Litaratura33

«Jon zabyŭsia, što ŭ našaj krainie čas — ništo». Kłasičny kitajska-amierykanski biestseler vyjšaŭ pa-biełarusku

Čym biełaruskamu čytaču moža być cikavaja kniha pra tradycyjnuju kitajskuju siamju? Raskazvaje Zosia Łuhavaja.

«Viecier z Uschodu, viecier z Zachadu» — historyja sutyknieńnia tradycyjnaha kitajskaha śvietu z prahresiŭnym zachodnim na prykładzie adnoj zamožnaj kitajskaj siamji. Knihu nazyvajuć siamiejnaj sahaj, chacia pa ciapierašnich mierkach jana vielmi ścipłaha pamieru: 160 staronak. Ci moža sučasnaha čytača zacikavić kniha, jakoj chutka sto hadoŭ? Što jana moža jamu prapanavać? 

Perł Bak (Pearl Buck) — heta viadomaja amierykanskaja piśmieńnica, Nobieleŭskaja łaŭreatka 1938 hoda. Razam z baćkami-misijanierami jana doŭhi čas praviała ŭ Kitai. Perł staleła ŭ kitajskim asiarodździ, i heta dazvoliła joj hłyboka zrazumieć kitajski charaktar i ład žyćcia. Anatacyja da knihi śćviardžaje, što navat sami kitajcy pryznajuć Perł Bak kitajskaj piśmieńnicaj. 

Heta kniha pra maładuju žančynu, jakaja raptam apynajecca na miažy sutyknieńnia dvuch suśvietaŭ: zachodniaha i ŭschodniaha, amierykanskaha i kitajskaha. Kvej-łan hadujecca ŭ tradycyjnaj kitajskaj siamji, jakaja žyvie tak, jak žyli prodki stahodździami. Ale zamuž jana vychodzić za mužčynu, jaki atrymaŭ zachodniuju adukacyju. I jejny śviet pierakulvajecca. 

Jak nie zhubić pry hetym siabie? Jak zachavać svaju identyčnaść? Što novaje i karysnaje možna ŭziać dla siabie ź inšych kultur? Usio heta pa-ŭschodniamu tonka zakranajecca ŭ łakaničnym, ale celnym i hłybokim tekście Perł Bak. 

Kvej-łan stanovicca mastkom pamiž starym i novym suśvietami, raskazvaje pra pastupovyja pieramieny ŭ sabie, u adnosinach z mužam i ź siamjoj. Admietna, što ni jana, ni muž nie rvuć siamiejnyja suviazi radykalna, što ŭ ciapierašnim indyvidualistyčnym śviecie — zvykły scenar. Ciarplivaść, ź jakoj maładaja siamja adrakajecca taho, što ličyć nieprymalnym (naprykład, u hadavańni dziaciej), ale praciahvaje kłapacicca pra baćkoŭ, ździŭlaje i kranaje. Byvaje, što i krychu razdražniaje, ale tut samy čas pryhadać, što heta nie prosta inšaja kultura, ale i zusim inšaja epocha. 

U biełaruskim pierakładzie zachoŭvajecca nie zusim našaja intanacyja: jon čytajecca lohka, ale dobraje pieradaje, što my majem spravu ź inšym mientalitetam i śvietabačańniem. U knizie budzie bahata takoj ekzotyki, jak uładkavańnie tradycyjnaha kitajskaha doma (dzialeńnie na mužčynski i žanočy dvary), najaŭnaść žonki i nałožnic (maci hieraini — Pieršaja dama, a jość jašče Druhaja, Treciaja i Čaćviortaja), biezumoŭnaje padparadkavańnie dziaciej baćkam, bintavańnie noh dziaŭčatam i ich pakuty dziela sumnieŭnaj pryhažości. A jašče — nadzvyčajnaja važnaść chłopčykaŭ, niaznačnaść dziaŭčynak i toje, što dzicia naležyć usioj siamji, a nie tolki maci i baćku. Śpiecyfičnaja adukacyja, umoŭnaja miedycyna, rytualnaść žyćcia. Machrovy patryjarchat i amal rabskaje stanovišča prysłuhi. Ale pry hetym vielmi tonkaje ŭsprymańnie pryrody: koleraŭ, hukaŭ, pachaŭ. Hierainia raskazvaje, što hadzinu siadzieła ŭ sadzie i słuchała ptušak, a pra svoj uzrušany emacyjny stan kaža: «Ja kidajusia tudy i siudy, jak kvołaja śliva na vietry, zanadta paryvistym, kab jamu supraciŭlacca». 

