Člen-karespandent Kavalenia: Kali b Suvoraŭ nie raźbiŭ Kaściušku, nie było b nijakaj Biełarusi

Napiaredadni ŭ internecie źjaviŭsia adkaz Akademii navuk na zvarot ab nadańni adnoj z vulic Minska imia Tadevuša Kaściuški.

Pieršy namieśnik staršyni prezidyuma Akademii navuk Siarhiej Čyžyk padpisaŭsia pad adkazam, u jakim havorycca, što Tadevuš Kaściuška nie vioŭ baraćbu za intaresy biełaruskaha naroda, a adstojvaŭ intaresy Polščy i ZŠA.

Karespandent «NN» zapisaŭsia na pryjom da Siarhieja Čyžyka, ale na sustreču pryjšoŭ taksama člen-karespandent Alaksandr Kavalenia. Ciapier jon sakratar adździaleńnia humanitarnych navuk i mastactva Akademii navuk, a raniej uznačalvaŭ Instytut historyi.

Mienavita Alaksandr Kavalenia byŭ aŭtaram taho lista, jaki padpisaŭ Čyžyk. I mienavita Kavalenia ličyć, što Kaściuška nie źjaŭlajecca nacyjanalnym hierojem Biełarusi.

Pavialičyć

Źmicier Pankaviec: Vy ličycie, što Kaściuška nie hieroj Biełarusi. Ale ŭ Minsku, naprykład, jość vulica Balasłava Bieruta, prezidenta Polščy, jon byŭ hierojem Biełarusi?

Alaksandr Kavalenia: U nas razmova idzie pra Kaściušku, davajcie stavić kropki nad «i» pa Kaściušku. Što ŭ hetym adkazie vas nie zadavalniaje? I što b chacieli, kab my napisali ad imia akademičnaha asiarodździa? Vy stavicie pytańnie ab nadańni Kaściušku zvańnia hieroja Biełarusi.

ZP: Nie, ja staŭlu pierad vami pytańnie ab nadańni adnoj z vulic Minska imia Tadevuša Kaściuški.

AK: Źmicier, hladzi. Vy ž pišacie ŭ svaim artykule: «nacyjanalny hieroj Biełarusi». Vy dazvolili źniavažyć sabie ŭsiu Nacyjanalnuju akademiju navuk Biełarusi. Tolki mažacie čornaj farbaj. Ničoha nie skazali zatoje pra 37-tomny histaryčny atłas. Što značyć nacyjalny hieroj, adkažycie? Vy słoŭnik Ožehava [tłumačalny słoŭnik ruskaj movy — «NN»] čytali?

ZP: Nie čytaŭ. Dla mianie hieroj — heta čałaviek, jaki zrabiŭ hieraičny ŭčynak i pamiać pra jakoha žyvie siarod ludziej.

AK: Dyk što vy ad nas chočacie? Vulica Bieruta? U svoj čas była ideja, tamu i zrabili vulicy Trockaha, Lenina. Vy chočacie, kab my znoŭ narabili tych samych pamyłak?

ZP: Navat u Sankt-Pieciarburhu jość vulica Kaściuški, a ŭ nas niama.

AK: Što vy mianie pytajecie, kab ja adkazvaŭ za Sankt-Pieciarburh? Ja budu adkazvać za Minsk. Źmicier, darahi ty moj, ja ŭžo bolš zabyŭsia, čym ty viedaješ. Ja abaraniŭ dźvie dysiertacyi pa Druhoj suśvietnaj vajnie. A ty mnie nazyvaješ Kalinoŭskaha, Kaściušku — usio heta ja zabyŭsia jašče ŭ pieršym kłasie.

ZP: Chočacie pra Druhuju suśvietnuju? Iosif Stalin nadaŭ imia Kaściuški piachotnaj dyvizii.

AK: Našto vam toj Stalin?

ZP: Bo navat Stalin nie bajaŭsia imia Kaściuški, a vy baiciesia.

AK: Pryčym my baimsia?! Pa tabie stralali?

ZP: Nie stralali.

AK: A pa mnie stralali. A jon mnie kaža, što my baimsia.

ZP: Ja vas prašu adkazać pa vulicy, kali łaska.

AK: Heta nie naša prerahatyva, my hetym nie zajmajemsia. My ž navat pišam: možacie prymać, a možacie nie prymać.

ZP: Čamu ŭ krainie stolki vulic i kałhasaŭ imia Suvorava?

AK: Źmicier, darahi! Kab vašu «Našu Nivu» pačytali tyja, chto stajaŭ la jaje vytokaŭ, jany b pieraviarnulisia. Vy razburajecie siońnia biełaruskuju movu i kulturu. Vy ŭnosicie ŭ movu pałanizmy. U «Rodnym słovie» kažuć, što pałovu słovaŭ nie razumiejuć, kali vas čytajuć.

My ŭpieršyniu ŭ historyi navučyli mašynu razmaŭlać pa-biełarusku, čamu pra heta nie pišacie? U nas u akademii — vostraŭ pa adradžeńni nacyjanalnaj movy, historyi i kultury. My vydali ŭsich kłasikaŭ nacyjanalnych. I praciahvajem, ciapier vydajom Janku Bryla. Vy viedajecie takoha Mušynskaha [Michaś Mušynski — člen-karespandent Akademii navuk, kiravaŭ vydańniem 13 zboraŭ tvoraŭ biełaruskich piśmieńnikaŭ. Pamior u 2018 hodzie — «NN»]?

ZP: Naturalna, heta dzied našaha hałoŭnaha redaktara [Jahora Marcinoviča].

AK: Kab jon pačytaŭ siońnia toje, što vy napisali, to jon by pieraviarnuŭsia. My ź im siabravali. Jon raskazvaŭ pra svaich unukaŭ. Pamiać dzieda abniasłavili ŭnuki. Razdźmuli prablemu.

ZP: Chto razdźmuŭ? Heta vaš adkaz, jakim aburajucca ludzi.

AK: Vy adkazvajecie za hazietu, za «Našu Nivu». My budziem havaryć z Płaščynskim [aŭtar zvarota ŭ Akademiju navuk — «NN»]. Vy nas prymušajecie rabić niapraŭdu.

ZP: Jakuju niapraŭdu?

AK: Kab my napisali, što Kaściuška — nacyjanalny hieroj.

ZP: Kaściuška časta nazyvaŭ siabie «lićvinam», a nie palakam.

AK: Dla taho, kab atrymać vyhadu, kab zajmieć chaŭruśnikaŭ, jon by čym zaŭhodna zajmaŭsia. Heta była prapahanda. Toje, čym vy ciapier zajmajeciesia. Taki jon hieroj, čamu nie raźbiŭ Suvorava tady?

ZP: Vy nie pamiatajecie, jak MZS Biełarusi baraniŭ Kaściušku, kali jamu pomnik u Šviejcaryi adkryvali?

AK: My pamiatajem.

ZP: U MZS niepiśmiennyja ludzi, što jany zastupalisia za Kaściušku?

AK: Heta nie naša sprava. My navat nie napisali ŭ svaim adkazie słovy Napaleona, jaki nazvaŭ Kaściušku durniem, narcysam.

ZP: Vy spasyłajeciesia na Kanstytucyju 3 maja, ale navat jana pakidała fiederatyŭny charaktar Rečy Paspalitaj.

AK: Kali b nie Suvoraŭ, to nie było b «Našaj Nivy», nie było b Biełarusi.

ZP: Nu što vy takoje kažacie?!

AK: Tak, a ty što nie viedaješ, što pa stanie na 1939 hod u Polščy nie było nivodnaj biełaruskaj škoły. Było vymyta ŭsio nacyjanalnaje, pałovu ludziej pasadzili ŭ turmu. I kali b Suvoraŭ nie raźbiŭ Kaściušku, to nie było b nijakaj Biełarusi.

