«Pieten Nacyjanalnaha Adradžeńnia». Barkoŭski adkazaŭ Paźniaku ad imia «psieŭdaapazicyi»

Voś bačyć Boh, ja doŭha ŭstrymlivaŭsia ad napisańnia padobnaha tekstu, uličvajučy vidavočnyja zasłuhi čałavieka ŭ minułym, ale kožnamu tryvańniu nastupaje kaniec.

Pačniem z adnoj historyi. Byŭ u francuzaŭ taki nacyjanalny hieroj — maršał Francyi, «Vierdenski leŭ», paśpiachovy hienierał Pieršaj suśvietnaj, adzin z najpapularniejšych palitykaŭ 1930-ch i ŭ peŭnaj stupieni «baćka» madernaj francuzskaj armii. Anry Filip Pieten. Jon byŭ vidavočnym francuzskim nacyjanalistam i prahnuŭ zrabić Francyju Vialikaj.

Toje, što jaho, adnak, razdražniała ŭ Treciaj respublicy, jakoj jon zmušany byŭ słužyć, i zavablivała da siabroŭstva ź ispanskimi i inšymi dyktatarami, heta było spałučeńnie demakratyi i nacyjanalnaj idei. Tamu, kali zapałochany vajskovymi parazami francuzski narod vybraŭ jaho svaim premjeram, a paśla dyktatataram, chutka zharnuŭ usiu hetuju demakratyju ź jaje Liberte, Egalite, Fraternite i prapanavaŭ novuju liniejku kaštoŭnaściaŭ — Siamja, Praca, Ajčyna. Idealnaje spałučeńnie dla ciapierašnich pravych papulistaŭ, zakłapočanych «levaj paviestačkaj».

Paśla byli antymihranckija zakony, baraćba ź jaŭrejami i kamunistami, represii suprać niazhodnych, asabistaja sustreča z Hitleram, kałabaracyja i adpraŭka «Antybalšavickaha lehijona» na Uschodni front u miežach vykanańnia sajuźnickaha doŭhu. Karaciej, były nacyjanalny hieroj i abaronca Vierdena pieratvaryŭsia ŭ najbolš sprečnuju i nienavisnuju postać francuzskaj historyi.

Ale da čaho tut hety histaryčny aniekdot?

Jon pakazvaje, što byvaje, kali adarvać zdarovy nacyjanalizm ad demakratyi i ruchu za pravy čałavieka, a čałaviek u pazicyi lidara złović «kompleks Napaleona». Kali u lidara ŭ hałavie «Francyja pieradusim» i vuzka zrazumieły nacyjanalny intares, to heta jaho viadzie da kampramisu z samymi ludažernymi režymami i pieratvaraje nacyjanalnuju ideju ŭ hańbu.

Paraŭnajem ciapier heta z tym, što adbyvajecca ŭ našym časie.

Kali «nacyjanalny lidar» pačynaje narakać na toje, što baraćba za nacyjanalnuju ideju i adradžeńnie nacyi musiać być adarvanymi ad idei baraćby za pravy čałavieka i demakratyju, dla mianie heta ŭžo važki krok u fašyzm.

Kali adzinaj pretenzijaj da aŭtarytarnych dyktatur u jaho zastajecca «hibrydny akupacyjny» i antynacyjanalny charaktar paasobnych ź ich, stvoranych na ziemlach Rasii i Biełarusi (u adroźnieńni ad «pravilnych» i typovych, takich jak dyktatura Nijazava abo Nazarbajeva, ščyrych rupliŭcaŭ nacyjanalnaj śviadomaści i idei), ich zmahańnie z nacyjanalnaj kulturaj, a nie pieraśled usich niazhodnych — heta skažeńnie ŭsich pryncypaŭ i ideałaŭ.

U hetym sensie prablema tady nie ŭ samich dyktaturach i tych srodkach padaŭleńnia svabody čałavieka, jakimi jany karystajucca, a tolki ŭ tym — heta «našy» sukiny syny ci nie «našy».

Kali da siońniašnich apanientaŭ biaźlitasnaha aŭtarytarnaha (a ŭžo chutčej tatalitarnaha) režymu siarod biełaruskich demsiłaŭ takimi lidarami zakidajecca paprok, što jany bolš rupiacca pra zdabyćcio demakratyi i całkam zabyvajuć pra baraćbu za «nacyjanalnaje adradžeńnie», to ŭźnikaje padvojnaje abureńnie.

