Ideołahi raskazvajuć narodu žachi pra internet i pieraścierahajuć ad vykarystańnia ChatGPT

Pa ŭsioj Biełarusi ideołahi 20 listapada znoŭ pravodzili tak zvany «Adziny dzień infarmavańnia». Hetym razam abjadnali dźvie temy — «Kibierbiaśpieka i prafiłaktyka kibierzłačynnaści» i «Prafiłaktyka ekstremizmu ŭ moładzievym asiarodździ». «Fłahštok» vyvučyŭ materyjały dla členaŭ infarmacyjna-prapahandysckich hrup za listapad i vybraŭ ź mietadyčak samaje cikavaje.

Rabotniki fiermierskaj haspadarki «Ramanienka A.V.» słuchajuć žachi pra internet z vusnaŭ namieśnicy staršyni Buda-Kašaloŭskaha rajvykankama Ludmiły Kuralikavaj. Kałaž «Fłahštoka» z fota rajonnaj haziety «Avanhard»

Bolšaja častka dakładu ab «ekstremiźmie ŭ moładzievym asiarodździ» pryśviečanaja pieraličeńniu taho, što dziaržava razumieje pad ekstremizmam i pakarańniu za takija dziejańni. U tym liku heta «abraza pradstaŭnika ŭłady», «raspaŭsiud zahadzia chłuślivych źviestak pra palityčnaje, ekanamičnaje, sacyjalnaje, vajskovaje abo mižnarodnaje stanovišča Respubliki Biełaruś».

Asobna ŭ mietadyčcy prahavorvajecca, čamu biełarusaŭ masava sudziać za łajki i reposty i čamu navat prahlad infarmacyjnych resursaŭ, abvieščanych «ekstremisckimi», dziejnyja ŭłady ličać parušeńniem art. 19.11 KaAP «Raspaŭsiud infarmacyjnaj pradukcyi, uklučanaj u respublikanski śpis ekstremisckich materyjałaŭ, a taksama vyrab, vydańnie, zachoŭvańnie albo pieravozka z metaj raspaŭsiudžvańnia takoj infarmacyi». Voś jak heta tłumačać prapahandysty:

«Uvieś kantent, jaki adpraŭlajuć inšyja ludzi, abo prahledžanyja fajły, raźmieščanyja ŭ čatach «Telehram», miesiendžar pa zmoŭčvańni zachoŭvaje ŭ papku Telegram Desktop. Šlach da jaje zaležyć zychodziačy z apieracyjnaj sistemy. Anałahična aŭtamatyčnaje zachavańnie fajłaŭ adbyvajecca i ŭ miesiendžary Viber. Zachoŭvańnie materyjałaŭ u pryvatnaści maje na ŭvazie pad saboj faktyčnaje znachodžańnie na pryładzie (mabilnyja telefony, płanšety, kampjutary i h.d.) fajłaŭ, pryznanych ekstremisckimi».

Heta nibyta «stvaraje skład administracyjnaha pravaparušeńnia, a mienavita zachoŭvańnie materyjałaŭ z metaj raspaŭsiudžvańnia».

Ideołahi miarkujuć, što mienavita «moładź jak samaja sacyjalna nieabaronienaja hrupa nasielnictva, jakaja bolš za ŭsio paddajecca źniešniamu ŭździejańniu, źjaŭlajecca najbolš aktyŭnym abjektam uciahvańnia ŭ ekstremisckuju dziejnaść».

Čynoŭniki ličać, što «klučavymi faktarami moładzievaha ekstremizmu» źjaŭlajucca:

• upłyŭ baćkoŭ, jakija adroźnivajucca radykalnymi pierakanańniami;
• upłyŭ hrupy adnahodkaŭ, jakija źjaŭlajucca prychilnikami ekstremisckich pohladaŭ;
• upłyŭ aŭtarytetnych asob, jakija znachodziacca ŭ kole znosin padletka;
• stres, jaki paciahnuŭ za saboj dezyntehracyju ŭ hramadstvie;
• ułasnyja ŭjaŭleńni i maralnyja ŭstanoŭki, asobasnyja psichałahičnyja asablivaści, psichičnaje napružańnie.

Jašče ideołahaŭ turbujuć «moładzievyja subkultury destruktyŭnaj nakiravanaści», ale takija na terytoryi Homielskaj vobłaści ŭ ciapierašni čas adsutničajuć, śćviardžajecca ŭ mietadyčcy.

