Трагедыі на пешаходных пераходах: чаму кіроўцы збіваюць людзей? Інструктар называе памылкі
Чаму апошнім часам так шмат страшных аварый на пешаходных пераходах? Што ідзе не так і як гэтых здарэнняў пазбегнуць? Пра гэта «Анлайнер» распытаў інструктара па кіраванні Юрыя Краснова.
Трагедыя ў Мінску
Адно з самых рэзанансных здарэнняў, якія адбылося ў першыя дні гэтага года, — ДТЗ на вуліцы Касманаўтаў у Мінску. Увечары 10 студзеня 28-гадовая кіроўца Ford збіла 8-гадовага хлопчыка, які пераходзіў праезную частку па нерэгуляваным пешаходным пераходзе. Дзіця загінула пад коламі пікапа. На апублікаваным пазней запісе можна разглядзець, як дарогу пераходзяць двое дзяцей, а аўтамабіль чамусьці не спыняецца.
Увага! Відэа не прызначана для прагляду ўражлівым людзям.
— Спачатку, да таго, як з'явіўся гэты запіс, у мяне была такая гіпотэза: напэўна, ляцела. Нават калі ёсць штучная няроўнасць, на такіх вялікіх машынах можна не звяртаць на яе ўвагі — многія так і праязджаюць, не запавольваючыся, — кажа Красноў. — Але затым з'явілася відэа: кіроўца ехала адносна няхутка, знізіла хуткасць перад няроўнасцю, спакойна яе пераехала.
— Але не затармазіла.
— Яна не ўбачыла пешаходаў. У яе велізарная машына, а мы не ведаем росту кіроўцы і таго, што яна ў рэчаіснасці бачыла са свайго месца. Стойкі закрываюць агляд, там жа і велізарныя бакавыя люстэркі, за якімі таксама нічога не відаць. Плюс гэты трохкутнік, куды мацуецца люстэрка. У выніку вялікая зона аказваецца схаванай ад кіроўцы, якая сядзіць на сваім месцы. Хто можа ручацца, што ў гэтай зоне не апынуліся пешаходы? Там і дарослы чалавек будзе скрыты, не тое што дзіця.
Вялікі пікап — гэта, вядома ж, не прычына ДТЗ, гэта проста адно з мноства абставінаў, якія склаліся трагічным чынам. Цёмны час сутак, цёмная вопратка дзяцей, вугал, пад якім у той момант знаходзіўся кіроўца ў адносінах да пешаходаў, — абставіны таго ж шэрагу.
Тое, што адбылося на вуліцы Касманаўтаў тым і пужае — гэта была зусім звычайная сітуацыя, якая можа скласціся практычна на любым пераходзе. Няхутка рухаецца аўтамабіль, пешаходы таксама не бягуць, пераходзяць дарогу ад далёкага краю. І застаюцца не заўважанымі кіроўцам.
— Выходзіць, не абавязкова быць злосным парушальнікам, відавочна перавышаць хуткасць, быць нецвярозым за рулём, каб апынуцца ў вельмі дрэннай сітуацыі?
— Я б сказаў, што дасведчаныя вадзіцелі рызыкуюць у іх трапіць не менш. Праблема ў чым? Ты шмат ездзіш за рулём, ні з чым такім не сутыкаешся, нічога такога не бачыш. І раптам зусім звычайная сітуацыя, ніякага падвоху не заўважаеш, а калі ўсведамляеш, што адбываецца нешта непапраўнае, — ужо позна. Паспяваеш толькі ўсклікнуць: «Ой, мама…» — і ўсё, імгненне не вярнуць.
Спыняцца абавязкова
Яшчэ адна тыповая сітуацыя, якая, зрэшты, павінна б лічыцца сапраўднай фобіяй для любога кіроўцы.
— Пешаходны пераход, ты едзеш па вольным радзе, а ў іншых палосах быццам бы спыняюцца машыны. Ці не спыняюцца, а, ведаеце, як у нас любяць, прытармажваюць, але ўсё роўна працягваюць няхутка рухацца, накатваючы на пераход. Гэта вельмі дрэнная звычка — не спыняцца перад пераходам. Па-першае, калі машына працягвае рух, хай і павольны, гэта нервуе пешахода і правакуе яго паскорыцца, а ў гэтым няма нічога добрага, як цяпер стане ясна.