Pa-pieršaje, adkrytaj brachnioj. Voś mienavita demakratyčnyja siły, u miežach jakich užo amal try hady isnuje admysłovaje Pradstaŭnictva pa nacyjanalnym adradžeńni, ani na kaliva, akazvajecca, tym adradžeńniem nie zacikaŭlenyja. Nie jany prasoŭvajuć temy važnaści padtrymki biełaruskaj nacyjanalnaj identyčnaści i kultury na ŭsich mižnarodnych placoŭkach dla źmianšeńnia pahrozy pahłynańnia biełaruskaha naroda, źniasilenaha prapahandystami i ideołahami «ruskaha śvietu». Nie jany adstojvajuć nieabchodnaść maštabnaj mižnarodnaj padtrymki dziejačaŭ i arhanizacyj biełaruskaj navuki i kultury, jakija isnujuć biez usialakaj dziaržaŭnaj dapamohi, a zmušanyja vyžyvać nasupierak represijam i vymušanaj emihracyi. Nie jany padtrymlivajuć i dapamahajuć paŭstavać inicyjatyvam, jakija pracujuć na samy niepasredny biełaruski nacyjanalny intares.

Moža, niekamu hetaj pracy zdajecca niedastatkova, ale śćviardžać, što nichto i nijak joj nie zajmajecca — samaja sapraŭdnaja chłuśnia i paharda z vysiłkaŭ tych, chto nie spyniaje svaich dziejańniaŭ.

Pa-druhoje, aburaje znoŭ heta niezdarovaje žadańnie adarvać nacyjanalnuju paviestku ad demakratyčnaj idei. Žadańnie, jakoje tolki pracuje na młyn prapahandy, što bačyć u biełaruskich nacyjanalistach naščadkaŭ nacystaŭ. Kali niechta ličyć, što nacyjanalny intares možna raźvivać nasupierak baraćbie za svabodu asoby i jaje pravy, za prava nacyj na svabodnaje vyjaŭleńnie svajoj voli praz narodnuju demakratyju, to jon kali i robić niešta, to tolki supraciŭnaje hetamu nacyjanalnamu intaresu.

Admaŭlać nacyi ŭ svabodzie, jakoj i źjaŭlajecca demakratyja, i prapahandavać zamiest hetaha niejkuju apryčonuju paviestku «nacyjanalnaha adradžeńnia» ŭ duchu słohanaŭ «Siamja, Praca, Ajčyna» — heta toje, što napeŭna pieratvaraje «nacyjanalnaje» ŭ sinonim «tradycyjanalisckaha» i «antyčałaviečaha».

Tolki takija lidary, jak Tramp, i tyja, chto imi zachaplajucca, mohuć ličyć, što jany ŭ stanie vučyć usich astatnich, jak znoŭ rabić vialikaj svaju krainu, majuć prava prynižać demakratyčnyja kaštoŭnaści i ličyć pravakansiervatyŭny patryjarchat najlepšaj formaj hramadskaha ładu.

Sapraŭdny nacyjanalizm raźvivajecca tolki na zdarovaj demakratyčnaj asnovie: nielha pabudavać nacyjanalny prajekt na źniavazie pravoŭ i intaresaŭ ludziej, bo inakš heta nie budzie ničym adroźnivacca ad vybudavanaha Łukašenkam režymu.

Samaja vialikaja pamyłka biełaruskaha kansiervatyŭnaha nacyjanalizmu — atajesamlać nacyju ź dziaržavaj, što jaho pradstaŭniki pieryjadyčna i robiać. Na terytoryi našaj krainy tolki za apošnija dva stahodździ isnavała niekalki dziaržaŭ — jak nacyjanalnych pa duchu, nakštałt BNR i pieršych hadoŭ isnavańnia BSSR i RB, tak i hłyboka antynacyjanalnych. Tamu lamant nakont taho, što samy kiepski režym i represii lepš za stratu Dziaržavy, nie vyhladaje pierakanaŭčym.

Francyja pieražyła čatyry respubliki, a ŭ pramiežkach niekalki impieryj i dyktatur pierad tym, jak nabyła ŭstojlivaść, i ŭsio heta byli inšyja dziaržavy, chacia i na padobnaj terytoryi.

Nikoli dziaržava nie roŭnaja nacyi abo narodu, jaki jaje nasialaje. I nikoli biełarusy jašče nie byli bližejšyja da razumieńnia svajho nacyjanalnaha intaresu i razumieńnia sapraŭdnaj, a nie maryjanietkavaj dziaržaŭnaści, jak paśla padziej 2020 hoda. Nikoli raniej dziaržaŭnyja dziejačy va ŭsim śviecie, ad Jeŭropy da ZŠA nie dumali stolki pra Biełaruś, jak dziakujučy dziejańniam «psieŭdaapazicyi». I nikoli raniej ŭ biełaruskaha naroda nie było bolšych harantyj na zachavańnie albo adnaŭleńnie svajoj dziaržaŭnaści, jak za ciapierašnim časam, kali heta nacyja «jeŭrapiejskich chobitaŭ» trapiła ŭ abmierkavańni «radaŭ vialikich i mudrych», prymusiŭšy pavažać jaje imknieńnie da voli.

Biełaruski nacyjanalny intares siońnia zusim nie ŭ zachavańni łukašenkaŭskaj dziaržavy lubym koštam, a ŭ tym, kab paśladoŭna adstojvać svaje jeŭrapiejskija karani, prahu da volnaha, demakratyčnaha i zamožnaha žyćcia i, mahčyma, u tym, kab zrešty pieraŭstalavać svaju dziaržavu na novych spraviadlivych pryncypach bieź biaskoncych sprečak pra toje, da jakoha z tekstaŭ Kanstytucyi my musim urešcie viartacca.

«Nacyjanalny lidar» ahułam lubić abvinavačvać «pseŭda-apazycyju» za jaje ahienturnaść i biaździejańnie. Maŭlaŭ, usio, na što jana zdatnaja, heta pravodzić intaresy Maskvy. U toj čas jak treba ratavać biełaruskuju, čytaj łukašenkaŭskuju, dziaržavu za luby košt. Naprykład, ad sankcyj. Nie tamu, što biełaruski narod praz tyja sankcyi z hoładu puchnie, a praz toje, što heta nibyta padšturchoŭvaje Łukašenku da bolš ščylnaj intehracyi z Rasijaj.

To-bok toje, što toj biez usialakich šturškoŭ z Zachadu bolš za 25 hod buduje sajuznuju dziaržavu ź impieryjaj — heta nie znak taho, što tut usio «pa lubovi»? Hałoŭnaje — dać biełaruskamu lisu prastoru dla manieŭru, kab jon i dalej moh handlavać svajoj šmatviektarnaściu i praciahvać źniščać biełaruskuju nacyju, jaje movu i kulturu ŭ krainie dziela zachavańnia «śviaščennaha sasuda» «biełaruskaj» Dziaržavy.

Sapraŭdy, davajcie admienim usie sankcyi: navošta nam pieraškadžać biełaruskamu VPK rabić drony i snarady, kalosnuju techniku i sistemy optyki dy suviazi dla padtrymki pucinskaj vajny z ukrainskim narodam, — jak pra toje słušna raskazaŭ u svaim raparcie Biełpoł? Davajcie zrobim Biełaruś łahistyčnym chabam dla pastavak nieabchodnych kampanientaŭ uzbrajeńnia i deficytnych tavaraŭ u ašalełuju ad kryvi impieryju? Davajcie handlavać kryvioju susiedziaŭ, — dziela čaho? — kab dać prastoru manieŭra «hibrydnamu akupacyjnamu» režymu, jaki svajoj narešcie dyviersifikavanaj ekanomikaj adciahnie biełaruski narod ad pastki «ruskaha śvietu».

Taki sabie karykaturny marksizm: nie «ruskija damy» i kancerty Lepsa i «Ruki ŭvierch» pa biełaruskich haradach i miastečkach, nie ruski teatr i «vialikaja ruskaja litaratura», jakaja vyciaśniaje z knižnych paličak usio nacyjanalnaje, pahražajuć biełaruskamu narodu, a słabaja ekanomika, jakaja pieraaryjentavała ŭsie svaje patoki na ŭschod. Admiena sankcyj režymu — u hetym biełaruskaja nacyjanalnaja ideja? Dyk i chto tut dbaje pra «intaresy Maskvy»?