U joj vykarystoŭvajecca rasijskaja infahrafika pra moładzievyja subkultury, samymi niebiaśpiečnymi siarod jakich nazvanyja futbolnyja fanaty i fryki. Taksama dajucca «asnoŭnyja rekamiendacyi pa prafiłaktycy ŭklučeńnia ŭ destruktyŭnyja subkultury».

Infahrafika ź mietadyčki

Što tyčycca temy kibierataki, to, jak skazana ŭ mietadyčcy, Biełaruś znachodzicca na 3‑m miescy ŭ rejtynhu krain SND, jakija čaściej za ŭsio padviarhajucca kibieratakam. Takija vyniki daśledavańnia, praviedzienaha letaś.

Kožnaja piataja ataka ŭ Biełarusi prypadaje na dziaržsiektar (22%). Na druhim miescy — śfiera pramysłovaści (14%), a na trecim radku — finansavaja halina (11%).

«Šmat napadaŭ taksama nakiravanyja na siektar telekamunikacyj, śfiery navuki i adukacyi (8%). Kožnaja druhaja kibierataka (57%) pryvodzić da ŭciečki kanfidencyjnych danych. Radziej jany parušajuć asnoŭnuju dziejnaść (16%) abo niasuć pramyja finansavyja straty (8%). Bolš za pałovu skradzienych źviestak składajuć piersanalnyja źviestki i kamiercyjnaja tajamnica», — skazana ŭ materyjałach.

Asobna ideołahi pieraścierahajuć ad vykarystańnia štučnaha intelektu ŭ pracy z dakumientami:

«Navat kali štučny intelekt vykarystoŭvajecca na karyść, treba być aściarožnym. Kali rabotnik arhanizacyi dumaje, što zahruzić dakumient u čat GPT i jon usio chutka zrobić, to heta pramy šlach da ŭciečki kanfidencyjnych danych. Dakumienty adpraviacca na sierviery ŭ inšaj dziaržavie, i zakony našaj krainy ŭžo nie mohuć harantavać ich biaśpieku».

U svaju čarhu, resurs mahiloŭskich pravaabaroncaŭ Mayday.team aznajomiŭsia z padobnaj mietadyčkaj, jakaja raźličanaja na pracu ź intelihiencyjaj i ŭ jakoj internet jak źjava ŭsimi siłami demanizujecca. Prapahandysty dakazvajuć, što

«internet stvaraŭsia ŭ amierykanskich vajskovych łabaratoryjach — i z tych časoŭ… pracuje jak zbroja. Jak zbroja suprać nas. Spadarožnikavy internet zabiaśpiečvaje suviaź na poli boju. Sacyjalnyja sietki dazvalajuć źbirać hrupy ludziej i ananimna kiravać imi na adlehłaści. Kryptavaluty — biez mahčymaści adsočvać ich, kab apłačvać kurataraŭ takich sietak».

U jakaści prykładu pryvodzicca zima 2023 hoda, kali praz sacyjalnyja sietki «pasprabavali nackavać členaŭ internet-supolnaści «PVK Rodan» na futbolnych fanataŭ». Pavodle viersii Akademii kiravańnia pry Łukašenku, jakaja padrychtavała ahitmateryjały, heta byŭ adzin z treninhaŭ, adno z samych naturalnych palavych vučeńniaŭ, kab vyvieści zumieraŭ na vulicy i sčapić sa spartyŭnymi «ultras».

«Internet z pola boju, dzie haspadary ŭsiaho — anhłasaksy, daros užo i da instrumienta realnaha ŭpłyvu na žyvych ludziej. Luboje naciskańnie na luboj kłavijatury — heta adnačasova jašče i list anhłasaksaŭ… Kožny sučasny hadžet dakładvaje «ŭ centr» (abo ŭ Łenhli, abo ŭ «Vašynhtonski abkam») pra ŭsio, što adbyvajecca nie tolki ŭnutry jaho, ale i vakoł. Takim čynam zachodniki — pry žadańni — mohuć viedać pra ŭsio, čamu addaje pieravahu biełaruski, naprykład, prapahandyst», — zastrašvajuć intelihiencyju ahitatary.

Jašče z hetych materyjałaŭ možna daviedacca, što Vikipiedyja jak minimum «z 2008 hoda redahujecca Fiederalnym biuro rasśledavańniaŭ (FBR) i Centralnym raźviedvalnym upraŭleńniem (CRU)».

Kamientary da artykuła