Dobraŭparadkavańnie terytoryi vakoł suśvietna viadomaj ješybot, jakaja była sioleta adrestaŭravana, nie abyšłosia biez kurjozaŭ.
Pieršapačatkova płanavali pravieści śviata pracaŭnikoŭ vioski 21 vieraśnia, ale ŭ horadzie, napeŭna ŭpieršyniu za apošnija hady, nie paśpieli zaviaršyć usie raboty ŭ vyznačany termin, tamu śviata pieranieśli na miesiac — na 19 kastryčnika.
Dahetul viaducca raboty i pa ŭparadkavańni terytoryi vakoł Vałožynskaha ješybota (tradycyjnaj jaŭrejskaj navučalnaj ustanovy), dzie stvarajecca piešachodnaja zona sa skulpturami i suvienirnaj kramaj.
Upryhažeńniem płoščy stanuć dźvie bronzavyja kampazicyi «Rabin i Paet» i «Dreva žyćcia», vykananyja biełaruskim skulptaram Dźmitryjem Ahanavym.
«Rabina i Paeta» ŭžo pastavili kala budynka ješybota, supravadziŭšy šyldaj adrazu na čatyroch movach: ruskaj, biełaruskaj, iŭrycie i anhlijskaj. Praŭda, teksty na biełaruskaj movie i iŭrycie akazalisia niepiśmiennymi.
Tak, pa-biełarusku zamiest «rabin» napisali «ravvin», jakoje nie fiksujecca słoŭnikami i jość paŭtoram ruskaha napisańnia, a zamiest «skulpturnaja hrupa» napisali «skulpturny hurt». Hrupa ŭ biełaruskaj movie maje bolš šyrokaje značeńnie — heta niekalkich čałaviek, žyvioł abo pradmietaŭ, jakija znachodziacca blizka adzin la adnaho. A voś hurt možna ŭžyvać vyklučna da hrupy žyvych istot, da jakich skulptury nie adnosiacca.
Z nadpisam na iŭrycie adbyłasia jašče bolš kamičnaja situacyja. Tekst na hetaj movie zapisany tak:
ררושמו בר» לוסיפ תצובק»
Ale ludzi, znajomyja ź jaŭrejskaj movaj, zaŭvažyli, što tut pierabłytany kirunak piśma. U iŭrycie pišuć sprava naleva, a na šyldzie tekst zapisany źleva naprava, jak u jeŭrapiejskich movach.
Jon musiŭ by pisacca tak:
«קבוצת פיסול «רב ומשורר
Kali pamyłki ŭ ekzatyčnaj jaŭrejskaj movie ŭ cełym možna zrazumieć, to pamyłki ŭ biełaruskaj, jakich by nie dapuściŭ navat «Huhł Pierakładčyk», vyklikajuć pytańni nakont adukacyi tych, chto pisaŭ teksty na šyldzie.
Vałožynski ješybot słavicca jak adzin z samych viadomych i ŭpłyvovych jaŭrejskich navučalnych ustanoŭ u śviecie. Adkryty ŭ 1806 hodzie rabinam Chaimam Vałožynieram, vučniem Vilenskaha haona, jon staŭ pieršym sučasnym ješybotam i ličycca pratatypam dla bolšaści ješybotaŭ jaŭrejaŭ-litvakoŭ u śviecie. Vałožynski ješybot pryciahvaŭ navučencaŭ z usioj Uschodniaj Jeŭropy, i mnohija ź ich paśla stali vydatnymi rabinami, myślarami i hramadskimi dziejačami. Ješybot u Vałožynie pieratvaryłasia ŭ simvał supracivu asimilacyi i zachavańnia tradycyjnych relihijnych kaštoŭnaściej jaŭrejaŭ.
«Badaj, nivodnaha žyda niama na śviecie, katory nie znaŭ by ci chacia by nie čuŭ a Vałožynie. Najvažniejšaja tut žydoŭskaja duchoŭnaja škoła, i najvažniejšymi ličacca vałožynskija rabiny. Nie tolki z usioj Rasiei čy Jeŭropy, ale z usiaho śvietu — z Amieryki, Japonii navat pryjazdžajuć siudy vučycca na rabinaŭ.
Ale, praŭdu kažučy, i žydy tutejšyja niejak zusim inakšyja za tych, jakich my spatykajem pa haradach čy miastečkach našych. Nie trajkočuć jany, jak tyja saroki, čužoj movaj; nie nadzimajucca, jak indyki ŭ pavich piorach, aby tolki jak pakazacca nie tym, kim jany papraŭdzie jość; nie, jany mocna trymajucca svajoj viery, zvyčajaŭ, movy i navat staraśvieckich apratak. A tolki takich ludziej možna i šanavać, katoryja, nie čurajučysia svajho, nie ŭšyvajucca ŭ čužuju, pradažnuju skuru…» — pisaŭ u svaich natatkach «Listy z darohi» pra Vałožynski ješybot biełaruski piśmieńnik Jadvihin Š.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary