Indyja pravodzić unikalny ekśpierymient — płacić hrošy miljonam chatnich haspadyń za ich pracu pa domie

Pra ekśpierymient u Indyi raskazvaje Bi-bi-si.

U vioscy ŭ centralnym indyjskim štacie Madchja-Pradeš chatniaja haspadynia Premiła Bchałavi štomiesiac atrymlivaje nievialikuju, ale stabilnuju sumu. Heta nielha nazvać zarobkam, bo jana nie maje aficyjnaj pracy, chutčej, heta niezvyčajnaja dapamoha ad dziaržavy.

Paŭtary tysiačy rupij (16 dalaraŭ) — suma nievialikaja, ale jaje, pa słovach žančyny, chapaje na kuplu lekaŭ, harodniny i apłatu školnych zboraŭ jaje syna. Akramia taho, hetaja dapamoha maje vializnaje značeńnie ŭ bolš šyrokim sensie: pradkazalny dachod, adčuvańnie kantrolu nad svaim žyćciom i pačućcio samastojnaści — usie hetyja momanty ŭ žyćci žančyny ciažka pieraacanić, kaža Premiła.

Takich, jak Premiła, stanovicca ŭsio bolš. Pa ŭsioj Indyi 118 młn žančyn u 12 štatach užo atrymlivajuć padobnyja vypłaty. Takim čynam, Indyja pravodzić adzin z najbujniejšych sacyjalnych ekśpierymientaŭ u śviecie.

Indyja, jakaja doŭhi čas davała subsidyi na zbožža, paliva i sielhahaspradukcyju, niečakana pajšła dalej: jana płacić žančynam peŭnaha ŭzrostu prosta za toje, što jany padtrymlivajuć chatniuju haspadarku, niasuć asnoŭny ciažar nieapłatnaha dohladu siamji i składajuć elektarat — zanadta vialiki, kab jaho ihnaravać.

Kryteryi adboru atrymalnikaŭ adroźnivajucca — uzrostavyja parohi, abmiežavańni dachodaŭ, vyklučeńni dla siemjaŭ, u jakich jość dziaržsłužboŭcy, padatkapłacielščyki abo ŭładalniki aŭtamabilaŭ i bujnych ziamielnych nadziełaŭ.

«Padobnyja hrašovyja vypłaty aznačajuć značnaje pašyreńnie sistem sacyjalnaha zabieśpiačeńnia indyjskich štataŭ na karyść žančyn», — skazała Bi-bi-si Prabcha Kocisvaran, prafiesarka prava i sacyjalnaj spraviadlivaści Łondanskaha karaleŭskaha kaledža.

Suma vypłat varjujecca ad tysiačy da dźviuch z pałovaj tysiač rupij na miesiac (12—30 dalaraŭ) — ścipłyja sumy, jakija składajuć prykładna 5—12% dachodu chatniaj haspadarki, ale pry hetym rehularnyja.

Pakolki 300 młn žančyn ciapier majuć bankaŭskija rachunki, praces pieraličeńnia staŭ prostym i chutkim.

Žančyny zvyčajna vydatkoŭvajuć hetyja hrošy na patreby siamji i doma — adukacyju dziaciej, pradukty, haz dla hatavańnia, miedycynskija i ekstrannyja vydatki, vypłatu drobnych pazyk, a taksama redkija asabistyja pakupki, takija jak zołata abo drobiazi, kab paradavać siabie.

Toje, što adroźnivaje Indyju ad Mieksiki, Brazilii abo Indaniezii — krain z maštabnymi prahramami sacyjalnych vypłat, — heta adsutnaść jakich-niebudź umoŭ: hrošy prychodziać niezaležna ad taho, ci naviedvaje dzicia škołu abo ź jakoha boku rysy biednaści znachodzicca siamja.

Hoa staŭ pieršym štatam Indyi, jaki jašče ŭ 2013 hodzie zapuściŭ prahramu biezumoŭnych hrašovych vypłat žančynam. Ale sapraŭdny rost hetaj źjavy pačaŭsia niezadoŭha da pandemii 2020 hoda, kali paŭnočna-ŭschodni štat Asam uvioŭ schiemu vypłat dla sacyjalna ŭraźlivych žančyn. Z tych časoŭ takija prahramy pieratvarylisia ŭ mahutny palityčny vahar.

