Piać tendencyj minskaha teatralnaha siezonu na dumku Dzianisa Marcinoviča

Staličny siezon 2015—2016 nabližajecca da zaviaršeńnia. Čas padvieści jaho vyniki i prasačyć tendencyi, što «Budźma» robić užo čaćviorty hod zapar.

Ajčynny teatr narešcie pryznali za miažoj

Ajčynnyja navukoŭcy lubiać pisać pra toje, u čym biełaruskija piśmieńniki, mastaki abo akciory ŭ toj abo inšaj stupieni ŭzbahacili suśvietnaje mastactva. Na žal, daśledčyki vielmi časta stvarajuć u čytačoŭ iluzii. Bo ŭ realnaści «tam» robiacca viadomymi tolki adzinki biełarusaŭ. Pryjemna, što ŭ hetym siezonie pryznańnie atrymali pradstaŭniki lalečnaha teatra.

Adrazu niekalki biełarusaŭ byli ŭhanaravanyja rasijskaj teatralnaj premijaj «Załataja maska» – samaj prestyžnaj na ŭsioj postsavieckaj prastory. Najlepšym režysioram teatra lalek zrabiŭsia Alaksiej Lalaŭski. Najlepšym mastakom u teatry lalek pryznanaja Taćciana Niersisian. Pryčym pastanoŭka «Toŭsty sšytak», nad jakoj jana pracavała, pieramahła i ŭ naminacyi «Najlepšy śpiektakl». A pastaviŭ hety śpiektakl biełarus Alaksandr Januškievič u Piermskim teatry lalek. Darečy, u naminacyi «Najlepšaja žanočaja rola ŭ balecie i sučasnym tancy» pieramahła naša suajčyńnica Luboŭ Andrejeva, salistka Teatra baleta Barysa Ejfmana.

Pavialičyć

«Toŭsty sšytak»

Dla teatralnych ludziej hetyja ŭznaharody – kanstatacyja fakta. Bo ŭsie pieraličanyja imiony daŭno na słychu. Praŭda, jość adno «ale». Kali ajčynnyja ŚMI pisali pra «Załatuju masku», bolšaść žurnalistaŭ (aŭtar hetych radkoŭ – nie vyklučeńnie) rabiła akcent na asobie Raścisłava Jankoŭskaha, jaki pieramoh u naminacyi «Za vydatny ŭniosak u raźvićcio teatralnaha mastactva». Zrazumieła, što hetuju zasłužanuju ŭznaharodu jon atrymaŭ za svaju tvorčaść uvohule (što naturalna dla 86-hadovaha narodnaha artysta SSSR). Ale imia Jankoŭskaha šmat havoryć lubomu čytaču. Jak zrabić takimi ž paznavalnymi dla šyrokaj publiki i žurnalistaŭ imiony inšych pieramožcaŭ, – rytaryčnaje pytańnie.

U Nacyjanalnaj premii źjaviłasia alternatyva

U 2010 hodzie ŭ Biełarusi narešcie była zasnavanaja svaja «Załataja maska» – Nacyjanalnaja teatralnaja premija. Z taho času jaje vyniki padvodzilisia ŭžo trojčy. Ale farmat Nacpremii ciažka nazvać idealnym. Sprečnych momantaŭ bahata: biezalternatyŭny vybar u niekatorych naminacyjach; asoby pieramožcaŭ, jakija vyklikajuć pytańni; imknieńnie achapić jak maha bolšuju kolkaść teatraŭ, kab, nie daj Boža, nikoha nie pakryŭdzić; sprečny pryncyp vyłučeńnia śpiektaklaŭ i h.d. Doŭhi čas teatralnyja ludzi tolki dyskutavali abo aburalisia hetym u kułuarach, amal nie majučy mahčymaści paŭpłyvać na padviadzieńnie vynikaŭ.

Svojeasablivym adkazam i navat alternatyvaj Nacyjanalnaj teatralnaj premii stała prahrama «Belarus open», jakaja isnuje ŭ miežach fiestyvalu TIEART. U hetym siezonie (vosieńniu 2015 hoda) jana ŭpieršyniu sabrała najlepšyja śpiektakli, stvoranyja ŭ Biełarusi za peŭny pramiežak času. Pryčym sapraŭdy najlepšyja, adabranyja pavodle strohich kryteryjaŭ. Kali Nacpremija ŭsio-taki aryjentavanaja na ŭnutrany rynak, to «Belarus open» robić prajekcyju jak na ŭnutrany, tak i na źniešni.

Pavialičyć

Prahrama nastupnaha «Belarus open», abvieščanaja hetaj viasnoj, užo maje padzieł na čatyry naminacyi: «Drama», «Lalki», «Aŭtarskija / ekśpierymientalnyja prajekty». Zastałosia dadać siudy naminacyju «Muzyčny teatr» i pačać vyznačać pieramožcaŭ. I alternatyŭnaja premija budzie całkam hatovaja.

Pieraadoleć aŭtarkiju amal nierealna

Letaś adnoj z tendencyj minskaha teatralnaha siezona ja nazvaŭ aŭtarkiju – zamknionuju sistemu, jakaja ŭ minimalnaj stupieni zaležyć ad asiarodździa. Havorka išła pra toje, što ŭ Minsku amal nie staviać zamiežnyja režysiory. I tolki adzinki ź biełarusaŭ (pieravažna režysiory lalečnaha teatra) majuć prapanovy z-za miažy.

Zrešty, možna kazać i pra ŭnutranuju aŭtarkiju. Naprykład, u repiertuary Ruskaha teatra – 29 śpiektaklaŭ. 22 ź ich pastavili try štatnyja režysiory: Siarhiej Kavalčyk, Barys Łucenka i Valancina Jerańkova, jašče 3 – siabra teatra Arkadź Kac. U Minsku zusim niama tradycyi, kab režysior staviŭ śpiektakli nie ŭ tych teatrach, dzie sam pracuje. U vyniku aŭtarkija stała amal sinonimam bolšaści dziaržaŭnych teatraŭ.

U hetym siezonie byli zroblenyja dźvie sproby kali nie pieramahčy aŭtarkiju, dyk zrabić raskoł u jaje manalicie. Režysior Jaŭhien Karniah, stvaralnik aŭtarskaha KorniagTHEATRE, pastaviŭ u lalečnym teatry śpiektakl «Intervju ź viadźmarkami». Da hetaha času jon uvasobiŭ trynaccać śpiektaklaŭ (siem ź ich u Minsku, astatnija – u Talinie, Maskvie, Łodzi, Płoŭdzivie i Bonie). Ale nikoli nie staviŭ u dziaržaŭnym kalektyvie! Tut idzie havorka pra sprobu peŭnaj intehracyi niezaležnych tvorcaŭ u sistemu dziaržaŭnaha teatra.

Druhuju sprobu ažyćciavili stvaralniki śpiektakla «Opium», jakija abviaścili zbor srodkaŭ siarod hledačoŭ na kraŭdfandynhavaj placoŭcy «Vulej». Tyja sabrali bolš za 45 miljonaŭ rubloŭ. U vyniku premjera śpiektakla ŭpieršyniu ŭ biełaruskaj historyi prajšła całkam za košt naviednikaŭ. U dalokaj pierśpiektyvie hetaje daje šaniec na raźvićcio ŭ Biełarusi prajektnaha teatra.

Ale pierśpiektyvy tumannyja. Karniah zastaŭsia volnym mastakom i jak režysior bolš nie staviŭ u dziaržaŭnych teatrach. A pakazy «Opiumu», niahledziačy na jaho aktualnaść, zastalisia adzinkavymi.

Źjaviŭsia druhi aŭtarski teatr

Letaś, padvodziačy vyniki siezonu, ja pisaŭ, što surjoznaja ijerarchija minskich teatraŭ źnikła (jak źnikli istotnyja adroźnieńni pamiž bolšaściu kalektyvaŭ). Nie dziŭna, što da niadaŭniaha času ŭ Minsku faktyčna byŭ tolki adzin aŭtarski teatr. Havorka pra Biełaruski teatr lalek, jaki tryvała asacyjujecca z asobaj jaho hałoŭnaha režysiora Alaksieja Lalaŭskaha (jon uznačalvaje kalektyŭ z dalokaha 1986 hoda). Amal usie śpiektakli, raźličanyja na darosłuju aŭdytoryju, pastaviŭ mienavita Alaksiej Anatoljevič.