U vieraśni 2021 hoda «nacyjanalnym lidaram» było abvieščana pra stvareńnie časovaha Nacyjanalnaha ŭrada Biełarusi. Pry hetym upieršyniu pra nieabchodnaść stvareńnia takoha ŭrada im było pramoŭlena jašče ŭ sakaviku 2006 hoda, paśla pieršaha nacyjanalnaha ŭzrušeńnia — «Płoščy Kalinoŭskaha». Piatnaccać hod prajšli ad abviaščeńnia idei da jaje realizacyi. Z takimi tempami biełarusam zastałosia čakać, kali jany naturalnym čynam nie vymruć ad antynacyjanalnaj palityki ŭ svajoj krainie, — jašče hadoŭ 200 da taho, kab narešcie damahčysia pośpiechu narodnaha paŭstańnia, pra jakoje lidar taksama havoryć uvieś hety čas.

I voś chaciełasia b ad hetaha nadzvyčajnaha dziaržaŭnaha orhana, jaki musić kiravać baraćboj biełarusaŭ za svabodu i nacyjanalnaje adradžeńnie, taksama atrymać adkaz: što kankretna było zroblena dla vyzvaleńnia krainy i jaje adradžeńnia vami za apošnija hady?

Moža być, heta časovy Nacyjanalny ŭrad dbaŭ uvieś hety čas pra padtrymku adukacyi na biełaruskaj movie chacia b u asiarodkach emihracyi, dapamahaŭ stvarać biełaruskija škoły, nacyjanalny ŭniviersitet, šukaŭ pad ich finansavańnie i dapamahaŭ hurtavać admysłoŭcaŭ? Moža być, jon dapamahaŭ zasnoŭvać instytucyi, jakija b zajmalisia daśledavańniem i papularyzacyjaj biełaruskaj movy, historyi, kultury i knihi dziela met «nacyjanalnaha adradžeńnia»? Moža być, jon dapamahaŭ znachodzić miljony na dziejnaść biełaruskich kulturnickich arhanizacyj, vychad knižak pa-biełarusku, chacia b pra historyju nacyjanalnaha ściaha? Moža, jon vyrašaŭ prablemy i pytańni biełaruskich tvorcaŭ, što apynulisia ŭ emihracyi, zajmaŭsia pytańniami zachavańnia biełaruskaj himnazii ŭ Vilni abo biełaruskich licejaŭ na Padlaššy? Moža być jon znachodziŭ resursy na padtrymku biełaruskich navukoŭcaŭ stypiendyjami, kab jany mahli i nadalej pisać i vydavać važnyja dla biełarusaŭ knihi i rabić adkryćci ŭ archivach? Stvaraŭ rezidencyi dla biełaruskich mastakoŭ i muzykaŭ, dapamahaŭ praviadzieńniu fiestyvalaŭ i navukovych kanhresaŭ, šukaŭ pamiaškańni dla tvorčaści artystam nacyjanalnaha Kupałaŭskaha teatra?

Moža, jon chacia b zajmaŭsia raspracoŭkaj prahram reformaŭ i darožnych map na pieryjad pierachodu ad aŭtarytarnaj dziaržavy da demakratyčnaj pa asnoŭnych śfierach hramadskaha žyćcia — nie ahulnymi słovami, a śpisam kankretnych spraŭ? Ale, moža, hety ŭrad pajšoŭ jašče dalej — dapamoh stvareńniu novych vajskovych biełaruskich złučeńniaŭ? Ci tolki zajmaŭsia pastaŭkami ryštunku dla vajskoŭcaŭ na ŭzroŭni maleńkaha ŭkrainskaha dabračynnaha fondu?

Zrešty ŭsio heta pytańni rytaryčnyja, bo ŭsio, na što zdatny ŭ palityčnym sensie byŭ hety «časovy ŭrad», heta na publikacyju troch rezalucyj (napeŭna, chaciełasia mieć anałohiju z ustaŭnymi hramatami), dzie padrabiazna raśpisvałasia, što jon źbirajecca rabić paśla taho, jak pryjdzie niejkim dzivosnym čynam da ŭłady, ale nijakim čynam nie davodziłasia toje, jak heta musić adbycca. Prosta biełaruski narod musić niejak paŭstać i pryvieści jaho da ŭłady abo reptyłoidy ź Nibiru natchnicca biełaruskaj nacyjanalnaj idejaj i paščyravać u hety bok.

