziłasia teoryja pakaleńniaŭ Štraŭsa-Choŭ.

U razumieńni Štraŭsa i Choŭ pradstaŭniki adnaho pakaleńnia musiać mieć padobnyja pierakanańni i dośvied, u tym liku adčuć na sabie adny i tyja ž bujnyja histaryčnyja padziei i sacyjalnyja trendy.

Paźniej stała zrazumieła, što padobnyja trendy jość nie tolki ŭ ZŠA, i šmat navukoŭcaŭ praciahnuli raźvivać teoryju pakaleńniaŭ. Chacia niekatoryja vučonyja jaje dahetul krytykujuć, ad zumieraŭ dy milenijałaŭ nam užo nikudy nie dziecca.

Mabyć, najstarejšaje žyvoje pakaleńnie na siońnia — heta maŭklivaje pakaleńnie. Tak nazyvajuć ludziej, jakija naradzilisia prykładna z 1925-ha pa 1945-ty hady, raśli ŭ čas kryzisaŭ 1930-ch i Druhoj suśvietnaj. U vypadku z našaj krainaj heta ludzi, u čas dziacinstva jakich išoŭ stalinski teror.

Ciažkaje dziacinstva navučyła pradstaŭnikoŭ maŭklivaha pakaleńnia, što ŭ žyćci treba rupliva pracavać, kab niešta mieć — i kali pačnieš hučna vykazvać svajo mierkavańnie, možaš lohka stracić zdabytaje. U toj ža čas hetaje pakaleńnie adbudavała śviet paśla Druhoj suśvietnaj, i da jaho naležali baraćbity za pravy čałavieka nakštałt Marcina Lutara Kinha, a taksama savieckija šaścidziasiatniki.

Dalej byli bebi-bumiery (1946-1964 hady). Pakaleńnie atrymała svaju nazvu ad buma naradžalnaści, što mieŭ miesca ŭ śviecie paśla vajny. Dziacinstva i junactva hetych ludziej pryjšłosia na čas ekanamičnaha rostu i, kali kazać pra Biełaruś, masavaj urbanizacyi.

Na Zachadzie bebi-bumiery — heta pra chipi, subkultury i seksualnuju revalucyju. Ale ŭ našym kantekście heta ludzi z unutranym raskołam pamiž sistemaj i žadańniem buntavać, jakija zbolšaha ŭsio ž vybirali sistemu.

Zusim inšym akazałasia pakaleńnie Ch (iks), što naradziłasia ŭ čas z 1965 pa 1980-ty hady. Hetuju nazvu ŭ jaje ciapierašnim značeńni ŭpieršyniu vykarystaŭ kanadziec Duhłas Koŭplend u knizie «Pakaleńnie Ch: Kazki dla paskoranaha času». Litara «iks» pakazvała, što hetaje pakaleńnie jašče nie maje svajho vyznačeńnia, heta nibyta pieramiennaja Ch u matematycy, značeńnie jakoj nieviadomaje.

«Iksy» raśli ŭ čas, kali pa ŭsim śviecie pačaŭ padać davier uładzie, kali išła novaja chvala fieminizmu i naziraŭsia kryzis instytuta siamji. Kali jany byli padletkami, skančvałasia chałodnaja vajna, i dla biełaruskaha kantekstu heta asabliva važna.

«Iksy» staleli va ŭmovach pierabudovy i mocnych sacyjalnych pieramien. U adroźnieńnie ad baćkoŭ i dziadul, jany atrymali mahčymaść rabić u žyćci sapraŭdny vybar i mieć lepšy materyjalny status, što nie mahło nie zrabić ich bolš prahmatyčnymi i samastojnymi. 

Ich źmianili milenijały, ci pakaleńnie Y (1981-1996), pakaleńnie, jakoje jašče ŭ dziacinstvie pabačyła prychod kampjutaraŭ i internetu ŭ kožny dom. Jany dobra staviacca da technałohij i vierać u ich, a taksama, jak i «iksy», buntujuć suprać tradycyj, kali nie bačać u ich sensu.

Biełaruskija milenijały raśli va ŭmovach hałodnych 90-ch, dziećmi bačyli naradžeńnie volnaj Biełarusi, prychod dyktatury i toje, jak rujnavalisia nadziei ich baćkoŭ na lepšuju budučyniu. Heta pakaleńnie stajała ŭ pieršych šerahach pratestaŭ 2020-ha, a potym masava źjechała za miažu.

Potym pryjšli zumiery, ci pakaleńnie Z (1997-2011). Svajoj nazvaj pakaleńnie abaviazanaje anhlijskamu dziejasłovu zoom, to-bok «nabližać» — na ŭvazie majecca funkcyja hadžetaŭ, jakaja dazvalaje pavialičyć pradmiety na ekranie ci ŭ abjektyvie kamiery.

Heta pieršaje pakaleńnie, jakoje vyrasła ŭ ličbavym śviecie i tamu zdolnaje chutka adaptavacca da lubych technałahičnych inavacyj. U pracy dla zumieraŭ važny nie tolki zarobak, ale i bałans pamiž pracaj i žyćciom, mahčymaść raści ŭ prafiesii i pry hetym zachoŭvać fizičny i mientalny dabrabyt.

Fota: LookByMedia

Jak i milenijały, starejšyja ź biełaruskich zumieraŭ byli častkaj pratestaŭ 2020-ha i paźniej apynulisia ŭ emihracyi. Małodšyja biełaruskija zumiery, jakija jašče zastali pratesty padletkami, adčuli na sabie rost prapahandy ŭ škołach paśla 2020-ha i padzieńnie jakaści adukacyi.

Ale i heta nie ŭsio! Navukoŭcy vydzialajuć jašče adno pakaleńnie, jakoje naradziłasia prykładna z 2012-ha pa 2024-ty hady — u pieryjad, kali śviet zavajoŭvali sacsietki i miesiendžary, a taksama kali mieła miesca pandemija kavidu. Heta pakaleńnie alfa. 

Kab dać im nazvu, navukoŭcy admovilisia ad łacinskaha ałfavita, adkul brali nazvy dla troch minułych pakaleńniaŭ, i ŭziali pieršuju litaru hrečaskaha ałfavita. Takim čynam, u peŭnym sensie z «alfaŭ» adlik pakaleńniaŭ pačynajecca nanava. Heta padkreślivaje, što jany rastuć u zusim inšym śviecie, čym ich baćki.

Užo zrazumieła, što «alfy» — pakaleńnie, jakoje budzie atrymlivać adukacyju daŭžej, čym ich papiaredniki, i paźniej pakinie baćkoŭski dom. «Alfy» z malenstva žyvuć z ekranami hadžetaŭ pierad saboj, i heta na ich vielmi ŭpłyvaje: z adnaho boku, im bolš ciažka ŭtrymlivać uvahu na čymści, a ź inšaha, nichto tak dobra nie budzie davać rady technałohijam, jak hetaje pakaleńnie — tolki dajcie im trochi padraści. Navukoŭcy ličać, što «alfy» buduć žyć daŭžej, čym minułyja pakaleńni, i majuć šansy dažyć da 22-ha stahodździa.

Z 2025-ha hoda, na dumku vučonych, možna adličvać naradžeńnie novaha pakaleńnia pad nazvaj beta. Vyhladaje, što hetaje pakaleńnie — pieršaje, što budzie raści va ŭmovach paŭsiudnaha štučnaha intelektu. Ale pra toje, što ich sfarmuje jak asobaŭ, my daviedajemsia paźniej.

Kamientary da artykuła