Па-другое, такі рух падманвае кіроўцаў у іншых палосах. Ім у кантэксце можа быць не відавочна, што побач аўтамабілі стаяць, што наперадзе можа быць небяспека. І яны могуць проста не сфакусавацца на тым, што наперадзе пераход. Кіроўца едзе, яму здаецца, што ён проста апярэджвае машыну ў іншым шэрагу, а з-за гэтай машыны яму раптам пад колы крочыць пешаход, які таксама спяшаецца. Спешка на дарозе — гэта заўсёды вялікая праблема, — адзначае інструктар.
Або ў суседняй паласе можа знаходзіцца грузавік, аўтобус, тралейбус, за якімі можа быць наогул не бачны пешаходны пераход. Калі яны яшчэ і едуць у гэты момант, хай і павольна, то сітуацыя становіцца зусім небяспечнай.
«Гэта пытанне асабістай дысцыпліны»
Чаму так шмат ДТЗ на пераходах здараецца менавіта цяпер? Выказваліся розныя версіі: кароткі светлавы дзень, бясснежная зіма, калі змярканне становяцца проста непрагляднай імглой, няўважлівасць кіроўцаў пасля святаў.
— З пачатку года, а па-мойму, і да Новага года на пешаходных пераходах дзяжурылі супрацоўнікі ДАІ. Школьныя канікулы ж былі. Гэта значыць прафілактыка праводзілася. Нельга сказаць, што гэта была марная праца. Не выключана, што калі б гэтага не рабілі, усё было б яшчэ горш, — разважае інструктар. — Але ёсць і пабочны эфект. Людзі ездзяць, бачачы, што на пешаходных пераходах дзяжурыць ДАІ. Потым ураз ўсе знікаюць. Усё, можна расслабіцца, выдыхнуць, ездзіць без страху — так некаторыя лічаць. І ўвага сыходзіць. Гэта пытанне асабістай дысцыпліны кіроўцаў і іх падрыхтоўкі.
Алгарытм Краснова
— На нашых дарогах шмат кіроўцаў, якія не натрэніраваныя для выканання нейкіх манеўраў, здзяйснення пэўнага алгарытму дзеянняў, накіраваных на тое, каб своечасова ўбачыць небяспеку, — працягвае выкладчык. — Прасцей кажучы, кіроўца едзе з разлікам, што калі ён убачыць перад сабой пешахода, то затармозіць і прапусціць яго. А калі ён нікога не бачыць, то і турбавацца як бы не трэба.
Журналісты дадаюць, што некаторыя кіроўцы, па адчуваннях, дзейнічаюць нават так: калі з'явіцца пешаход, перад якім не будзе магчымасці праскочыць, — кіроўца затармозіць.
— А што, калі пешаход набліжаецца да дарогі, але кіроўца па нейкай прычыне яго не заўважыў? Мы ўжо ўбачылі, што такое цалкам магчыма. Адпаведна, кіроўца павінен дзейнічаць такім чынам, каб убачыць гэтага не заўважанага спачатку пешахода альбо ж пэўна пераканацца ў тым, што нікога няма. Прычым гэтыя дзеянні павінны быць даведзены да аўтаматызму і складаць звыклы і знаёмы алгарытм, практычна рытуал, які будзе паўтарацца пры праездзе кожнага пешаходнага пераходу, — настойвае інструктар.
Чаму важны менавіта аўтаматызм? Таму што ўсяго ў галаве не ўтрымаеш. Мы прывыклі браць відэлец у зручную для нас руку і не факусуемся на гэтым кожны раз, калі сядаем абедаць. Дзеля цікавасці паспрабуйце змяніць гэтае правіла і трымаць відэлец іншай рукой. Намучаецеся сабе пра гэта нагадваць, пакуль новы патэрн не ўвойдзе ў звычку.