Ani jasnaha płana dziejańniaŭ, ani ŭciamnaha adkazu na toje, jak supraćstajać masavaj rusifikacyi, źniščeńniu biełaruskaj movy, vyhnańniu biełaruskich nacyjanalnych tvorčych elit. I dzie tut tady padstava dla maralnaj pieravahi i śćviardžeńnia siabie ŭ jakaści fłahmana «nacyjanalnaha adradžeńnia»? Aprača ahresiŭnaj rytoryki i pošuku paŭsiul ahientaŭ śpiecsłužbaŭ za ŭvieś hety čas nie zroblena navat dziasiataj doli taho, što robić «antynacyjanalnaja» «pseŭda-apazycyja».

Ja asabista nie viedaju nikoha, kamu b padobnaja dziejnaść prynosiła chacia b niejki plon, aproč tych samych vyšej zhadanych śpiecsłužbaŭ. Ciapier modna źviartacca da histaryčnych prykładaŭ i šukać u dziejańniach apanientaŭ «ruku Maskvy», jakaja, maŭlaŭ, hulaje takim čynam u svaje hulni. Ale mahu nahadać pra inšyja histaryčnyja prykłady.

Kali maskavity razburali radzimu našych prodkaŭ, Vialikaje Kniastva Litoŭskaje, jany taksama dziejničali pa viernaj i pravieranaj schiemie. Na lubuju sprobu kansalidacyi antymaskoŭskich sił, jakija dbali pra zachavańnie niezaležnaści i volnaści dla svajho kraju, jany stvarali svaje kanfiederacyi, jakija tut ža pačynali abvinavačvać svaich supiernikaŭ u zdradzie dziaržavy palakam, adračeńni ad viery i inšych hrachach.

Niešta vielmi nahadvaje toje, jak aktyvizujucca i kaardynujucca ŭ supolnuju paviestku padobnyja ž siły ŭ našyja časy. Dla ich užo hałoŭny vorah nie łukašenka i jaho haspadary, a «pseŭda-apazycyja», jakaja «niasłušna» zmahajecca za demakratyju i nijak nie pryviadzie biełaruski narod da pieramohi. I, kaniešnie ž, u svajoj spravie raściarušyć i całkam defrahmientavać demakratyčnaje palityčnaje pole, jakoje supraćstaić impierskaj ekspansii Maskvy i handlem svabodaj i budučyniaj biełaruskaha naroda, hetyja rupliŭcy stajać ni na jakoj inšaj pazicyi, jak adstojvańnia biełaruskaha nacyjanalnaha intaresu… Kali prahrama «nacyjanalnaha adradžeńnia» nie maje ničoha supolnaha z demakratyjaj, — dla mianie štości nie tak z samoj takoj prahramaj.

Dziakuj bohu, najaŭnaja i inšaja Stratehija nacyjanalnaha adradžeńnia — «zdarovaha čałavieka». A tyja, dla kaho pravy i svabody čałavieka niešta niaznačnaje na tle Nacyjanalnaha Intaresu, ničym nie lepšyja za tych, z kim jany ŭjaŭna zmahajucca: toj ža apantany fašyzm — Dziaržava i Nacyja ŭsio, čałaviek — ništo, — ale ź inšym znakam.

Tamu z sumam mušu kanstatavać: «što i režym Łukašenki, i radykalnaja prava-kansiervatyŭnaja apazicyja — heta ŭ dačynieńni da nacyjanalnaj budučyni Biełarusi — adno i toje ž. Volnaj nacyjanalnaj budučyni nie budzie. Tut dva baki adnaho miedala. Adpaviedna, adnosiny da ich — adnolkavyja». A Śviataja kniha nie daje pamylicca ŭ tym, kab jašče raz nie pierakanacca ŭ słušnaści dumki: «nie rabi sabie kumiraŭ… nie pakłaniajsia im i nie słužy im».

Tamu, vidać, daviadziecca admaŭlacca ad kumiraŭ maładości. Pamiatajučy, što nijakija raniejšyja zasłuhi pierad nacyjaj nie ratujuć ad surjoznych pamyłak i zdrady ŭ budučyni. Anry Filip Pieten nie daść schłusić.

• 37
• 10
• 1
• 2
• 0
• 0
• 0
• 1