Apošniaja chvala biezumoŭnych vypłat aryjentavana na darosłych žančyn, i niekatoryja štaty vyłučajuć u asobnuju katehoryju zaniataści ich nieapłačanuju chatniuju pracu i dohlad siamji. U Tamiłnadzie, štacie na poŭdni Indyi, takija vypłaty nazyvajucca «hrantam pa pravie», u Zachodniaj Bienhalii ŭkład žančyn-chatnich haspadyń u hramadskaje žyćcio taksama pryznajecca aficyjna ŭ zvodzie zakonaŭ štata.

U inšych štatach heta pryznańnie mienš farmalnaje: zakanadaŭcy miarkujuć, što žančyny buduć vydatkoŭvać hrošy na patreby siamji i chatniaj haspadarki.

Taki krok u bok pryznańnia ekanamičnaj roli žančyn staŭ u Indyi instrumientam u palityčnaj baraćbie. U 2021 hodzie na miascovych vybarach akcior i palityk Kamał Chaasan abiacaŭ «zarobak chatnim haspadyniam». I choć jaho novaja partyja tady prajhrała, da 2024 hoda abiacańni hrašovych vypłat žančynam dapamahli inšym palityčnym partyjam atrymać pieramohi ŭ štatach Macharaštra, Džarkchand, Adyša, Charjana i Andchra-Pradeš.

Na niadaŭnich vybarach u Bichary palityčnyja vyniki hrašovych vypłat vyjavilisia asabliva nahladna. Za niekalki tydniaŭ da hałasavańnia ŭ hetym samym biednym štacie krainy ŭłady pieraviali 10 tysiač rupij (112 dalaraŭ) na 7,5 młn bankaŭskich rachunkaŭ žančyn u ramkach prahramy padtrymki zaniataści. Žančyn, jakija pryjšli na vybarčyja ŭčastki, tady było bolš, čym mužčyn, i mienavita jany ŭ vyrašalnaj stupieni vyznačyli vynik vybaraŭ.

Krytyki nazvali heta adkrytaj «kuplaj hałasoŭ», ale vynik vidavočny: žančyny dapamahli kaalicyi, uznačalenaj partyjaj «Bcharatyja Džanata» (BDP), atrymać pierakanaŭčuju pieramohu.

Adnak Bichar — tolki adzin elemient kudy bolš maštabnaj karciny. Pa ŭsioj Indyi biezumoŭnyja hrašovyja vypłaty rehularna atrymlivajuć dziasiatki miljonaŭ žančyn.

Adzin tolki štat Macharaštra abiacaje achapić 25 miljonaŭ žančyn, a schiema štata Adyša achoplivaje 71% jaho žanočaha elektaratu.

Podkup vybarcaŭ?

U niekatorych ekśpiertnych kołach takija prahramy nazyvajuć papulisckimi «padačkami» dla podkupu vybarcaŭ. Jany sapraŭdy stvarajuć surjozny cisk na biudžety: 12 štataŭ źbirajucca vydatkavać kala 18 młrd dalaraŭ na takija vypłaty ŭ hetym finansavym hodzie.

Zhodna sa spravazdačaj analityčnaha centra PRS Legislative Research, pałova hetych štataŭ sutykajecca z deficytam dachodaŭ — to-bok vymušana pazyčać hrošy, kab kampiensavać biahučyja vydatki, nie stvarajučy pry hetym nijakich aktyvaŭ.

Ale mnohija miarkujuć, što papularnaść takich vypłat śviedčyć ab pavolnym pryznańni taho, pra što indyjskija fieministki kažuć užo dziesiacihodździami: ekanamičnaj kaštoŭnaści nieapłačanaj chatniaj pracy.

Pavodle źviestak apošniaha apytańnia Time Use Survey, u 2024 hodzie žančyny ŭ Indyi marnavali na takuju pracu amal piać hadzin na dzień — u 7,6 raza bolš, čym mužčyny. Heta dyspraporcyja šmat u čym tłumačyć stabilna nizki pracent žančyn, zaniatych na rynku pracy.

