Čamu turbulentnaść pry palotach na samalotach zdarajecca ŭsio čaściej
U suviazi sa źmianieńniem klimatu i atmaśfiernych umoŭ avijapieraloty mohuć stać bolš «trasučymi»: čakajecca, što źmieny tempieratury i patokaŭ vietru ŭ vierchnich płastach atmaśfiery pryviaduć da pavieličeńnia častaty i intensiŭnaści mocnaj turbulentnaści, piša Bi-bi-si.
«U bližejšyja niekalki dziesiacihodździaŭ možna čakać padvajeńnia abo patrajeńnia kolkaści vypadkaŭ mocnaj turbulentnaści va ŭsim śviecie, — kaža prafiesar Poł Uiljams z Univiersiteta Redynha, jaki vyvučaje atmaśfiernyja źjavy. — Kožnyja 10 chvilin mocnaj turbulentnaści, jakija my adčuvajem ciapier, mohuć pavialičycca da 20 abo 30 chvilin».
Trasanina nad Paŭnočnaj Atłantykaj
Mocnaja turbulentnaść — heta situacyja ŭ palocie, kali ruchi samalota, jaki prachodzić praz turbulentnaje pavietra, u viertykalnaj płoskaści stvarajuć dla pasažyra pierahruzku, jakaja pieravyšaje 1,5 g, čaho dastatkova dla taho, kab adarvacca ad siadzieńnia, kali vy nie pryšpilenyja ramianiom biaśpieki.
Pavodle acenak, štohod z bolš čym 35 miljonaŭ rejsaŭ pa ŭsim śviecie kala 5000 traplajuć u mocnuju abo vielmi mocnuju turbulentnaść, piša Bi-bi-si.
Pavodle štohadovaj spravazdačy Mižnarodnaj arhanizacyi cyvilnaj avijacyi ab biaśpiecy palotaŭ, amal 40% ciažkich traŭmaŭ, atrymanych pasažyrami ŭ 2023 hodzie, byli vyklikanyja turbulentnaściu.
Maršrut pamiž Vialikabrytanijaj i ZŠA (a taksama Kanadaj i Karybskim basiejnam) viadomy svajoj turbulentnaściu. Za apošnija 40 hadoŭ, z momantu pačatku nazirańnia za atmaśfieraj z dapamohaj spadarožnikaŭ, kolkaść vypadkaŭ mocnaj turbulentnaści nad Paŭnočnaj Atłantykaj pavialičyłasia na 55%.
Adnak, pavodle niadaŭniaha daśledavańnia, častata turbulentnaści, pa prahnozach, budzie raści i ŭ inšych rajonach, u tym liku ŭ niekatorych častkach Uschodniaj Azii, Paŭnočnaj Afryki, Paŭnočnaj častki Cichaha akijana, Paŭnočnaj Amieryki i Blizkaha Uschodu.
Nastupstvy źmieny klimatu
Isnuje try asnoŭnyja vidy turbulentnaści: kanviektyŭnaja (pryčyna jakoj — abłoki abo navalnicy), arahrafičnaja (pryčyna — pavietranyja patoki vakoł hornych rajonaŭ) i tak zvanaja turbulentnaść jasnaha nieba (źmieny kirunku abo chutkaści vietru). Kožnaja ź ich moža być mocnaj.
Kanviektyŭnaj i arahrafičnaj turbulentnaści časta možna paźbiehnuć, a voś turbulentnaść jasnaha nieba, jak vynikaje z nazvy, niabačnaja. Časam jana ŭźnikaje, zdavałasia b, ź niadkul.
Źmianieńnie klimatu — adzin z asnoŭnych faktaraŭ, jakija vyklikajuć jak kanviektyŭnuju turbulentnaść, tak i turbulentnaść jasnaha nieba.
Choć suviaź pamiž źmianieńniem klimatu i navalnicami składanaja, bolš ciopłaja atmaśfiera moža ŭtrymlivać bolš vilhaci, a sukupny lišak ciapła i vilhaci pavialičvaje intensiŭnaść navalnic.
Kanviektyŭnaja turbulentnaść uźnikaje, kali vialikija abjomy pavietra pieramiaščajucca ŭvierch i ŭniz — u pryvatnaści, u abłokach. A ŭzychodziačyja i sychodnyja patoki pavietra ŭ kučava-daždžavych abo navalničnych abłokach — adny z samych mocnych.