ZP: Nie było nivodnaj słavackaj škoły taksama, ale heta nie značyć, što nacyja b źnikła.

AK: Kolki siońnia biełarusaŭ pišacca ŭ Polščy? Kali ty nazaviešsia biełarusam u Polščy, ale nie pišaš kiepskaha pra Rasiju, to tabie niama darohi nikudy.

ZP: Vierniemsia da vulicy imia Kaściuški. Čałaviek naradziŭsia ŭ Biełarusi, nazyvaŭ siabie lićvinam.

AK: Ale vystupaŭ za polskuju movu.

ZP: U vas tut u akademii visić partret Ihnata Damiejki, jon taksama havaryŭ pa-polsku. I što?

AK: I Damiejka! U nas razmova nie pra Damiejku, nie pra Bieruta, a pra Kaściušku. U nas u druhim tomie «Historyi» jość partret Kaściuški, i Kalinoŭskaha jość. Dzie tut u našym adkazie jość pamyłki? Hazieta naniesła vializny ŭron Akademii navuk. Jahor, śvietłaj pamiaci jaho dzieda, [musiŭ] skazać by: «Nie čapajcie Akademiju navuk!» A vy pałoščacie Akademiju navuk, jakaja zajmajecca nacyjanalnym adradžeńniem.

ZP: Nu niaŭžo vy nie viedajecie, što vializnaja kolkaść ludziej u nas u krainie ličyć Kaściušku hierojem.

AK: Mianie heta nie cikavić.

ZP: Navat dziaržava vypuskała marki ź jaho vyjavaj.

AK: I pravilna rabiła. Byŭ svoj čas — i vypuskali marki. My Nacyjanalnaja akademija, my pavinny vypraŭlać tyja pamyłki, jakija byli zroblenyja.

ZP: Jość suvoraŭskija vučyliščy. Nie ličycie, što hetuju pamyłku treba vypravić?

AK: Suvoraŭ raźbiŭ Kaściušku — i heta dazvoliła spynić pałanizacyju biełaruskaha naroda. Jasna tabie?

ZP: Kolki biełaruskich škołaŭ było ŭ Rasijskaj impieryi?

AK: Pačytajcie staruju «Našu Nivu»! A chto rabiŭ vydaviectva «Zahlanie sonca ŭ naša vakonca».

ZP: Tak, naprykancy isnavańnia Rasijskaj impieryi druk na biełaruskaj movie byŭ dazvoleny, ale nie adukacyja.

AK: Pačytajcie, kolki škoł było ŭ «Našaj Nivie»!

ZP: Što nakont vulicy Kaściuški?

AK: Paŭtaraju, heta nie naša prerahatyva. My nie zajmajemsia hetym.

ZP: Navat rekamiendacyj nie dajacie?

AK: Nie.

ZP: Nikoli nie davali?

AK: (cišynia).

***

Alaksandr Kavalenia

Naradziŭsia ŭ 1946 hodzie ŭ Kapyli. Skončyŭ Minskaje prafiesijna-techničnaje vučylišča №23, historyka-hieahrafičny fakultet Minskaha dziaržaŭnaha piedahahičnaha instytuta imia A. M. Horkaha.

Pracavaŭ na kafiedry historyi KPSS Minskaha piedinstytuta, zahadčykam kafiedry ajčynnaj i suśvietnaj historyi.

Z 2004 — v.a. dyrektara, u 2005—2010 — dyrektar Instytuta historyi. Z 2009 — akademik-sakratar Adździaleńnia humanitarnych navuk i mastactvaŭ Nacyjanalnaj akademii navuk.

Člen-karespandent Akademii navuk (2014). U 2017 hodzie nie byŭ abrany akademikam.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0