Źviestak pakul niašmat, ale niekatoryja vysnovy ŭžo źjaŭlajucca. Daśledavańnie 2025 hoda ŭ Macharaštry pakazała, što 30% žančyn, jakija majuć prava na vypłatu, nie zarehistravalisia ŭ adpaviednym viedamstvie — časam z-za prablem z dakumientami, časam z-za taho, što jany ličać siabie samadastatkovymi.

Siarod tych, chto ŭsio ž zarehistravaŭsia, amal usie sami rasparadžalisia svaimi bankaŭskimi rachunkami.

Apytańnie 2023 hoda ŭ Zachodniaj Bienhalii pakazała, što 90% žančyn kiravali svaimi bankaŭskimi rachunkami samastojna, a 86% sami vyrašali, na što raspuścić hrošy. Bolšaść vykarystoŭvali vypłaty na ježu, adukacyju dziaciej i miedycynskija vydatki — heta naŭrad ci mianiała žyćcio radykalna, ale rehularnaść płaciažoŭ davała pačućcio stabilnaści i kantrolu.

Bolš detalovyja daśledavańni, praviedzienyja prafiesarkaj Kocisvaran i jaje kalehami, pakazvajuć źmiešanuju karcinu.

U Asamie bolšaść žančyn vydatkoŭvali hrošy na samaje nieabchodnaje. Mnohija skazali, što dla ich vielmi kaštoŭnaje pačućcio hodnaści, jakoje im daje hetaja padtrymka, ale amal nichto nie źviazvaje jaje z pryznańniem nieapłačanaj pracy, i bolšaść usio roŭna addała b pieravahu apłačvanaj pracy.

U Tamiłnadzie žančyny raskazvali pra dušeŭny spakoj, źnižeńnie kolkaści siamiejnych kanfliktaŭ i źjaŭleńnie ŭpeŭnienaści ŭ sabie. Dla ich vypłaty majuć nie tolki materyjalnyja, ale i emacyjnyja vyhady.

U Karnatacy atrymalnicy kazali, što stali lepš charčavacca, atrymali bolš upłyvu ŭ pryniaćci chatnich rašeńniaŭ i chacieli b pavieličeńnia vypłat.

Pry hetym tolki nievialikaja častka žančyn usprymaje hetyja prahramy jak kampiensacyju za nieapłačanuju pracu dohladu siamji. Zakładzieny ŭ inicyjatyvu pasył dziaržavy da ich prosta nie dajšoŭ.

Tym nie mienš amal usie adznačali, što hrošy dajuć im mahčymaść zadavać pytańni palitykam i spraŭlacca z nadzvyčajnymi situacyjami.

Va ŭsich daśledavańniach bolšaść žančyn mieli poŭny kantrol nad vypłatami.

Vialikaja karyść

«Źviestki pakazvajuć, što takija hrašovyja vypłaty nadzvyčaj karysnyja dla žančyn. Jany dazvalajuć im zadavalniać svaje ŭłasnyja pieršačarhovyja patreby i patreby svaich siemjaŭ. Jany taksama viartajuć hodnaść žančynam, jakija inakš finansava zaležać ad mužoŭ litaralna ŭ dačynieńni da kožnaha drobnaha vydatku», — kaža prafiesarka Kocisvaran.

Važna, što nivodnaje z daśledavańniaŭ nie vyjaviła dokazaŭ, što hetyja vypłaty adbivajuć u žančyn žadańnie šukać apłatnuju pracu abo ŭmacoŭvajuć tradycyjnyja hiendarnyja roli. Mienavita hetyja dva momanty bolš za ŭsio pałochajuć fieministak, zhodna sa spravazdačaj, padrychtavanaj Prabchaj Kocisvaran supolna z Hiejł Endru i Madchusry Džanaj.

Daśledčycy taksama vyśvietlili, što vypłaty nie skaračajuć abjom nieapłačanaj chatniaj pracy žančyn. Ale jany sapraŭdy ŭmacoŭvajuć ich finansavuju niezaležnaść i va ŭmieranaj stupieni — pierahavornuju pazicyju ŭnutry siamji.

Navukoŭcy pryjšli da vysnovy, što biezumoŭnyja vypłaty chatnim haspadyniam — karysny, ale abmiežavany instrumient u patryjarchalnym hramadstvie, dzie adny tolki hrošy nie mohuć likvidavać strukturnuju niaroŭnaść.

• 1
• 1
• 0
• 0
• 2
• 0
• 0
• 2