«Čałaviek, zaniaty lubimaj spravaj, nie stareje». Biełarus robić u Polščy rycarskija daśpiechi pa 15 tysiač jeŭra
Kali Maksimu Izobavu było piać hadoŭ, jon trapiŭ z tatam u infiekcyjnuju balnicu z dyjahnazam žaŭtucha. Kab choć niejak paciešyć syna, baćka malavaŭ jamu rycaraŭ u daśpiechach. Zdajecca, tady nichto ź ich nie zdahadvaŭsia, što heta vyznačyć budučuju prafiesiju chłopčyka. Ciapier Maksim žyvie ŭ polskim Ščecinie i praciahvaje spravu, jakoj pačaŭ zajmacca jašče ŭ Biełarusi, — stvaraje šedeŭry histaryčnaj rekanstrukcyi, piša Most.
Daśpiechi Maksima kaštujuć ad 15 tysiač jeŭra i razychodziacca pa ŭsim śviecie — ad Jeŭropy i ZŠA da Aŭstralii. Na svaim jutub-kanale jon raskazvaje, jak pryjšoŭ da takoha chobi, a jašče pra tonkaści ramiastva, ceny, klijentaŭ i pra toje, čamu być rycaram siońnia — heta nie prosta ramantyka, a ład žyćcia.
Zbrojnik, abo płatnier
U bolšaści moŭ niama asobnaj nazvy dla majstra, jaki robić daśpiechi. Zvyčajna vykarystoŭvajuć ahulnaje — zbrojnik. U niamieckaj ža movie jość bolš dakładnaje słova — Plattner — što aznačaje mienavita majstar pa daśpiechach. Hety termin, darečy, jość taksama i ŭ polskaj movie, ale nie vielmi viadomy.
U svaich rabotach Maksim vykarystoŭvaje roznyja materyjały: mietały, stal, bronzu, łatuń, skuru, dreva, tkaninu, naturalny aksamit. A ź instrumientaŭ — kavadła, ciski, małatki, hazavy razak, sumieś «prapan-kisłarod», zažymy, a jašče patrebnyja zvaračny aparat i piečy.
«Uvieś čas rablu i dapracoŭvaju novyja instrumienty — biez hetaha nijak», — udakładniaje majstar.
Pra toje, jak pryjšoŭ da svajoj pracy: Zachvareŭ na žaŭtuchu — i zachapiŭsia rycarami
Maksim Izobaŭ kaža, što pryjšoŭ da takoha chobi nie ŭ adzin momant. Chutčej heta była «sukupnaść abstavin».
«Ja naradziŭsia ŭ siamji mastakoŭ: baćka — viadomy hrodzienski mastak, mama — vykładčycy vyjaŭlenčaha mastactva.
U dziacinstvie my z baćkam trapili ŭ balnicu z žaŭtuchaj, cacak nie było — tolki papiera, tuš i piaro. Jon malavaŭ mnie rycaraŭ u daśpiechach — ja siadzieŭ i hladzieŭ, jak jon heta robić. Dla mianie heta było jak mulcik», — uspaminaje Maksim. —
Była jašče ŭ siamiejnaj biblijatecy kniha «Asnovy mastackaj apracoŭki mietałaŭ». Ja da hetaha času mahu davoli blizka da tekstu cytavać jaje frahmienty. Z 8-mi hadoŭ čytaŭ jaje jak raman. Da hetaha času pamiataju, pry jakoj tempieratury płaviacca śviniec i vołava…»
Maksim advučyŭsia na doktara. Choć, pryznajecca, z takim zachapleńniem łahičniej było stać zvarščykam.
«Ale kali b pajšoŭ inšym šlacham, nie sustreŭ by tych ludziej, jakija na mianie paŭpłyvali. I nie atrymaŭ by bazu viedaŭ, jakaja spatrebiłasia: anatomija, chimija, kiniematyka, ruch sustavaŭ — usio heta treba ŭ majoj pracy».
U 2002 hodzie Maksim Izabaŭ vypadkova trapiŭ na fiestyval u Navahradku — «i prapaŭ». Praz dva hady staŭ jaho ŭdzielnikam, a z 2018-ha zvolniŭsia z asnoŭnaj pracy, paśla čaho daśpiechi stali jaho hałoŭnaj krynicaj dachodu.
