Čamu vyroščvańnie vaśminohaŭ vyklikaje tak šmat pytańniaŭ
Vaśminoh źjaŭlajecca papularnym inhredyjentam mnohich kuchniaŭ, i kožny hod va ŭsim śviecie vyłoŭlivajuć kala 420 tysiač ton hetaha maluska. Adnak vyklučnyja razumovyja zdolnaści vaśminohaŭ staviać ich u adzin šerah z katami i vyklikajuć pałkija debaty adnosna ich pramysłovaha vyroščvańnia.
Rost suśvietnaj papularnaści vaśminoha tłumačycca ŭsio bolš avanturnymi hustami maładych spažyŭcoŭ, a taksama pažyŭnymi pieravahami hetaj istoty i padzieńniem tradycyjnych rybnych zapasaŭ, takich jak traska. Tamu charčovaja karparacyja Nueva Pescanova imkniecca pabudavać pieršuju ŭ śviecie zakrytuju fiermu vaśminohaŭ na Hran-Kanaryi: abjekt na tysiaču reziervuaraŭ dla vytvorčaści 3000 ton vaśminohaŭ na hod.
Vaśminohi zmohuć nabirać ašałamlalnyja 5% vahi svajho cieła ŭsiaho za dzień, što robić ich pryvabnymi dla pierśpiektyvy zarobku hrošaj, niahledziačy na toje, što ich, jak viadoma, ciažka razvodzić u niavoli. Nueva Pescanova śćviardžaje, što ździejśniła važny navukovy praryŭ, jaki dazvolić im biez prablem vyroščvać pakaleńni Octopus vulgaris, inakš viadomaha jak zvyčajny atłantyčny vaśminoh. Kampanija śćviardžaje, što vyroščvańnie vaśminohaŭ skarocić niekatoryja mietady łoŭli ryby (naprykład, traleńnie na marskim dnie), i zabiaśpiečyć pastaŭki morapraduktaŭ, adnačasova «źniaŭšy cisk na dzikija rybałoŭnyja ŭhodździ».
Ale dla spažyŭcoŭ niaprosta ŭzvažyć vydatki i vyhady ad užyvańnia ryby i marskich žyvioł, vyhadavanych na fiermach. Pavabna vieryć, što padobnyja arhanizavanyja sistemy źnižajuć ryzyku praźmiernaha vyłavu ryby, ale taksama dakładna ŭstanoŭlena, što rybavodčyja fiermy zabrudžvajuć prybiarežnyja vody lekavymi srodkami i fiekalijami. Ale heta nie hałoŭnaje, kali na pieršy płan vychodzić surjoznaja maralnaja prablema abmiežavańnia voli razumnych istot, papiaredžvaje The Conversation.
Daśledčyki śćviardžajuć, što jak asabliva hullivyja i razumnyja istoty vaśminohi ni ŭ jakoj stupieni nie prystasavanyja da žyćcia ŭ niavoli i masavaj vytvorčaści. Tamu daśledčyki robiać vysnovu, što pramysłovaje vyroščvańnie vaśminohaŭ pryviadzie da niepatrebnych pakut biesprecedentnaha maštabu.
Razumnyja istoty ŭ turmie pramysłovych fierm
Navukoŭcy z amierykanskaha Dartmouth College vyvučyli, jakim čynam vaśminohi adčuvajuć realnaść. Vyniki ŭražvajuć: vaśminohi majuć składanuju sistemu apracoŭki infarmacyi, zdolnaść da elemientarnaha vykarystańnia instrumientaŭ, vielmi składanuju sistemu zroku i, nie ŭ apošniuju čarhu, zdolnaść adčuvać bol.