Daśledavańnie, praviedzienaje ŭ ZŠA i apublikavanaje ŭ časopisie Science u 2014 hodzie, pakazała, što pavyšeńnie hłabalnaj tempieratury na 1°C pavialičvaje kolkaść udaraŭ małanak u śviecie na 12%.
Kamandzir pavietranaha sudna Natan Devis, piłot kamiercyjnaj avijakampanii, kaža: «U apošnija niekalki hadoŭ ja zaŭvažaju bolš bujnych navalničnych frantoŭ dyjamietram bolš za 80 mil (prykładna 130 km), što, jak praviła, sustrakajecca davoli redka».
Ale jon dadaje: «Bujnyja kučava-daždžavyja abłoki lohka zaŭvažyć vizualna, kali jany nie chavajucca ŭ inšych typach vobłačnaści, tamu ich možna abyści».
U bližejšy čas moža taksama ŭzmacnicca i turbulentnaść jasnaha nieba. Jana vyklikajecca chvalavańniem pavietra ŭ strumiennych patokach i vakoł ich (strumiennyja patoki — heta viecier, jaki chutka ruchajecca na vyšyni kala 10 km, dzie jakraz i prachodzić bolšaść avijakalidoraŭ).
Chutkaść vietru ŭ strumiennym patoku, jaki ruchajecca z zachadu na ŭschod praz Atłantyčny akijan, moža varjiravacca ad 250 da 400 kiłamietraŭ u hadzinu.
Na poŭnačy pavietra chaładniejšaje, a na poŭdni — ciaplejšaje. Avijakampanii vykarystoŭvajuć hetuju roźnicu ŭ tempieraturach i kirunku ruchu pavietra ŭ jakaści spadarožnaha vietru, kab zekanomić čas i paliva. Ale hetaja roźnica taksama pravakuje turbulentnaść.
«Źmianieńnie klimatu pryvodzić da bolš mocnaha paciapleńnia pavietra na poŭdzień ad strumiennaha patoku, čym na poŭnač, u vyniku čaho roźnica tempieratur pavialičvajecca, — tłumačyć prafiesar Uiljams. — Heta, u svaju čarhu, uzmacniaje strumienny patok».
U apošnija hady prahnazavańnie turbulentnaści palepšyłasia, i choć jaho nielha ličyć idealnym, prafiesar Uiljams ličyć, što my možam pravilna pradkazać kala 75% turbulentnaści jasnaha nieba.
«20 hadoŭ tamu hety pakazčyk byŭ bližej da 60%, ale dziakujučy bolš dbajnym daśledavańniam z časam jon raście», — kaža jon.
Ciapier čytajuć
«Paŭstańnia takich pamieraŭ u Biełarusi nikoli nie było». Historyk raskazaŭ, čym unikalny 2020-ty i što my voźmiem ź jaho na budučyniu11
Kamientary
Z taho, što viedaju, naadvarot. (Dalej na prykładzie paŭnočnaha paŭšarja). Pry źmianieńni klimatu Arktyka stanovicca ciaplej, roźnica tempieratur pamiž polusam i ekvataram pamianšajecca. Reaktyŭnyja strumieni (jet streams) słabiejuć, ich zvyčajny ruch z zachadu na ŭschod robić bolš mieandraŭ, vyhibaŭ na poŭnač i poŭdzień, pietlaŭ, razdvajeńniaŭ, razryvaŭ, stvaraje bolš stabilnych kanfihuracyj jak amieha-błok.
Nastupstvami dla nadvorja bolš niezvyčajnych zachodaŭ śpioki z poŭdniu abo choładu z poŭnačy, błakiroŭka abo stabilizacyja takich umoŭ.
Nastupstvami dla avijacyi toje, što ŭ maršrucie ź luboha punkta A ŭ punkt B bolš imaviernaść pierasiekčy toj reaktyŭny strumień. I možna sustreć jaho tam, dzie raniej jon byŭ nie časta. I choć sam strumień u niekatorych miescach słabieje, u inšych jon taki ž chutki jak raniej. U śpiecyfičnych umovach moža być jašče chutčej (bo tamu spryjajuć bolš niezvyčajnyja kanfihuracyi choładu i ciapła ŭ atmaśfiery).
Sučasnyja prahnoznyja madeli nadvorja dobra prahnazujuć tyja reaktyŭnyja strumieni, tamu možna pierad palotam daviedacca, ci budzie jon pa maršrucie.