Znakamituju kryvuju carkvu ŭ Kažan-Haradku ramantujuć sajdynham i šłakabłokami FOTY
Na 200-hadovym chramie ŭ Łuninieckim rajonie razabrali adzin z nachilenych kupałoŭ. Ale toje, jak viadziecca restaŭracyja carkvy, vyklikaje šmat pytańniaŭ. «Naša Niva» źviarnułasia da śpiecyjalista, jaki patłumačyŭ, ci dapuščalna toje, što adbyvajecca na pomniku architektury.
Źmieny ŭ vyhladzie carkvy vypadkova zaŭvažyŭ telehram-kanał «Spadčyna».
Ciapier u carkvy adsutničaje centralny šmatjarusny kupał. Zrub, na jakim jon stajaŭ, ašaloŭvajuć nie tradycyjnaj draŭlanaj šaloŭkaj, a jarka-sinim sajdynham. Draŭlanyja ścieny miescami ramantujuć šłakabłokami.
Śviata-Mikałajeŭskaja carkva ŭ Kažan-Haradku — draŭlany chram, pabudavany ŭ 1814—1818 hadach. Siońnia jana maje status historyka-kulturnaj kaštoŭnaści respublikanskaha značeńnia. Na dumku historykaŭ architektury, Kažan-Haradockaja carkva vyłučajecca z šerahu kryžova-centryčnych piacizrubavych chramaŭ svaimi piaćciu baročnymi viarchami, choć u čas jaje budaŭnictva ŭ prafiesijnaj architektury ŭžo panavaŭ styl kłasicyzm.
Abyvacielam chram bolš viadomy svaimi nachilenymi viarchami — nachił niekatorych častak dasiahaŭ da 20 hradusaŭ — što rabiła jaho siłuet jašče bolš jaskravym i zapaminalnym. Mienavita kab vypravić hetuju niebiaśpiečnuju kryviznu, i byŭ zadumany ramont chrama.
Miarkujučy pa staroncy prychodu, raboty na Śviata-Mikałajeŭskaj carkvie, abaznačanyja jak restaŭracyja, pačalisia ŭ śniežni 2023 hoda za košt dobraachvotnych achviaravańniaŭ viernikaŭ. Tady byli zamienieny nižnija, struchlełyja viancy zruba i zality novy padmurak. Uletku 2024 hoda byŭ razabrany centralny kupał, a na ciapierašnich fota nie bačna ŭžo i šatrovaha dachu.
Antyrestaŭracyja?
My źviarnulisia da śpiecyjalista ŭ restaŭracyi z prośbaj prakamientavać situacyju.
Na jaho dumku, raboty na chramie nie varta ŭsprymać jak niejkuju akazanuju hramadstvu łasku, za jakuju my musim dziakavać prychodu, bo dahladać i zachoŭvać śviatyniu — heta abaviazak, jaki ŭziaŭ na siabie ŭładalnik.
Što tyčycca centralnaha kupała, to, pa słovach surazmoŭcy, heta kłasika antyrestaŭracyi draŭlanych chramaŭ z prymianieńniem sajdynhu. Razabrany ž byŭ nie tolki kupał, ale i šacior, na jakim jon staŭ. Śpiecyjalist sumniavajecca, što ich formu zmohuć dakładna paŭtaryć.
«Tut budzie strata nie tolki formy, ale i aŭtentyčnaści kanstrukcyi. My nie viedajem, ci była zroblena niejkaja fotafiksacyja, invientaryzacyja elemientaŭ, kab možna było sabrać usio nazad, jakoje tam było dreva — dvuchsothadovaje ci zamienienaje ŭ čas papiarednich ramontaŭ».
Śpiecyjalist zhadžajecca, što toje, što padmurak zrabili manalitnym, zamianili staryja kamiani na bieton — heta paŭbiady. Tearetyčna taki padychod na pomnikach moža być, ale ŭ ideale varta było b pakidać butavy padmurak.
Šłakabłoki dla zruba
Kudy bolš pytańniaŭ vyklikaje toje, jak ramantujuć draŭlany zrub chrama — staryja struchlełyja biarvieńni prosta zamianili na šłakabłoki. Pry tym u niekatorych miescach nie tolki zamianili nižni vianiec, ale i vykłali błoki na vyšyniu na paŭtara mietraŭ.
Pa słovach śpiecyjalista, praz rozny materyjał ściana budzie pa-roznamu pramiarzać, budzie ŭtvaracca vilhać i ćvil, jakija jašče bolš naškodziać pomniku.
Vypravić heta možna tolki ŭciapleńniem chałodnych šłakabłokaŭ zvonku, ale heta niemahčyma bieź źmianieńnia architektury fasadaŭ.
«Heta treš. Na pomniku 2-j katehoryi, ja liču, heta niedapuščalna. U nas bahata lesu. Heta nie ŭnikalnaja technałohija — vyniać struchlełaje bierviano ci vyrazać kavałak, paddamkracić budynak i ŭstavić na hetaje miesca novaje. Mužyki ŭ vioskach paŭsiul tak chaty ramantujuć, heta nie Vasileŭskuju ŭ kosmas zapuścić. Narmalnaja restaŭracyjnaja technałohija i aŭtentyčny materyjał».
«Tut niama nijakaj prablemy, jość majstry, jość ceły muziej draŭlanaha dojlidstva ŭ Stročycach, jość taja ž niaščasnaja «Biełrestaŭracyja». Papy mahli b pa svaich zapytacca, jak pravilna restaŭravać taki chram — u tych ža Žyrovičach zaraz restaŭrujecca draŭlanaja Hieorhijeŭskaja carkva».
Jašče adna prablema — interjery. Restaŭratar taksama źviarnuŭ uvahu na toje, što heta adzin ź niešmatlikich chramaŭ, jaki zachavaŭ pieršapačatkovyja elemienty interjeraŭ, u tym liku staryja, jašče ŭnijackija bakavyja ałtary, a ciapier, miarkujučy pa fota, usio ŭnutranaje azdableńnie demantavali, zastalisia tolki reštki centralnaha ałtara.
«Zastajecca spadziavacca, što ŭsio heta viernuć nazad paśla ramontu, choć ja, ščyra, u hetym sumniavajusia».
Usio viedali – i ničoha nie rabili?
Chutčej za ŭsio, miascovyja ŭłady, na jaki ŭskładzieny kantrol za vykanańniem zakanadaŭstva na takich pomnikach, u kursie taho, što na carkvie daŭno i z razmacham viaducca budaŭničyja raboty — tut pracujuć mužyki ŭ śpiacoŭkach (vidać, zadziejničany tresty) i padhaniajuć techniku ź niemałym vynasam strały pad 30 m.
«Dva hady raboty viaducca — a my tolki ciapier pra ich daviedalisia, dyj toje vypadkova. Heta havoryć pra ŭzrovień achovy spadčyny ŭ krainie, pra toje, jak u nas pracuje nahlad.
Spadziajusia, što hetyja rašeńni Ministerstva kultury nie ŭzhadniała, bo inakš možna zakančvać z restaŭracyjaj u krainie».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary
Niama dyk nie psuj.
Biarvieńni zamianić hrošaj niama?
Kab sapsavać pomnik hrošy znajšlisia.
Prablemy ŭ hałavie.