Tamu zaniepakojenaść vyklikajuć mietady zaboju, prapanavanyja Nueva Pescanova: źmiaščeńnie vaśminohaŭ u ledzianuju kašu, kab źnizić ich tempieraturu da śmiarotnaj. Padobnaja krytyka vykazvajecca i ŭ dačynieńni da sposabaŭ zabojstva i naziemnych mlekakormiačych, asabliva razumnych vidaŭ ź vialikim mozham (u tym liku karoŭ i śviniej), jakich zvyčajna zabivajuć z dapamohaj hazavych kamier abo elektryčnym tokam. Abmierkavańnie hetaj temy ŭ parłamiencie Vialikabrytanii, naprykład, pryviało da aficyjnaha pryznańnia razumovych funkcyj mnohich vidaŭ — uklučajučy krabaŭ, łobstaraŭ i vaśminohaŭ — u ramkach Zakona ab dabrabycie žyvioł.
Daśledavańni śviedčać ab tym, što vaśminohi vałodajuć takim ža rozumam, jak i katy, jakich nie tak šmat ludziej vybirajuć dla spažyvańnia. Składanaść staŭleńnia da vaśminohaŭ jak da miłych kampańjonaŭ, u adroźnieńnie ad tych ža katoŭ, zaklučajecca ŭ tym, što čałavieku ciažka ŭsprymać istot ź niazvykłym (dla čałavieka) źniešnim vyhladam. Bolšaść ludziej chutčej nie ličyć maluskaŭ «miłymi», tavaryskimi abo pryjaznymi, niahledziačy na navukovyja dokazy ich razumovaha raźvićcia.
Heta toje, što daśledčyki nazyvajuć vidavoj dyskryminacyjaj ci śpiešysizmam (ad anhlijskaha «speciesism»). Śpiešysizm (ci jašče vidavy šavinizm) apraŭdvaje staŭleńnie da pradstaŭnikoŭ adnaho vidu jak da maralna bolš važnych, čym da pradstaŭnikoŭ inšych vidaŭ. Vynikam śpiešysizmu źjaŭlajecca pierakanańnie, što ludzi majuć prava jak zaŭhodna vykarystoŭvać žyvioł, jakija nie źjaŭlajucca ludźmi.
Pakazalna, što daśledavańni ŭsio čaściej śviedčać pra toje, što ludzi, jakija padtrymlivajuć ekspłuatacyju žyvioł, taksama schilnyja padtrymlivać rasisckija, seksisckija i inšyja pieraduziatyja pohlady, jakija spryjajuć umacavańniu viery ŭ viaršenstva čałavieka i hrupavoje daminavańnie dla apraŭdańnia sistem niaroŭnaści i pryhniotu.
Pošuk kampramisaŭ
Jak i ŭ inšych debatach ab charčavańni i sielskaj haspadarcy, u vypadku z vaśminohami niama prostych rašeńniaŭ. Napružanaść z-za roźnicy miž patrabavańniami spažyŭcoŭ i zdolnaściu rynkaŭ ich zadavolić praciahvaje raści. Tearetyčna, pry najaŭnaści vialikaj kolkaści inšych krynic białku, uvohule nie pavinna zastacca nieabchodnaści dla kaho-niebudź jeści vaśminoha. Tym nie mienš, ježa amal zaŭždy źviazanaja z kulturnymi tradycyjami, kamunikacyjaj i inšymi sacyjalna-kulturnymi faktarami.
Navuka ž prynamsi moža lepš infarmavać nas pra nastupstvy taho, što i jak my jamo. Vytvorčaść praduktaŭ charčavańnia — adna ź vialikich maralnych i etyčnych prablem, ź jakimi sutykajecca čałaviectva ŭ XXI stahodździ. U toj čas jak kampanii kštałtu Nueva Pescanova abiacajuć vyrašeńnie takich prablem, jak nadmierny adłoŭ ryby, jany mohuć stvarać inšyja, nie mienš surjoznyja prablemy — jak nieźličonaja kolkaść razumnych istot, što apynulisia ŭ pastcy składanych pramysłovych charčovych sistem.
Kamientary
A što heta, jak nie farmavańnie pieraduziataha pohladu? Užo i pra žyvioł słova nie skažy, budzieš rasistam.