Hetaja kniha nahadvaje: my mała viedajem pra inšych. Navat kali padajecca, što viedajem. Navat kali ŭpeŭnienyja, što chutka zrazumiejem i zdolejem adaptavacca. Miarkuju, heta hukniecca šmat kamu ź siońniašnich biełaruskich emihrantaŭ. U knizie hety aśpiekt raskryvajecca na prykładzie brata Kvej-łan i jaho amierykanskaj žonki, ź jakoj jon viartajecca dadomu paśla vučoby ŭ ZŠA. Brataŭ u svaim prateście idzie dalej, čym Kvej-łan i jaje muž. Jon admaŭlajecca zaklučać šlub, uzhadniony jašče pry naradžeńni, pryvozić čužynku i nie padparadkoŭvajecca baćkam. Pa sutnaści, jon pačynaje naležyć niejkamu novamu i davoli ŭmoŭnamu śvietu. Jon nie tut, nie tam, a niedzie pa-nad tahačasnymi ZŠA i Kitajem. 

«Na Zachadzie jon pryvyk da taho, što lubyja jaho žadańni nieadkładna vykonvajucca. Jon zabyŭsia, što ŭ našaj krainie čas — ništo i što jaho los moža zastacca niavyrašanym da samaj śmierci. Tut niama kaho pryśpiešyć, kab paskoryć padziei».

Amierykanka Mary, jakaja ŭsim sercam chacieła stać častkaj kitajskaj siamji muža, mieła vytrymku i ciarpieńnie, u peŭny momant kanstatuje: «Ja nazaŭždy amierykanka». I kaža, što nie moža stać kimści inšym. Hučyć jak napamin usim tym, chto sprabuje admovicca ad siabie raniejšaha va ŭmovach emihracyi.

U knihi dobry finał z prysmakam lohkaha smutku, jaki nahadvaje: štości staroje musić adyści, źniknuć, sastupić miesca novamu. Ludzi, jakija hadavalisia i žyli ŭ inšym układzie, nie zaŭsiody zmohuć pryniać pieramieny. I hetyja bol i rasčaravańnie mohuć pryśpiešyć ich śmierć. 

«Dla pažyłych baćkoŭ nadyšli biaźlitasnyja dni, kali kampramis pamiž maładymi i starymi niemahčymy. Ciapier pakaleńni adździelenyja jak nikoli. Nož novaha času adsiakaje halinu ad dreva». 

Padčas čytańnia ŭ mianie ŭźnikli paraleli z realnaściu, u jakoj isnujuć biełarusy. A razam ź imi — bahata pytańniaŭ pra baćkoŭ i dziaciej. Va ŭsie časy isnavaŭ razryŭ, a to i kanflikt pamiž pakaleńniami. Ale što ŭ našym kankretnym vypadku? Jakimi buduć biełaruskija dzieci, što ciapier naradžajucca i hadujucca na skryžavańni kultur u emihracyi? Ci mahčyma zachavać bałans pamiž roznymi kulturami ŭnutry adnaho maleńkaha čałavieka? A što budzie ź dziećmii ŭnutry aŭtarytarnaj Biełarusi? Nakolki mahčyma ŭbierahčy ich ad intaksikacyi? I ci zmohuć hetyja suśviety parazumiecca ŭ budučyni? Što musim dla hetaha rabić my? I ci robim?.. 

