Z času źjaŭleńnia smartfonaŭ prajšło bolš za dziesiacihodździe. Navukoŭcy zaŭvažyli, što ź ich raspaŭsiudžańniem vyrasła kolkaść psichičnych rasstrojstvaŭ u padletkaŭ. Psichołahi tłumačać, u čym heta prajaŭlajecca i što z hetym rabić.
Navukoŭcy daŭno pačali źviartać uvahu na niehatyŭny ŭpłyŭ smartfonaŭ i sacsietak na padletkaŭ. U 2016 hodzie vyjšła kniha prafiesara psichałohii ŭniviersiteta San-Dyjeha Džyn M. Tvienhie «IGen: čamu pakaleńnie internetu raście bolš buntarskim, bolš ciarpimym, mienš ščaślivym — i zusim niepadrychtavanym da žyćcia, i što heta moža značyć dla ŭsich astatnich».
Aŭtar źviarnuła ŭvahu na toje, što źjaŭleńnie smartfonaŭ radykalna źmianiła ŭsie baki žyćcia padletkaŭ, ad charaktaru sacyjalnaha ŭzajemadziejańnia da ich psichičnaha zdaroŭja. Jaje daśledavańni dapaŭniajuć inšyja, jakija pryvodziać dovady ab tym, što sučasnyja padletki bolš tryvožnyja i majuć bolš nizkuju samaacenku z-za ŭpłyvu sacyjalnych sietak.
Naprykład, z 2010 hoda kolkaść brytanskich padletkaŭ, jakija nie ličać siabie simpatyčnymi, pavialičyłasia bolš čym u dva razy. U Francyi ŭzrovień depresii siarod 15—24-hadovych za apošniaje dziesiacihodździe vyras u čatyry razy.
Ličbavaja kamunikacyja vycieśniła asabistyja sustrečy. U 2019 hodzie 46 % amierykanskich padletkaŭ adznačyła, što jany «ŭvieś čas anłajn». U vyniku tynejdžary majuć prablemy z pravilnym sčytvańniem movy cieła i vyrazaŭ tvaru, što stvaraje nieparazumieńni pry asabistaj kamunikacyi.
U toj ža čas jany nikoli nie byvajuć samotnymi. Kamunikacyja praciahvajecca pastajanna. Jany kładucca ŭ łožak sa smartfonam i adrazu biaruć jaho ŭ ruki, jak pračynajucca. Vynik — pačućcio hipiersuviazi adno z adnym. Heta abvastraje pačućcio ihnaravańnia i pavialičvaje tryvožnaść.
Kali raniej dla rasstańnia nieabchodna było pahavaryć, to zaraz dastatkova adpravić partniora biez tłumačeńnia pryčyn «u ihnor».
Jašče adna niebiaśpieka pierachodu sacyjalnych kantaktaŭ u virtualnuju prastoru — rost ahresii dziaciej i padletkaŭ. U virtualnaj prastory jany pišuć takija rečy, jakija b nikoli nie zmahli vykazać niepasredna ŭ tvar. Pryčyna hetaha — prablemy z samaacenkaj, niaŭpeŭnienaść u sabie, vyklikanyja pastajannym paraŭnańniem siabie ź inšymi ŭ sacyjalnych sietkach, zaležnaść ad «łajkaŭ» — reakcyj na źniešni vyhlad.
Najbolš zaŭvažna heta na dziaŭčatkach, jakija pravodziać u sacyjalnych sietkach značna bolš času, čym chłopčyki. Heta znajšło svajo prajaŭleńnie i ŭ paharšeńni ich psichičnaha zdaroŭja.
Pa źviestkach amierykanskich navukoŭcaŭ za dziesiać hadoŭ (2011—2021) na 60 % uzrasła kolkaść dziaŭčynak, jakija surjozna zadumvalisia ab samahubstvie.
Brytanskija navukoŭcy śćviardžajuć, što padletki, jakija pravodziać piać i bolš hadzin u dzień u sacyjalnych sietkach, padviarhajucca ŭ dva-try razy bolšaj ryzycy naniasieńnia sabie škody, čym ich adnahodki, jakija mienš karystajucca internetam.
Što nieabchodna zrabić, kab źnizić ryzyku, źviazanuju z upłyvam smartfonaŭ na dziaciej i padletkaŭ?
Pa-pieršaje, nieabchodny asabisty prykład zdarovaha karystańnia sučasnymi technałohijami. Zamiest «zavisańnia» ŭ kampjutarach i smartfonach baćkam treba bolš znachodzicca afłajn. Dzieci pavinny bačyć našy tvary, a nie hałovy, jakija schililisia nad ekranam kampjutara ci smartfona.
Pa-druhoje, varta raskazvać dzieciam pra niehatyŭnyja nastupstvy karystańnia smartfonam. Na kankretnych prykładach pakazać jaho ŭpłyŭ na fizičny i emacyjanalny stan, paśpiachovaść u škole.
Pa-treciaje, psichołahi rajać baćkam kantralavać svaju aktyŭnaść i aktyŭnaść inšych členaŭ siamji ŭ internecie, abmiežavać čas i miesca vykarystańnia smartfonaŭ.
Čytać taksama:
Ciapier čytajuć
«Niejkaja Liza, jakoj 20 hadoŭ, sudzicca z Łukašenkam» — vialikaja hutarka z novaj vice-śpikierkaj KR Lizavietaj Prakopčyk3
Kamientary