Чаму турбулентнасць пры палётах на самалётах здараецца ўсё часцей
У сувязі са змяненнем клімату і атмасферных умоў авіяпералёты могуць стаць больш «трасучымі»: чакаецца, што змены тэмпературы і патокаў ветру ў верхніх пластах атмасферы прывядуць да павелічэння частаты і інтэнсіўнасці моцнай турбулентнасці, піша Бі-бі-сі.
«У бліжэйшыя некалькі дзесяцігоддзяў можна чакаць падваення або патраення колькасці выпадкаў моцнай турбулентнасці ва ўсім свеце, — кажа прафесар Пол Уільямс з Універсітэта Рэдынга, які вывучае атмасферныя з'явы. — Кожныя 10 хвілін моцнай турбулентнасці, якія мы адчуваем цяпер, могуць павялічыцца да 20 або 30 хвілін».
Трасаніна над Паўночнай Атлантыкай
Моцная турбулентнасць — гэта сітуацыя ў палёце, калі рухі самалёта, які праходзіць праз турбулентнае паветра, у вертыкальнай плоскасці ствараюць для пасажыра перагрузку, якая перавышае 1,5 g, чаго дастаткова для таго, каб адарвацца ад сядзення, калі вы не прышпіленыя рамянём бяспекі.
Паводле ацэнак, штогод з больш чым 35 мільёнаў рэйсаў па ўсім свеце каля 5000 трапляюць у моцную або вельмі моцную турбулентнасць, піша Бі-бі-сі.
Паводле штогадовай справаздачы Міжнароднай арганізацыі цывільнай авіяцыі аб бяспецы палётаў, амаль 40% цяжкіх траўмаў, атрыманых пасажырамі ў 2023 годзе, былі выкліканыя турбулентнасцю.
Маршрут паміж Вялікабрытаніяй і ЗША (а таксама Канадай і Карыбскім басейнам) вядомы сваёй турбулентнасцю. За апошнія 40 гадоў, з моманту пачатку назірання за атмасферай з дапамогай спадарожнікаў, колькасць выпадкаў моцнай турбулентнасці над Паўночнай Атлантыкай павялічылася на 55%.
Аднак, паводле нядаўняга даследавання, частата турбулентнасці, па прагнозах, будзе расці і ў іншых раёнах, у тым ліку ў некаторых частках Усходняй Азіі, Паўночнай Афрыкі, Паўночнай часткі Ціхага акіяна, Паўночнай Амерыкі і Блізкага Усходу.
Наступствы змены клімату
Існуе тры асноўныя віды турбулентнасці: канвектыўная (прычына якой — аблокі або навальніцы), араграфічная (прычына — паветраныя патокі вакол горных раёнаў) і так званая турбулентнасць яснага неба (змены кірунку або хуткасці ветру). Кожная з іх можа быць моцнай.
Канвектыўнай і араграфічнай турбулентнасці часта можна пазбегнуць, а вось турбулентнасць яснага неба, як вынікае з назвы, нябачная. Часам яна ўзнікае, здавалася б, з ніадкуль.
Змяненне клімату — адзін з асноўных фактараў, якія выклікаюць як канвектыўную турбулентнасць, так і турбулентнасць яснага неба.
Хоць сувязь паміж змяненнем клімату і навальніцамі складаная, больш цёплая атмасфера можа ўтрымліваць больш вільгаці, а сукупны лішак цяпла і вільгаці павялічвае інтэнсіўнасць навальніц.
Канвектыўная турбулентнасць узнікае, калі вялікія аб'ёмы паветра перамяшчаюцца ўверх і ўніз — у прыватнасці, у аблоках. А ўзыходзячыя і сыходныя патокі паветра ў кучава-дажджавых або навальнічных аблоках — адны з самых моцных.
Даследаванне, праведзенае ў ЗША і апублікаванае ў часопісе Science у 2014 годзе, паказала, што павышэнне глабальнай тэмпературы на 1°C павялічвае колькасць удараў маланак у свеце на 12%.
Камандзір паветранага судна Натан Дэвіс, пілот камерцыйнай авіякампаніі, кажа: «У апошнія некалькі гадоў я заўважаю больш буйных навальнічных франтоў дыяметрам больш за 80 міль (прыкладна 130 км), што, як правіла, сустракаецца даволі рэдка».
Але ён дадае: «Буйныя кучава-дажджавыя аблокі лёгка заўважыць візуальна, калі яны не хаваюцца ў іншых тыпах воблачнасці, таму іх можна абысці».
У бліжэйшы час можа таксама ўзмацніцца і турбулентнасць яснага неба. Яна выклікаецца хваляваннем паветра ў струменных патоках і вакол іх (струменныя патокі — гэта вецер, які хутка рухаецца на вышыні каля 10 км, дзе якраз і праходзіць большасць авіякалідораў).
Хуткасць ветру ў струменным патоку, які рухаецца з захаду на ўсход праз Атлантычны акіян, можа вар'іравацца ад 250 да 400 кіламетраў у гадзіну.
На поўначы паветра халаднейшае, а на поўдні — цяплейшае. Авіякампаніі выкарыстоўваюць гэтую розніцу ў тэмпературах і кірунку руху паветра ў якасці спадарожнага ветру, каб зэканоміць час і паліва. Але гэтая розніца таксама правакуе турбулентнасць.
«Змяненне клімату прыводзіць да больш моцнага пацяплення паветра на поўдзень ад струменнага патоку, чым на поўнач, у выніку чаго розніца тэмператур павялічваецца, — тлумачыць прафесар Уільямс. — Гэта, у сваю чаргу, узмацняе струменны паток».
У апошнія гады прагназаванне турбулентнасці палепшылася, і хоць яго нельга лічыць ідэальным, прафесар Уільямс лічыць, што мы можам правільна прадказаць каля 75% турбулентнасці яснага неба.
«20 гадоў таму гэты паказчык быў бліжэй да 60%, але дзякуючы больш дбайным даследаванням з часам ён расце», — кажа ён.
Цяпер чытаюць
Хрыста Грозеў: ад рамантыка-радыёаматара да чалавека, які выкрыў самыя змрочныя таямніцы ГРУ і ФСБ. Як яго вербавала спецслужба Люксембурга і як ён вымушаны хавацца цяпер
Каментары
З таго, што ведаю, наадварот. (Далей на прыкладзе паўночнага паўшар'я). Пры змяненні клімату Арктыка становіцца цяплей, розніца тэмператур паміж полюсам і экватарам памяншаецца. Рэактыўныя струмені (jet streams) слабеюць, іх звычайны рух з захаду на ўсход робіць больш меандраў, выгібаў на поўнач і поўдзень, петляў, раздваенняў, разрываў, стварае больш стабільных канфігурацый як амега-блок.
Наступствамі для надвор'я больш незвычайных заходаў спёкі з поўдню або холаду з поўначы, блакіроўка або стабілізацыя такіх умоў.
Наступствамі для авіяцыі тое, што ў маршруце з любога пункта А ў пункт B больш імавернасць перасекчы той рэактыўны струмень. І можна сустрэць яго там, дзе раней ён быў не часта. І хоць сам струмень у некаторых месцах слабее, у іншых ён такі ж хуткі як раней. У спецыфічных умовах можа быць яшчэ хутчэй (бо таму спрыяюць больш незвычайныя канфігурацыі холаду і цяпла ў атмасферы).
Сучасныя прагнозныя мадэлі надвор'я добра прагназуюць тыя рэактыўныя струмені, таму можна перад палётам даведацца, ці будзе ён па маршруце.