«U jaho budzie svoj ułasny śviet. Napoŭnicu jon nie budzie naležać ni Uschodu, ni Zachadu, a značyć, budzie adrynuty ŭsimi, bo nichto nie zrazumieje jaho. Ale kali ŭ im budzie siła abaich baćkoŭ, to jon spaznaje abodva śviety i tak pieramoža», — kaža Kvej-łan pra plamieńnika, jaki narodzicca ŭ jejnaha brata i amierykanki Mary. Kali zirnuć krychu šyrej, to za dźviuma hetymi baćkoŭskimi fihurami možna pabačyć krainy i kultury. I spadziavacca, što čužaja kultura zdolnaja ŭzbahacić i ŭzmacnić. Ale tolki pry ŭmovie, što i svajoj ty nie adrakaješsia. 

Perł Bak. Viecier z Uschodu, viecier z Zachadu. — Krakaŭ: Hutenbierh-pablišer, 2025. Pierakład z anhlijskaj — Kaciaryna Nieściarovič

Kamientary3

  • .
    02.05.2025
    Biełaruskija dzieci emihrantaŭ buduć (amal) nie biełaruskimi :( Škoł praktyčna niama, dastatkovaj kolkaści siabroŭ-biełarusaŭ takoha ž uzrostu pobač - taksama.
    Prykłady ŭ papiarednich chvalach mihracyi. Biełarusy "raśsiejany" pa śvietu i pa bolšaści hublajuć samaidentyfikacyju.
    Jakija-niebudź šancy byli b, kali b zdoleli arhanizoŭvać svaje "hieta" abo etničnyja ankłavy. Adnak takoje praktykavałasia va "ŭschodnich" narodach, u jaŭrejaŭ. Zachodnija nacyi zanadta indyvidualistyčnyja.
    Štości dasi intehracyja i kamunikacyja ŭ internecie, ale ŭ jaje svaje abmiežavańni.
    A dzieci ŭ Biełarusi buduć "miasam" dla čarhovaha ekśpierymientu. Raniej atrymali pradukt "saviecki čałaviek", zaraz tyja ž padychody na novym uzroŭni. Navat kali sam čałaviek unutry zdoleje vyraści svabodnym, dziaržava i karniki buduć usio roŭna tramvavać psichiku. I hramadstva z pałomanymi miechanizmami suviaziej i inicyjatyŭ budzie (užo jość) chvorym.
  • Mikola
    05.05.2025
    Škada, što u Gutenberg Publisher niama e-bookau
  • Anatol Starkou
    06.05.2025
    Mikola, Škada. A ja try chviliny tamu znajšoŭ ksionžku East Wind, West Wind - The Saga of a Chinese Family by Buck, Pearl S., i spampavaŭ jaje. Počti novaja. 1930 hoda vypuska.

Ciapier čytajuć

Pad Minskam adbyŭsia mahutny vybuch na hazavym trubapravodzie3

Pad Minskam adbyŭsia mahutny vybuch na hazavym trubapravodzie

Usie naviny →
Usie naviny

Biełaruska aburyłasia koštam lisičak u 55 rubloŭ za kiłahram3

Siaredni zarobak «brudnymi» składaje 911 dalaraŭ4

Adnačasova dźvie avaryi pad Minskam, paciarpieli niekalki čałaviek. Ludzi kažuć pra začaravany ŭčastak trasy

«Pakul nie čuŭ, kab biełarusaŭ departavali». Amierykanski advakat pra mihracyjnuju palityku ZŠA pry Trampie2

Kupałaŭski teatr prapanoŭvaje novuju pasłuhu: ciapier tam možna pabracca šlubam13

Krutoha ajcišnika, jaki viarnuŭsia z Hruzii, asudzili pa čatyroch palityčnych artykułach10

U Amurskaj vobłaści Rasii raźbiŭsia samalot z 49 čałaviekami na borcie

Dva małyja braty atrymali mocnyja apioki pry raspalvańni łaźni

Chodzić lehienda, što Ozi Osbarn adkusiŭ hałavu žyvomu kažanu. A što ž adbyłosia nasamreč?2

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

Pad Minskam adbyŭsia mahutny vybuch na hazavym trubapravodzie3

Pad Minskam adbyŭsia mahutny vybuch na hazavym trubapravodzie

Hałoŭnaje
Usie naviny →

Zaŭvaha:

 

 

 

 

Zakryć Paviedamić