Vučyŭsia sam, nazirajučy za rabotami kaleh
Niahledziačy na toje, što svajmu majsterstvu biełarus nidzie nie vučyŭsia, u jaho žyćci było šmat «virtualnych» nastaŭnikaŭ:
«Kali ja pačaŭ zajmacca hetym, internet byŭ biedny, ale ja znajšoŭ polski forum, paśla archiŭ Robierta Makfiersana — adnaho z najstarejšych rekanstruktaraŭ. Vialiki ŭpłyŭ akazaŭ jutub-kanał kanadskaha majstra Eryka Dziubie».
U 2022 hodzie majstar pierajechaŭ u Polšču i praciahnuŭ spravu, raspačatuju ŭ Biełarusi. Ciapier u jaho jość nievialikaja majsternia ŭ Ščecinie, arendnuju płatu za jakuju jon dzielić ź inšymi majstrami.
Pra pracu ŭ Polščy: «Nie vyklikaje takoha ździŭleńnia, jak u Biełarusi»
U Polščy da pracy Maksima staviacca inakš, čym u Biełarusi: nichto nie ździŭlajecca takomu ramiastvu. Akramia taho, tut bolš papularyzavanaja historyja. Šmat ludziej naviedvajuć histaryčnyja abjekty, zamki, muziei.
«Navat kali ja kažu, što rablu daśpiechi, heta nie vyklikaje takoha ździŭleńnia, jak u Biełarusi. Vielmi šmat ludziej u temie. Jany viedajuć ludziej, jakija ŭdzielničajuć u rekanstrukcyjach niejkich histaryčnych padziej, kali nie sami ŭdzielničajuć abo ŭdzielničali. Tamu, u pryncypie, reśpiekt i pavaha tut u hetym płanie. U Biełarusi troški, skažam tak, bolš tuchła…»
Darečy, ź pierajezdam u Polšču ni klijenckaja baza, ni dachody majstra nie źmianilisia — apošnija piać hadoŭ biełarus pracavaŭ na klijentaŭ z Zachodniaj Jeŭropy, ZŠA i Aŭstralii.
U Polščy ŭ majstra taksama jość svaje zakazčyki, ale, jak praviła, pracuje biełarus ź imi ŭ asnoŭnym ź cikaŭnaści.
«Naprykład, ja supracoŭničaju z majstram, jaki robić plecienyja ščyty XVI—XVII stahodździaŭ u tatarskim styli. I dla ich patrebnyja umbony — centralnaja misačka, davoli časam mudrahielistaj formy. Kali jamu treba niešta mudrahielistaje, tady jon užo źviartajecca da mianie. Tam hrošy, adkryta skažam, nievialikija. Tak prosta, na intares, ź cikaŭnaści. Kamunałku možna zapłacić z hetych hrošaj chiba što…»
Pra klijentaŭ i niezvyčajnyja zakazy: Pačała raści cikavaść z Kitaja
Siarod klijentaŭ biełaruskaha płatniera — u asnoŭnym rekanstruktary i pryvatnyja kalekcyjaniery. Zredku majstar robić niešta dla muziejaŭ. Naprykład, dla muzieja ŭ Vialikaj Bierastavicy, haradskoha pasiołka ŭ Hrodzienskaj vobłaści, Maksim zrabiŭ daśpiech husara. U francuzskim muziei taksama jość adzin šlem, zrobleny jaho rukami.
U apošni čas, kaža majstar, pačała raści cikavaść u Kitai — tam jość zabiaśpiečanyja ludzi, jakim padabajucca jeŭrapiejskija daśpiechi.
Samy niezvyčajny zakaz, jaki daviałosia rabić Maksimu, — rycarskaje siadło.
«Dla mianie nie zusim zvyčajnaja praca. Heta praca i z drevam, i sa skuraj. I voś hetyja voś źniaćci mierki sa śpiny kania, heta značyć jak by i z ž*py zakazčyka, — heta ŭsio pavinna supadać».
A samy cikavy zakaz dla biełarusa — heta toj, dzie jon moža pierasiahnuć samoha siabie.
«Ja nie lublu prostyja zakazy, jakija paŭtarajucca. Mnie patrebien vyklik — zrabić niešta, dzie ja mahu pierasiahnuć siabie. Zaraz voś — ilviny šlem pa ŭzory ź Mietrapoliten-muzieja ŭ Ńju-Jorku. [Heta] stalovy šlem, miednaja pazałočanaja škarłupina, srebranyja zuby, ciomna-zialonyja šklanyja vočy. My ź juvieliram zrabili heta jak volny prajekt. Da hetaha času nie pradadzieny — pa chodu, my skoknuli vyšej za hałavu».