— Я за стырном ужо шмат гадоў, езджу кожны дзень і кожны дзень праязджаю шмат нерэгуляваных пешаходных пераходаў. І ўсё роўна здараецца, што мне жонка, якая сядзіць на пасажырскім месцы, падказвае, што злева ідзе пешаход. І што цікава: я інструктар, я ведаю, як трэба сябе паводзіць і якія дзеянні неабходна прадпрымаць, я вучу гэтаму іншых, але быццам па законе подласці часта ніякай небяспекі для мяне няма. А варта мне адзін раз адцягнуцца, забыцца — і абавязкова будзе ісці пешаход. Таму алгарытм павінен выконвацца заўсёды — гэта адзіны спосаб неяк падстрахавацца ад вялікіх непрыемнасцяў, — адзначае інструктар.
Што за алгарытм прапануе Юрый Красноў? Кіроўца павінен сваімі дзеяннямі забяспечыць сабе поўны агляд сітуацыі. Трэба нахіляцца, мяняць вугал агляду, зрабіць усё неабходнае для таго, каб выключыць сляпыя зоны. Прычым трэба нахіляцца пад рознымі вугламі, каб сапраўды ўбачыць усё вакол сябе. Не круціся, сядзі смірна — гэта патрабаванне настаўніка з малодшай школы. Кіроўцу, які пад'язджае да пешаходнага пераходу, трэба паводзіць сябе зусім інакш.
— Што ні пешаходны пераход — у мяне твар аж на капоце! Я нахіляюся, гляджу па баках і бачу, ідзе хто-небудзь ці не ідзе, — выкладчык стараецца прадэманстраваць гэта. — Важны момант: каб убачыць тое, што трэба, варта ведаць, куды глядзець. Падумайце, адкуль можа ісці пешаход. Пераканаліся, што можна ехаць? Пераправерце ўсё яшчэ раз, проста на ўсялякі выпадак. Многія і здзяйсняюць ДТЗ толькі таму, што яшчэ раз нешта не пераправерылі.
Каб выканаць гэты алгарытм, трэба час, а каб гэты час быў, трэба знізіць хуткасць. Вось і яшчэ адна правільная звычка —зніжаць хуткасць перад пешаходнымі пераходамі.
— Гэта самы важны фактар. Не выкананне прынцыпу дзвюх палос паміж аўтамабілем і пешаходам, а тое, з якой хуткасцю рухаецца аўтамабіль. Ад гэтага залежыць і тое, ці паспее кіроўца зрэагаваць на раптоўнае з'яўленне пешахода, і тое, якімі будуць наступствы, нават калі ўсё пойдзе па дрэнным сцэнары, — кажа вядучы рубрыкі. — І гэта сапраўды такі ж алгарытм: вы бачыце, што на пешаходным пераходзе нікога няма, але зніжаеце хуткасць так, быццам на ім нехта ёсць.
Можна, зрэшты, пачуць і альтэрнатыўныя меркаванні.
— Бывае, што інструктары кажуць так: «Калі вы будзеце нахіляцца, каб азірнуцца, вы будзеце тузаць стырно». Мае назіранні пацвярджаюць адваротнае. Стырно тузаюць менавіта тыя кіроўцы, якія пры азіранні сядзяць роўна. А калі ты нахіліўся, табе, па-першае, хапае даўжыні рук, каб не мяняць становішча руля, а па-другое, ты апынаешся ў згрупаванай пазіцыі.
І гэта наш рэфлекс, сфармаваны эвалюцыйна: калі чалавек так групуецца, у яго актывізуюцца зрок і рэакцыя. Паназірайце самі: кіроўца сядзіць расслаблена, і раптам нешта адбываецца на дарозе — кіроўца рэфлекторна сядзе ў такую позу, актывізаваўшы ўвагу, падрыхтаваўшыся рэагаваць, — лічыць Красноў.
— Нядаўна мая курсантка здавала экзамен у ДАІ. А я сваіх курсантаў вучу, што калі ты хочаш азірнуцца, трэба трохі нахіліцца наперад. Яна гэта робіць, і ёй экзаменатар кажа: «Кіроўца не павінен нахіляцца, ён павінен сядзець роўна». Маё меркаванне іншае: тыя кіроўцы, якія сядзяць роўна, са значна большай верагоднасцю рызыкуюць збіць пешахода на пераходзе, таму што папросту не заўважаць яго ў нейкі момант. Той, хто сядзіць роўна, не можа ўбачыць усю абстаноўку вакол машыны», — дадае інструктар.
Як можна не заўважыць чырвоны?