Druhim aŭtarskim teatram staŭ Kupałaŭski. Ciapier u jaho repiertuary 23 śpiektakli. Piać ź ich pastaŭlenyja na Małoj scenie, jakaja ciapier usprymajecca jak placoŭka dla ekśpierymientaŭ i daje mahčymaść maładym režysioram pakazać svaju pieršuju pastanoŭku. Tamu dalej budziem kazać pra vialikuju zału. Paśla premjery śpiektakla «Dźvie dušy» Mikałaj Pinihin maje «kantrolny pakiet» u repiertuary: 10 z 19 pastanovak naležać mienavita jamu.

Pavialičyć

Jak usprymać taki fakt? Lalaŭski viadzie mastackija pošuki, nie abmiežavanyja aŭtaram tvora, movaj napisańnia abo jaho estetyčnymi pohladami, tamu jaho aŭtarski teatr cudoŭna intehrujecca ŭ suśvietnuju supolnaść. Pinihin buduje repiertuar, kirujučysia ideałohijaj aśvietnictva (joj adpaviadajuć navat niekatoryja śpiektakli, jakija pastaŭlenyja inšymi režysiorami). Adpaviedny materyjał jon šukaje i znachodzić nie tolki ŭ dramaturhii, ale i ŭ inšych žanrach (ad prozy da paezii). Inšaja reč, što śpiektakli, jakija majuć hastrolnuju i fiestyvalnuju pierśpiektyvu («Viasielle», «Ofis» i «Don Žuan»), dastatkova dalokija ad aśvietnictva.

Dobrych śpiektaklaŭ (nie) chapaje

Kali zhadać vyniki papiaredniaha siezona, jakija padvodzilisia na «Budźmie» letaś i pazaletaś, dyk pry žadańni adtul možna pazyčyć amal pałovu tendencyj. Naprykład, letam 2013 hoda havorka išła pra małuju kolkaść premjer, ihnaravańnie fiestyvalnaha farmatu i ahulny «zastoj». Ale ž ničoha nie źmianiłasia i naŭrad ci źmienicca.

Ale budziem aptymistami, tamu pazyčym inšuju tendencyju. Letaś jana hučała tak: «Dobrych śpiektaklaŭ chapaje». Bo sapraŭdy – navat u samym strakatym pa vynikach siezonie sustrakajucca pastanoŭki, jakija nastrojvajuć na aptymizm. Inšaje pytańnie: ci šmat ich?

Na maju subjektyŭnuju dumku, najlepšym lalečnym śpiektaklem usprymajucca «Ptuški» (režysior Alaksiej Lalaŭski, Biełaruski teatr lalek). Najlepšy muzyčny – opiera «Makbiet» (režysior Michaił Pandžavidze, Opierny teatr). Najlepšy dramatyčny – «Saša, vyniesi śmiećcie» (režysior Dźmitryj Bahasłaŭski, Maładziožny teatr).

Pavialičyć

Aproč ich u śpis pastanovak, jakija b ja raiŭ dla abaviazkovaha prahladu, ukluču «Maleńkuju śmierć» u Opiernym (jana nie pretendavała na status najlepšaj, bo źjaŭlajecca nie aryhinalnym śpiektaklem, a pieranosam pastanoŭki lehiendarnaha Iržy Kilijana), «Bal u Savoi» ŭ Muzyčnym (režysior Hanna Matornaja), zhadany vyšej «Opium» (pastanoŭka Alaksandra Marčanki), a taksama śpiektakl «Pielikan» u Respublikanskim teatry biełaruskaj dramaturhii (režysior Alaksandr Harcujeŭ).

Hetym letam biełaruskich teatrałaŭ jašče čakaje niekalki premjer. Ale asnoŭnyja spadziavańni ŭžo źviazanyja z nastupnym siezonam, jaki abiacaje svaje siurpryzy. Naprykład, pjesu sučasnaha biełaruskaha dramaturha Andreja Ivanova «Heta ŭsio jana» pastaviać u RTBD. Pryčym, zrobić heta niamiecki režysior Monika Dabraŭlanska. Ale samy mahutny ŭdar pa aŭtarkii naniasie čarhovy fiestyval «TIEART», na jaki pryjeduć zorki jeŭrapiejskaj sceny.

A pakul usim dobrych teatralnych vakacyj!

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0