Pra terminy i canu rycarskich daśpiechaŭ: Ad piaci miesiacaŭ da hoda i paraŭnalna z koštam mašyny z sałona
Terminy vykanańnia zakazu zaležać ad jaho składanaści. Minimum na adzin daśpiech idzie piać miesiacaŭ — kali jon biez składanych dekaratyŭnych elemientaŭ.
«I da hoda, kali daśpiech z bahatym azdableńniem traŭleńniem, załačeńniem, mastackim azdableńniem. Ale hałoŭnaje pytańnie — nie čas, a košt».
Na pytańnie, ci doraha być siońnia rycaram, Maksim adkazvaje, što darahavata:
«Kali my havorym pra poŭny kamplekt, 15 tysiač jeŭra — heta minimum. Heta nie zarobak, a bazavyja vydatki. Kali ja zarablaju mienš, ja prosta ich nie pakryvaju. Napeŭna, heta paraŭnalna z kuplaj mašyny z sałona…»
Maksim kaža, što pracuje ŭ asnoŭnym adzin. Raniej dzialiŭsia rucinnaj pracaj ź siabrami. Ale, pa sutnaści, heta zaŭsiody była jaho asabistaja sprava.
Pryhožy daśpiech — funkcyjanalny
U majstra pacikavilisia, što važniej u daśpiechach — pryhažość ci praktyčnaść.
«Byŭ taki avijakanstruktar u 30-ja hady — Kiorcis, zdajecca. Jon kazaŭ: «Pryhožaje dobra lotaje». Toje ž samaje i z daśpiechami. Pryhožy daśpiech — funkcyjanalny.
Ja nie kažu pra vyčvarnyja, hratesknyja, paradnyja daśpiechi, pryznačanyja nie dla abarony, a dla taho, kab aślapić hledača. Daśpiechi karaloŭ, hiercahaŭ i hetak dalej. Ale navat jany mohuć być funkcyjanalnymi.
Składanyja elemienty — tyja ž rebry i sučlanieńni — jany funkcyjanalnyja. Heta ŭzmacniaje kanstrukcyju. Płaścina šlema — nie prosta stal taŭščynioj dva milimietra, a z vysiłkami. Heta robić mietał tryvalejšym, hałava ad hetaha — calejšaja.
Hatyčnyja daśpiechi, naprykład, z rabreńniem — heta nie prosta ŭpryhožvańnie, a pavieličeńnie tryvałaści pry toj ža vazie. Ci navat mienšaj. Tak što pryhažość — heta i jość funkcyjanalnaść. Heta ŭ ruchomaści detalaŭ, u pracy sučlanieńniaŭ, va ŭzajemadziejańni elemientaŭ.
Kali ŭsio pracuje ŭ kompleksie — heta i jość pryhažość daśpiecha. Navat na maniekienie vidać: hety daśpiech pracuje, hety mieč budzie zabivać».
Lubimaja histaryčnaja epocha majstra — heta XV-XVI stahodździ. Tady, na jahonuju dumku, daśpiechi dasiahnuli daskanałaści.
Maksim kaža, što być majstram daśpiechaŭ — heta sprava jaho žyćcia.
«Mnie kazali: «Nie rabi chobi pracaj — heta stanie rucinaj». Ale mnie pakul nie nadakučyła. Heta maja panaceja, moj adkaz na ŭsio. Dobry nastroj? Vydatna — usio atrymajecca. Depresija? Prablemy? Viedaješ, što rabić. Šukajcie sensy. Žyvicie, lubicie, adčuvajcie, imkniciesia, marcie, chapajciesia za niemahčymaje. Rabiciesia lepšymi. Čałaviek, zaniaty lubimaj spravaj, nie stareje, — upeŭnieny biełaruski płatnier.
Znojdzieny ŭ biełaruskim archivie malunak raskryvaje tajamnicu zahadkavaha miača sa staražytnaha kurhana
Reniesansny šedeŭr z Halšanaŭ nabyŭ novy vyhlad. Tak jon moh vyhladać čatyry stahodździ tamu
Archieołahi raskazali, ci ŭdałosia adšukać na dnie Biareziny skarb Napaleona
U Lidskim zamku adkryli interaktyŭnuju zału, u jakoj ekspanaty možna macać rukami
Kiraŭnik viadomaj hiejmierskaj kampanii pryjšoŭ na ŭručeńnie premii The Game Awards u rycarskich daśpiechach
«Nie treba mianie chavać z pompaj, ja ž nie na vajnu idu». Jakija zahadki tojać tastamienty i epitafii časoŭ VKŁ?
Filipienka raskazaŭ, ad kolkich svaich knih admoviŭsia b i čamu pradaŭ «Tesłu»2
Kamientary