Яшчэ адно жудаснае ДТЗ. На праспекце Чарняхоўскага ў Віцебску 9 студзеня кіроўца мікрааўтобуса, праехаўшы, як паведамілі ў Следчым камітэце, на забараняльны сігнал святлафора, на рэгуляваным пераходзе збіў дзіця. Хлопчык памёр у бальніцы.
— Як можна не ўбачыць чырвоны сігнал святлафора? — пыталіся многія.
— Элементарна. Зноў жа гіпотэза: у кіроўцы не натрэніраваная ўвага, ён кудысьці загледзеўся, пра нешта задумаўся — нават з дасведчанымі людзьмі гэта здараецца, — адзначае Красноў. — Прычым праязджаюць на чырвоны або збіваюць пешаходаў у асноўным якраз тыя кіроўцы, якія зусім не схільныя да хуліганства за рулём, — яны проста не ўбачылі.
— З гэтым можна нешта зрабіць?
— Трэніравацца. Я як інструктар рэгулярна частку свайго часу надаю трэніроўцы увагі. А звычайныя кіроўцы часцей за ўсё гэтага не робяць. Яны атрымалі правы і ездзяць, спадзеючыся, што ўсё будзе добра і з імі нічога не здарыцца.
— Гэта значыць развесіць камеры на кожным святлафоры і штрафаваць за праезд на чырвоны не дапаможа?
— Калі чалавек няўважлівы, калі ён пераключыў увагу — ніякая камера не дапаможа. У маёй практыцы ў бытнасць супрацоўнікам ДАІ быў такі выпадак: я спыняю дзве машыны, абодва кіроўцы праехалі на чырвонае святло. Падыходжу да кожнага, прадстаўляюся, прашу дакументы. Паварочваюся і бачу, як на мяне едзе трэцяя машына — і таксама на чырвонае святло. Я спыняю кіроўцу, кажу: «Вы праехалі на чырвонае святло». А ён на поўным сур'ёзе: «А дзе тут святлафор?» Я пачынаю з ім гутарыць, і аказваецца, што паўгадзіны таму ён ужо атрымаў пратакол за тое, што праехаў чыгуначны пераезд на забараняльны сігнал. І вось ён едзе ў засмучаных пачуццях, унутры перажывае гэтую сітуацыю і не бачыць, не факусуецца на тым, што адбываецца вакол яго. А ёсць тыя, хто адцягвае ўвагу на музыку, на размовы, на мабільны тэлефон за стырном, — што яны ўбачаць на дарозе?
У розных гарадах мы бачылі, як з гэтым эксперыментуюць: дублююць сігналы святлафора на асфальце, усталёўваюць дадатковыя канструкцыі, робяць праекцыі. Любы спосаб добры, калі няўважлівы кіроўца дзякуючы яму зверне ўвагу на тое, які гарыць сігнал святлафора, — мяркуе выкладчык. — Для нерэгуляваных пешаходных пераходаў гэта яшчэ важней. Але падыходзіць да пытання трэба свядома. Недастаткова асвятляць дадаткова сам пераход, трэба падсвятліць тэрыторыю на падыходах да яго, каб кіроўца мог убачыць пешахода загадзя, пакуль ён яшчэ на тратуары, і своечасова прыняць меры.
Успомнілі і пра сістэмы бяспекі саміх аўтамабіляў, якія ў наш час сталі куды дасканалей.
— Было б выдатна, калі б усе машыны, а ў першую чаргу пазадарожнікі, грузавікі і аўтобусы, былі абсталяваныя датчыкамі, якія б кантралявалі сітуацыю і альбо папярэджвалі кіроўцу аб небяспецы, альбо нават спынялі аўтамабіль, калі гэта трэба. Такое ўжо ёсць у свеце, зараз неабходна, каб гэта стала абавязковым — як рамяні бяспекі, — кажа Юрый Красноў і дадае: — Увогуле, можна ўжываць любыя сродкі арганізацыі дарожнага руху, укараняць любыя тэхналогіі. Але падрыхтоўка кіроўцаў, на мой погляд, мае таксама вялікае значэнне. Кожны павінен не проста ездзіць за стырном як атрымаецца, а трэніраваць сваю ўвагу, ведаць у якіх тыповых сітуацыях кіроўца можа не бачыць пешахода і прымаць меры для паляпшэння агляду.
Каментары